Taalpraatje Pop

Het woord pop als benaming voor het geliefd kinderspeelgoed toont in veel talen verwantschap. Pop is oorspronkelijk afgeleid van het Latijnse pupa. Daaruit ontstond behalve ons woord pop, het Franse poupé, het Duitse Puppe en het Engelse puppet. Vroeger werden de Duitsers in ons land

Vroeger werden de Duitsers in ons land wel 'poepen' genoemd. Vooral de hanekemaaiers, die in de hooitijd de boeren kwamen helpen bij het maaien van het gras, een soort van loonmaaiers. Dat woord Puppe heeft niets met pop te maken, maar is waarschijnlijk een verbastering van Bube, een Duits woord voor jongen.

Als kinderspeelgoed is de pop vooral bij de meisjes in trek. Om aan te duiden dat een meisje nog erg jong is, kwam de uitdrukking in zwang 'zij speelt nog met de pop'. Daaruit ontstond later de zegswijze 'ga met je pop spelen'. Dat werd gezegd door ouderen als een jong meisje meende te kunnen meepraten of meedoen bij zaken waarvan ze nog weinig of geen verstand had. In sommige streken was het de gewoonte ten teken dat er een kind was gestorven, een pop uit te steken. In figuurlijk verband kreeg pop de bete

In figuurlijk verband kreeg pop de betekenis van liefhebberij, stokpaardje. Vergelijk: speelpop. Cats: „Ik weet niet dat er iemand leeft, die niet zijn kintsche poppen heeft". De spreekwoordenkenner Tuinman meldt daarover het spreekwoord 'men moet zich wachten van de pop een afgod te maken'. Uit die slechte gewoonte ontstond de zegswijze 'elk dunkt zijn pop het schoonst'.

Tegenwoordig verouderd en vervangen door 'elk dunkt zijn uil een valk te zijn'. De ouders vinden hun eigen kinderen het mooist en verstandigst.

Vroeger bezigde men vaak de zegswijze het 'zoveel koppen, zoveel poppen'. Daarvoor in de plaats kwam 'zoveel hoofden, zoveel zinnen'. De betekenis is: bij bepaalde vraagstukken heeft ieder een eigen mening.

Pop en vooral het verkleinwoord poppetje en popje komt nog steeds voor als benaming voor kleine porseleinen beeldjes. Bekend was een herder en een herderinnetje in rococo­kostuum aan weerszijden van de pendule op de schoorsteenmantel.

Van zo'n tere afbeelding is de vergelijking afgeleid 'zo net als een pop'. Gewoonlijk gezegd van een vrouw, die

Gewoonlijk gezegd van een vrouw, die fijngebouwd, erg precies en keurig gekleed is. Het is net een pop. Vandaar 'een popje op de kas' een zo teer pronkpopje, dat men het ternauwernood durfde aanraken, waardoor het geld in de kas en de portemonnee bleef. Behalve de bekende modepop in etalages

Behalve de bekende modepop in etalages en figuurlijk een benaming voor overdreven aan mooie kleren hechtende vrouwen en meisjes (vandaar 'een pop op straat, een slons in huis'), komt pop voor als wassen beeld, dat een beroemd persoon voorstelt. In dit verband zijn vooral de poppen in het kabinet van Madame Tussaud beroemd en het is voor de betrokkene een hele eer als men daarin een plaats heeft veroverd. Verder is de pop bekend als marionet. De

Verder is de pop bekend als marionet. De poppenkast is oorspronkelijk afkomstig van het ouderwetse spel tussen Jan Klaassen, Katrijn en de onontbeerlijke veldwachter. Enkele spreekwoorden en zegwijzen ontlenen hieraan hun bestaan, zoals 'het is alle dagen geen kermis al dansen de poppen', in de betekenis van het is niet altijd feest, er moet ook weleens worden gewerkt. Zeer bekend is het ook thans nog veel gebezigde 'daar heb je de poppen aan het dansen'. De ruzie zal losbreken en de moeilijkheden gaan beginnen. Verder 'poppetje gezien, kastje toe (dicht)'. Letterlijk de poppenkast is voorbij, het gordijn wordt gesloten. Figuurlijk: iets moois laten zien om

Figuurlijk: iets moois laten zien om iemand nieuwsgierig te maken en het dan even plotseling weer weg te sluiten. Tenslotte: 'wel van het spel spreken, maar geen poppen noemen'. Pop heeft tal van andere betekenissen,

Pop heeft tal van andere betekenissen, zoals pasgeboren kind. Vandaar 'om een pop moeten', voor zwanger zijn. Ook 'een popje halen' of 'een popje kopen'. De uitdrukking 'uit popjes roeien gaan' betekende hulp bieden bij een bevalling. Vroeger riep de vroedvrouw daarbij de hulp in van twee naaste buurvrouwen. Vandaar 'popje kijken' voor een kraamvisite afleggen.

Bekend is de pop als stadium in de ontwikkeling van een insect. Cats: „De rups dient in de pop gedood". Het enige middel om een plaag te voorkomen. Tenslotte is het ook de populaire benaming voor een gulden. Waarschijnlijk afkomstig van het borstbeeld op de munten. Pop heeft zeer veel samenstellingen

Pop heeft zeer veel samenstellingen opgeleverd. We noemen slechts sinterklaaspop en sneeuwpop. We besluiten met het woord 'poppenstront', dat enkele zegswijzen kent, zoals 'poppenstront maken' in de betekenis van nodeloze drukte maken en 'van geen poppenstront gemaakt zijn'. Dat wil zeggen niet te fijngebouwd zijn om bij zwaar werk de handen uit de mouw te steken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen