Zorg voor zwakken

Vijftien jaar geleden kwamen twee kleine boekjes uit onder de gezamenlijke titel 'Het verval van de verzorgingsstaat'. Ze waren geschreven door de ons bekende prof. dr. W.H. Velema en ze verschenen in de brochurereeks van de Willem de Zwijgerstichting. Het was een dramatische boodschap die in dat tweedelige boek klonk: de verzorgingsstaat is in verval, het einde ervan is in zicht! Dat was enkele jaren daarvoor niet voor mogelijk gehouden. Sinds de bezettingsjaren was die verzorgingsstaat immers met visie en vaart opgebouwd.

Wat werd en wordt er onder verstaan? Velema gaf de volgende omschrijving: 'het is de maatschappij vorm die gekenmerkt wordt door een op democratische leest geschoeid systeem van overheidszorg, dat zich (...) garant stelt voor het collectieve sociale welzijn van haar onderdanen'. In een dergelijke staat wordt die zorg in praktijk gebracht door het treffen van voorzieningen (meestal via het systeem van verzekeringen) voor werklozen, zieken, weduwen en wezen, ouderen en (andere) arbeidsongeschikten. Verder kan gedacht worden aan hulp via allerhande sociale voorzieningen. Ook de kinderbijslag en het totale veld van de zogenaamde welzijnszorg valt onder deze taak. Welnu, die verzorgingsstaat geraakte in de

Welnu, die verzorgingsstaat geraakte in de loop van de jaren tachtig meer en meer in de crisis. De voorzieningen werden om diverse redenen langzamerhand onbetaalbaar en de organisatie ervan onbeheersbaar. Aan het slot van het tweede deeltje wees

Aan het slot van het tweede deeltje wees prof. Velema op de taak van de christelijke gemeente in dezen. Een kenmerkende zin: "Gevreesd moet worden dat er ook binnen de kerken een generatie is opgegroeid die de verzorgingsstaat als normaal en vanzelfsprekend aanvaardt." Daartegenover bepleitte de schrijver nadruk op verantwoordelijkheid, op solidariteit en dienst jegens elkaar. Aandacht daaraan moest gegeven worden zowel in prediking en catechese als in het pastoraat. Heel speciaal noemde hij daarbij de taak van de diakenen. "De kerk moet een voorbeeld geven van praktisch dienstbetoon. Hier kan het diaconaat laten zien wat het waard is. (...) De versobering van de staat stelt de gemeente voor een grootse opdracht..."

Deze opvallende studie uit die jaren kwam in mijn herinnering terug toen ik onlangs een ander boek in handen kreeg dat over dezelfde problematiek lijkt te gaan. Op de omslag ervan prijkt de afbeelding van een klassieke collectezak uit de kerk, met daarop het woord 'Diaconie'. Het boek is eveneens gewijd aan de problematiek van de zorgsector. En opnieuw wordt in dat verband herinnerd aan de taak van de kerk. Opmerkelijk vind ik het dat in de literatuurlijst achter in het boek de boekjes van Velema niet genoemd worden.

Dr. C.P. Polderman, de schrijver, is docent economie aan Hogeschool Zeeland. Tevens is hij voor de SGP Ud van Provinciale Staten van Zeeland. Enkele jaren geleden promoveerde hij op een cultuurhistorisch onderwerp: de 'televisie' binnen de gereformeerde gezindte. Nu is zijn publicatie meer economisch gericht, maar opnieuw presenteert hij een thema op het snijvlak van politiek, cultuur en theologie. Kort en goed is de vraagstelling van de auteur gericht op de plaats van de kerkelijke zorg in het veld van de sociale zekerheid.

De situatie van de verzorgingsstaat is sedert de jaren tachtig nog steeds in discussie. En nog altijd gaat het over de beheersbaarheid van de gigantische kosten ervan. Maar er is volgens de schrijver ~ en terecht! - een nieuw element bijgekomen. Voorheen was het sociale zekerheidsstelsel gebaseerd op het kostwinnersmodel. Vele tientallen jaren lang is het gezin erkend als de hoeksteen van onze samenleving. Dat is niet meer het geval. En het systeem van onze zorgveriening is daarop dan ook niet meer gebaseerd. 'Individualisering" ligt nu ten grondslag van het zorgstelsel.

Zelfs leeft in brede kringen van de huidige beleidsmakers de gedachte dat ook de overheid zich meer en meer moet terugtrekken uit de sector van de sociale zekerheid. Ik citeer uit het voorwoord van dit boek: "Volgens de sociale zekerheidsspecialisten van de meeste politieke partijen moet er voor iedereen een 'basisregeling' komen die zorgt voor inkomenszekerheid op bestaansniveau. Wens je meer zekerheid, dan moet je daar zelf voor zorgen via het afsluiten van een verzekeringscontract bij een van de commerciële verzekeringsconcerns." De vraag is "in hoeverre de 'sterken' in onze geseculariseerde en geïndividualiseerde samenleving solidair zijn met de 'zwakken'. Anders gezegd: zal er nog plaats zijn voor naastenliefde en christelijke zorg? Of zal ook dat via contracten en polissen gaan lopen?" De schrijver vindt dit een te betreuren ont

De schrijver vindt dit een te betreuren ontwikkeling. Wat er meer en meer gaat ontbreken, is een 'hart' voor de ander. Zorg en hulp worden koopwaar waarop de harde wetten van de economie hun klinische invloed laten gelden. Dan zal het recht van de sterkste gaan gelden. Zolang de overheid hierin nog sturend optrad, was er nog een bepaalde rem op die kille onbarmhartigheid. Maar een stelsel waarin aanbieders van zorg enerzijds en de zorgverzekeraars anderzijds tot overeenstemming moeten zien te komen, gooit al die remmen los. "Wie zijn ogen en oren de kost geeft, ziet dat we niet ver afzijn van het moment waarop mensen tot hun naaste zeggen: Zoek het zelf maar uit!"

Dr. Polderman presenteert zijn gedachten vooral in het kader van een historische studie. Ter gelegenheid van zijn promotie werd al opgemerkt dat hij graag 'lange lijnen' trekt. Het blijkt in dit boek opnieuw. De eerste hoofdstukken geven de geschiedenis van de sociale zorg in ons land in het kort weer. In hoofdstuk 3 komt de schrijver tot het thema dat hem met name bezig houdt: 'de teloorgang van de kerkelijke armenzorg'. Een betreurenswaardige ontwikkeling, aldus de auteur. Zelfs legt hij min of meer een verband tussen de invoering van de Algemene Bijstandswet, middenjaren 60, en het fenomeen van de kerkverlating. Al met al is de analyse van de schrijver helder: "... sociale zorg los van naastenliefde is gedoemd te mislukken. Vanuit christelijk oogpunt hebben verzekeringsregelingen niets met sociale zorg te maken. Het zijn kille commerciële regelingen die een materialistische leefwijze ondersteunen en het hart leeg laten." Het pleidooi van dit boek uiteindelijk ligt in de persoonlijke sfeer: "Als christenen moeten we investeren - in tijd en liefde voor de ander. (...) Dat de kerk in de marge is gedrongen, mag voor ons geen gegeven zijn. (...) Jezus' volgelingen moeten Zijn voetstappen drukken!"

N.a.v.: Dr. C.P. Polderman, De kerk gepasseerd. Van kerkelijke zorg naar verzekeringscontract. Paperback. Geïllustreerd. 154 pag. Prijs 18,00 (in de boekhandel) of 20,00 (giro 34 82 688 t.n.v. Pro Regio Research & Consultancy, Middelburg).

J.M.J. Kieviet

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen