Harald J. Jassoy over �Ontstaansgeschiedenis van een portret�

Tijdens de officiële opening gaf Jassoy een uitleg over de kunst van het portretschilderen. Er bleek meer aan vast te zitten dan ‘zomaar een portretje maken tijdens een braderie’. Daarom zochten we de kunstenaar op in de expositieruimte van het Röderhaus. Onder toeziend oog van een levensgrote afbeelding van de heer Helmut Roder spraken we met Jassoy over de kunst van het portretschilderen èn over zijn leven tussen de Goereeërs. De, vanuit het Duitse Mainz-Kastel afkomsti

De, vanuit het Duitse Mainz-Kastel afkomstige, kunstenaar Harald J. Jassoy woont al bijna vijfentwintig jaar in het stadje Goedereede. Toen Jassoy zich in 1979 zich in Goedereede vestigde als kunstenaar, kreeg hij wel een cultuurschok te verwerken. Hij kende in Nederland Amsterdam, als een echte ‘Europese stad'. Bij het zich vestigen in Goedereede besefte hij dat hij toch in een andere stad terecht bleek te zijn gekomen, waar het Christelijk geloof nog een grote stempel op drukte. “Ik kon me niet voorstellen dat als gevolg van het geloof er zo'n groot verschil kon zijn tussen de stad en platteland”, zo vat Jassoy zijn eerste Goereese gevoelens samen. Hart gestolen

Hart gestolen

Maar de Duitse kunstenaar bleek spoedig van zijn verbazing bekomen en verklaart dat het eiland al snel zijn hart heeft gestolen. Hij waardeert de omgeving om haar “sfeer en oorspronkelijkheid” en is zich al heel vlug thuis gaan voelen. Hij realiseert zich dat hij een deel van de tijd heeft meegemaakt dat Goeree-Overflakkee bezig was om uit het eilandelijke isolement te komen. En met het loslaten van het isolement zag hij ook tegelijkertijd een grotere waardering komen voor de kunstenaar en zijn producten. Jassoy voelt zich nu thuis in zijn atelier ‘Cent van ’t Blad’ in het oude stadje en ook zijn er goede contacten met de inwoners. Hij voelt zich één van de Goereeërs.

Harald J. Jassoy is zeer te spreken over de goede samenwerking met het huidige gemeentebestuur; hij krijgt alle medewerking van de Burgemeester en de Wethouders. Hij herinnert zich dat dit bij zijn komst wel anders was. “De contacten met het toenmalige gemeentebestuur vielen tegen. Steeds weer werd er op redelijke verzoeken van mijn kant negatief gereageerd. Ik denk dat er toch een soort angst was tegen over mijn vorm van kunst”, zo schetst Jassoy de houding van het gemeentebestuur in het begin van de tachtiger jaren. Dit is in de loop der jaren behoorlijk wat veranderd, want bij de opening van zijn expositie was het college ruim vertegenwoordigd.

De kunstenaar is voorzitter van de Kunststichting ‘Goedereede’ en die stichting stelt alles in het werk om op hun jaarlijks te houden Kunstdagen - op de laatste vrijdag en zaterdag in augustus - een zo breed mogelijk publiek te bereiken met verschillende vormen van Kunst. Naast de optredens van verschillende uitvoerenden is het de bedoeling dat in zoveel mogelijk huizen in de oude kern van Goedereede kunstwerken van diverse schilders worden tentoongesteld. Op deze wijze kunnen de mensen kiezen welke kunstuiting hen het meest bekoort en door de veelzijdigheid van het gebodene komen veel mensen aan hun trekken. Wat zeker de waardering van de kunst in het algemeen ten goede komt. Portretkunst

Portretkunst

Gezeten tussen zijn portretten legt Jassoy de ‘Ontstaansgeschiedenis van de portretkunst’ uit. Volgens de schilder ligt het eigenlijke begin van de portretkunst in het oude Egypte. In goud getekende maskers van de overleden Egyptenaren werden op hun mummie aangebracht. Men probeerde iets van de overledene te bewaren en als het ware “vast te zetten in de tijd”, volgens Jassoy. De Grieken namen dit gebruik van de Egyptenaren over en deze allereerste portretkunst werd verder verbreid in de toen bekende wereld. “In het verleden, toen er nog geen sprake was van fotografie of film, werden de mensen als het ware gefixeerd in de tijd. Door hun afbeelding kregen ze een vorm van tijdloosheid toebedeeld. Zeker toen in die tijd ook portretten op steen werden aangebracht, drie dimensionaal, dus met diepte. We kunnen nu nog zien hoe de afgebeelde er ongeveer heeft uitgezien”, aldus Jassoy.

Weer wat later in de Romaanse tijd, werden er twee soorten portretten op sarcofagen aangebracht: een echtpaar in een romantische opstelling en op de onderste afbeelding dezelfde mensen als geraamte. Men wilde zo de vergankelijkheid van de tijd aangeven, als een soort waarschuwing.

In de kerken werden weer later afbeeldingen van bestaande mensen verwerkt in schilderijen, met Bijbelse voorstellingen, waar duidelijk de weldoener van de kerk herkenbaar was. Het kwam veel voor dat de afbeelding van bekende personen in kerkelijke kunstwerken werden verwerkt. Jassoy haalt in dit verband een voorbeeld aan: Leonardo da Vinei zocht modellen voor zijn beroemde schilderij Het Laatste Avondmaal. Iemand die model moest staan voor Jezus was vlug gevonden: een monnik bleek te voldoen aan de eisen van de kunstenaar. Een model te vinden voor de Judasfïguur was heel wat moeilijker. Twee jaar later leek de kunstenaar de juiste kandidaat te hebben gevonden. Het bleek dat het dezelfde monnik was, maar nu later en door drankgebruik aan lager wal geraakt...

Andere belangen

Voor de portretkunst golden andere belangen dan alleen maar schoonheid. De vrouwen werden in portretten kleiner en zwakker afgetekend dan de mannenportretten. Later werd portretschilderen vooral een geldkwestie. De geportretteerden moesten altijd mooier afgebeeld worden dan ze in werkelijkheid waren. “Men ziet bij Rembrandt dat hij pas in latere jaren steeds eerlijker ging schilderen; hij durfde ook de ouderdom van zijn modellen af te beelden”, verduidelijk Jassoy.

Nederland deed zijn naam als handelsnatie ook op het gebied van de portretkunst eer aan. Schilders trokken met proeven van schilderijen door heel Europa en beoogde klanten konden een keus maken, hoe hun portret er uit zou gaan zien. Ook werden de portretten gebruikt bij de onderling huwelijksverbintenissen van de Europese vorstenhuizen. De handel in etsen van stillevens en landschappen bloeide. De Russische Tsarina Catherina heeft door haar aankopen van Nederlandse schilders de vaderlandse kunsthandel tot een lucratieve bezigheid gemaakt.

In heel de kunst was in de achttiende eeuw een tijd van persoonsverheerlijking aangebroken. “Kleine heersers, zoals Napoleon, werden op standbeelden heel hoog en groot neergezet. Je zag zelfs standbeelden van mensen op een paard die zelf nog nooit op een dergelijk rijdier hebben gezeten”, zo verwoordt Jassoy de persoonsverheerlijking uit die tijd. Van Gogh

Van Gogh

De bekende Nederlandse schilder, Vincent van Gogh, moest niets hebben van die persoonsverheerlijking in zijn schilderijen. Hij kreeg, volgens Jassoy, zelfs het verwijt dat hij alleen maar armoede schilderde. Zijn collega Gauguin waar hij een tijd mij samenwerkte maakte veel ‘mooiere’ schilderijen. En dit gaf zoveel spanning dat Van Gogh in zijn woede per ongeluk een stukje van zijn eigen oor afsneed met een scheermes.

Rond de eeuwwisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw, werd er niet meer zoveel waarde aan de portretkunst gehecht. De Spaanse schilder Pablo Picasso leverde heel andere portretten. “Hij verdeelde de portretten in vlakken en haalde ze uit elkaar en plaatste ze weer op andere plaatsen. Het herkenbare van de geportretteerde was ver-dwenen”, aldus de Goereese kunstschilder.

Volgens Jassoy was er in de vijftiger jaren van de vorige eeuw weinig meer ‘aan de hand’ in de portretschilderkunst, door de verdere verbetering van de fotografie en andere technische hulpmiddelen, werd er niet meer zoveel aandacht aan die kunstuiting besteed. “Toch komt het weer terug. Maar de schilder werkt nu niet meer aan een portret wat spre kend gelijkt. Ik kijk, voordat ik een portret ga schilderen meer naar hoe het innerlijk van de geportretteerde is. In mijn portretten probeer ik een snaar te raken van de persoonlijkheid van het model”, aldus Jassoy. De schilder merkt op dat een gezicht bestaat uit twee helften. Het zijn de twee persoonlijkheden die in een mens aanwezig zijn. En die persoonlijkheden probeert hij in een portretschildering tot uiting te brengen. Als voorbeeld noemt hij de Duitse oorlogsmisdadiger Eichmann, deze persoon bleek in zijn gezin de zorgzame huisvader te zijn, maar in zijn dagelijkse werk ontpopte hij zich als beest. Jassoy verduidelijkt dat deze gedeeldheid niet altijd in die mate aanwezig is als bij dit voorbeeld. Maar er zijn veel mensen die aan de ene kant beminnelijk zijn maar aan de andere kant vrij irritant.

Het gevoel

In zijn schetsen, voorafgaand aan het portretschilderen, probeert Jassoy zijn model ‘te vangen’ en verband te leggen tussen wat hij ziet en voelt. Uiteindelijk zullen de gevoelens van de schilder naar het model in het schilderij worden vastgelegd. Een eerste vereiste is, volgens Jassoy, dat de schilder een band moet hebben met het model.

Die band was zeker aanwezig toen de eigenaar van het Röderhaus Helmut Roder poseerde voor het portret dat de expositieruimte domineert. “Ik heb veel met Helmut gepraat en geprobeerd zijn verhaal in het portret vast te leggen.”. Of hij daarin geslaagd is kan het publiek nog tot begin juni zelf beoordelen, want tot die tijd is er in het Röderhaus nog de expositie ‘Ontstaansgeschiedenis van een portret”. Het Röderhaus is geopend op woensdag, donderdag en zaterdag van 11.00 tot 13.00 uur en van 16.00 tot 18.00 uur en op afspraak.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen