Zijn wij Zeeuwen?

Het eerste waarmee je om je oren wordt geslagen als je aan de 'overkant' komt, is: „Jij bent zeker een Zeeuw, dat hoor ik aan je dialect". Als je zegt dat je van Goeree­Overflakkee komt en probeert aan te duiden waar het eiland ligt. dan zegt bijna iedereen: „Dat is toch Zeeland?". Als men niet écht overtuigd is van je beweringen, dan volgt de volgende dooddoener: „Maar je uiterlijk is wel Zeeuws". „Wel?" „Nou, je donkere oogopslag...."

Wat is van het voorgaande nu waar en wat is onzin? Voor wat betreft het dialect, moet ik zeggen, dat is waar. De dialecten van Goeree­Overflakkee maken namelijk deel uit van de Zeeuwse dialectengroep en zijn als zodanig opgenomen in het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten, dat samengesteld is door Dr. Ha. C. M. Ghijsen. Het Oostflakkees en met name de dorpen Oude Tonge en Achthuizen hebben qua dialect meer verwantschap met Brabant. Opvallend is ook het grote aantal Rooms Katholieken in deze plaatsen. Het Flakkees heeft overigens ook de nodige invloed van het Engels; denk maar aan het woord joe" (you). Maar niet alleen op het gebied van de dialecten is er een grote verwantschap met het Zeeuwse. Zo is het landschap, mede vanwege dezelfde ontstaansgeschiedenis, vrijwel identiek. Alleen zijn er op Flakkee nog minder bomen, dan op het vlakke Zeeuwse land; het merendeel van de boerderijen valt onder de zogenaamde Zeeuwse boerderijgroep (let ook op de houten zwarte schuren met witte windveren e.d.). Ook de gewassen, die hier verbouwd worden op de zware kleigronden in de Nederlandse rivierendelta (voorheen voornamelijk meekrap) zijn hetzelfde. Niet alleen de polders, maar ook de dorpen zijn krek eender als in Zeeland. Ook hier is de ontstaansstruktuur (ringdijkdorp­type) debet aan. De rust (behalve in de zomermaanden) en de vervlogen gemoedelijke sfeer die die oude havenstadjes en ­dorpen uitstralen is iets typisch Zeeuws. Jammer dat niet alle mensen die schoonheid zien, en zonodig de oude kernen van deze nog redelijk goed geconserveerde bewoningscentra van eeuwen her moeten volbouwen met afstotelijke nieuwbouw.

En hoe zit het nu met die donkere gelaatsuitdrukking bij een groot deel der Zeeuwen en Flakkeeenaers? In de volksmond hoorde men vroeger vaak de bewering, dat de Zeeuwen Spaans bloed in hun aderen hadden, dat dan afkomstig zou zijn uit de zestiende en zeventiende eeuw, toen m Zeeland Spaanse garnizoenen waren. De donkere inslag zou aldus aan de bloedvermening met Spaanse soldaten zijn toe te schrijven. Maar de geleerden zijn het daarover nog lang niet eens. Uit de historie blijkt namelijk, dat de Zeeuwen juist niets moesten hebben van die Spanjaarden. Toch kon men in het begin weinig inbrengen tegen de doortrekkende legers en rondzwervende muitende Spaanse soldaten, die de ingezetenen 'door brantstightinge en extreme torturen' terroriseerden De onderdrukking leidde tot verzet, waaruit later langzaamaan de opstand tegen Spanje is begonnen. Dr. P. J. Meertens zei over het vrouwenschoon, dat het vooral de combinatie is van de bruine ogen met het lange ovale gezicht, dat de Zeeuwen zo bekoorlijk maakt en tot de schoonste mensenslag van geheel Europa!

Laten we eens kijken wat de bekende dr. Meertens (zelf een Zeeuw) over het karakter van de Zeeuwen te vertellen heeft. Allereerst enige middeleeuwse getuigenissen. Volgens Theofried van Echternach in zijn levensbeschrijving van Willibrord van het jaar 1100, zouden zij 'ruw, vermetel en oorlogszuchtig' zijn en voorts 'een woest volk, dat wetten noch verordeningen vreest, dat geen juk, gezag of teugel gewend is, koppig van aard en licht in beweging te brengen'. Een ander oordeel is dat van bisschop Thomas Basinius, die in een geschrift 'Tegen de dwalingen en godslasteringen van Paulus van Middelburg' uit omstreeks 1490 van de Zeeuwen op Walcheren verklaart, dat zij barbaars zijn en de dronkenschap bijh hen als de hoogste deugd word geprezen. Dit oordeel stemt overeen met dat uit een later geschrift, van Hadnanus Junius uit 1588. Een ander handschrift uit de zestiende eeuw verklaart het volgende. „De Zeeuw vast maar drie keer in het jaar, de ene keer als hij geen eten heeft, de andere keer als hij het niet lust en de derde keer op Goede Vrijdag". Vervolgens is er nog een kluchtspel, eveneens uit de zestiende eeuw, waarin de Zeeuwen slim, listig en sluw genoemd worden. Enkele kenmerkende eigenschappen

Enkele kenmerkende eigenschappen van de Zeeuwen zijn: * men staat met beide benen op de grond, is nuchter, * gesloten van aard, loopt niet met zijn gevoelens te koop; * trots, zelfbewust en stug; * zuinigheid, ordelijk. En last but not least: de Zeeuwen laten

En last but not least: de Zeeuwen laten zich niet gauw de les lezen, zeker niet in het verleden. Ook de lijfspreuk der Zeeuwen 'Luctor et Emergo' (ik worstel en kom boven) geeft niet alleen de eeuwige strijd tegen het water aan, maar duldt tevens op de onverzettelijkjheid der kloeke eilandbewoners tegen hun vijanden en/of onderdrukkers.

Komen de karakters van de Flakkeeenaers in grote lijnen overeen met de hierboven geschetste van hun zuiderburen? Ik denk het wel. Ook op het gebied van de onverschrokkenheid zijn erovereenstemmingen te over, want ook de Flakkeeenaers deinsden in het verleden nergens voor terug. Als we alleen al naar de geschiedenis van Middelharnis kijken, komen we verschillende voorbeelden tegen. Of het nu ging om het aftuigen van een Franse officier, of het in de Franse tijd door de vissers vrijwel totaal negeren van bevelen van hogerhand. Daarenboven deden onze 'brave' voorouders niet onder voor de Duinkerker kapers en molesteerden, als zij zelf de kans kregen, met enige regelmaat vijandige schepen incluis de bemanning. Zelfs de dominee werd niet ontzien, want in 1583 werd hij door de 'ontstuymige visschers" van die plaats schandelijk mishandeld. Nu moet ik er even bij vermelden, dat er onder de dominees in die tijd ook zaten, die niet altijd bepaald eerzaam en braaf waren. Zo werd de eerste dominee van Middelharnis Ajax Westerwoldt uit zijn ambt ontzet o.a. wegens zijn 'ergerlijck en ontstichtelijck leven'. Hij was dan ook regelmatig in

een herberg te vinden; en als hij deze herberg eenmaal verliet, dan was zijn luidruchtige garrelende parcours richting de wollen dekens niet te wijten aan zijn overmatig ranja­gebruik, maar sterkere alcolholica. Ook de vrouwen konden voorheen hun

Ook de vrouwen konden voorheen hun mannetje staan: ruim 500 jaar geleden werd het stadje Goedereede belegerd toen de mannen van Goeree op zee aan het vissen waren. De vrouwen verdedigden het stadje door de vijanden te bestoken met kokende pek, teeren brandende pikkranzen, waarna de belagers, na een beleg van zeven uren, het hazepad kozen. Wat dat aangaat doen wij voor de Zeeuwen niets onder. De moraal van dit verhaal: de bevolking

De moraal van dit verhaal: de bevolking van Goeree­Overflakkee is Zeeuws, terwijl het eiland altijd administratief bij Holland ingedeeld is geweest. Slechts Sommelsdijk is lang tot de souvereiniteit van Zeeland blijven behoren en werd eerst bij de Staatsregeling van 1805 tot Holland gerekend. Alhoewel Goeree­Overflakkee geografisch gezien één is met het Zeeuwse eilandenrijk, zal het toch tot Holland blijven behoren.

Kortom: we hebben Zeeuws­Vlaanderen en we hebben Zeeuws­Holland, dat laatste is bij ons beter bekend als Goeree­Overflakkee.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen