Een onheilspellende uitspraak van het Haagse Gerechtshof

Een uitspraak van prof. Houben

De kwalificatie onheilspellend ontleen ik aan een uitspraak van prof. dr. J. H. Houben, hoogleraar gezondheidsrecht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Hij gebruikt deze kwalificatie naar aanleiding van het vonnis dat het Haagse Gerechtshof heeft geveld in verband met het beroep dat de ouders van Kelly Molenaar (9 jaar) hebben ingesteld.

Kelly is zwakzinnig en zwaar lichamelijk gehandicapt. Ze kan niet lopen of praten en herkent de mensen nauwelijks. Ze lijdt bijna constant pijn. Ze heeft astma en vaak last van stoornis aan haar ingewanden.

Inzet van het geding dat de ouders hebben aangespannen tegen een verloskundige van het Leids Universitair Medisch Centrum is het feit dat deze verloskundige geen vruchtwaterpunctie of vlokkentest heeft laten instellen. Zou een dergelijke test wel zijn toegepast, dan was de ernstige afwijking bij het kind geconstateerd en zou er abortus toegepast (kunnen) zijn. De ouders hadden gewezen op de afwijking bij een neef van Dennis, die gehandicapt is vanwege een chromosomale afwijking. De verloskundige heeft op deze signalen geen acht geslagen. In 2000 heeft de rechter na een vijfjaar sle

In 2000 heeft de rechter na een vijfjaar slepende rechtszaak uitgesproken dat de verloskundige een fout heeft gemaakt door de ouders van Kelly niet door te verwijzen.

Wrongful life

In beroep tegen de uitspraak voerden de ouders een nieuwe claim aan, namelijk wrongful life. Dat betekent zoveel als een onrechtvaardig bestaan.

Deze uitspraak gaat ervan uit dat er een rechtsplicht bestaat om het leven van zo'n toekomstig, zwaar gehandicapt kind te voorkomen.

Het leven zelf kan dus schade maken, is de conclusie van prof. Houben. Het leven wordt door deze rechterlijke uitspraak als een schadepost gezien. Daartegen hadden ouders zich door abortus te laten plegen, moeten kunnen verzetten. Zij zouden in de gelegenheid gesteld moeten zijn om deze schadepost te voorkomen, zo vat ik de conclusies van de hoogleraar gezondheidsrecht op. Men kan nadere gegevens vinden in NRC Handelsblad van 27 en 28 maart jongstleden.

Een vérgaande uitspraak

Het is een vérgaande uitspraak, die gevolgen heeft naar vele kanten: door Houben terecht onheilspellend genoemd. Ik noem er enkele die ook in het commentaar van prof. Houben aan de orde komen.

Wat mij betreft wijs ik allereerst op de druk die op artsen wordt gelegd om prenatale diagnostiek toe te passen. Dat wil zeggen: om te onderzoeken of het kind geen erfelijke afwijkingen heeft: en zo ja, van welke aard en omvang die zijn: en of een kind met deze afwijkingen voor de ouders acceptabel is. Artsen komen onder de dreiging van een claim tot schadevergoeding onder zwaarder zo al niet zeer zware druk te staan.

Vervolgens zal de druk om abortus te (laten) plegen worden opgevoerd. Terecht zegt prof. Houben: als je vaststelt dat een gehandicapt leven een schadepost is blijft er maar één weg over. Dat is de schadepost voorkomen, dus abortus. Dat geldt de ouders, daarin bijgestaan door de dokter.

Er is nog een derde aspect. Dat zijn de ouders van gehandicapte kinderen. Als deze kinderen een schadepost genoemd mogen worden (krachtens een uitspraak van de rechter), dan zal er anders gekeken worden naar de dokters en naai' de gehandicapte kinderen zelf. Het is niet ondenkbaar dat de maatschappij zich keert tegen zulke kinderen, die met er te zijn een schadepost zijn, naar alle kanten. Het is evenmin ondenkbaar dat de samenleving zich van steun (ook in financieel opzicht) aan deze ouders onttrekt. De ouders wisten immers bij voorbaat dat ze 'een schadepost' op de wereld lieten komen en hebben daartegen niets beslissends gedaan. Ze hebben de geboorte niet voorkomen.

Een zware last

Laat duidelijk mogen zijn dat ouders die een zwaar gehandicapt kind hebben, een zware last te dragen hebben. Geen lezer die van nabij iets van deze moeiten kent, zal daar lichtvaardig over spreken of denken.

Het is echter iets anders, te concluderen dat zo'n leven als een schadepost moet worden gewaardeerd en dus voorkomen had kunnen (ja zelfs moeten) worden. Tot een dergelijke conclusie leidt het vonnis van het Haagse Gerechtshof de samenleving.

Ik herinner eraan dat verwacht wordt dat het ziekenhuis van deze uitspraak in cassatie-gaat. Dan is het laatste woord aan de Hoge Raad.

Er staan in de hierboven genoemde artikelen nog wel enkele overwegingen, die ik met zou willen overnemen. Ter wille van de duidelijkheid beperk ik me nu tot wat ik als commentaar op deze uitspraak heb geschreven.

De eindconclusie moet deze zijn: Wij zijn in Nederland in het kader van de medische ethiek steeds meer opgeschoven naar een positie die ik in verschillende artikelen heb omschreven als: de medische behandeling wordt bepaald door de waarde die wij aan het leven toekennen.

Gelukkig gaan lang niet alle artsen van deze waardebepaling uit in hun beslissing omtrent (verder) behandelen of niet. Niettemin zijn er artsen die niet het leven als zodanig, dus als gegeven, tot uitgangspunten nemen voor hun medische ethiek, maar de waarde die zij of anderen aan het leven toekennen.

Welnu, die ontwikkeling heeft mijns inziens de uitspraak van het Haagse Gerechtshof bepaald. Als men vóór de geboorte tot de conclusie komt dat het te verwachten mensenleven alleen maar een schadepost is, dan kan het beter niet geboren, dus tenietgedaan worden. Het Gerechtshof in Den Haag heeft in zijn uitspraak het resultaat van moderne medisch-ethische ontwikkelingen verdisconteerd. Daarmee is het recht zelf op drift geraakt.

We wachten af wat de Hoge Raad zal beslissen. Ik hoop dat deze ontwikkeling geblokkeerd wordt, anders moeten we inderdaad van een onheilspellende uitspraak spreken.

Ten overvloede, om alle misverstand te voorkomen, herhaal ik wat ik in andere verbanden heb geschreven: artsen hebben niet alleen het recht, maar zelfs de plicht te overwegen of de voorgenomen behandeling medisch zinvol is. Indien dit niet het geval is, kan een behandeling niet gestart of zelfs afgebroken worden. Een dergelijke beslissing over het niet zinvol zijn van de behandeling is iets anders dan een oordeel te geven over de waarde van het leven van de patiënt.

W. H. Velema

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen