Er is geen recht om niet geboren te worden

Ingewikkeld

Het is een ingewikkelde zin die boven dit artikel staat. Het zou eenvoudiger zijn om als volgt te formuleren: Het recht van niet geboren te worden. Afgedacht van het feit dat ik deze titel in een krant aantrof - ik zou van plagiaat beschuldigd kunnen worden - wil ik de strekking van mijn verhaal van vandaag graag zo duidelijk mogelijk aan de lezer voorleggen. Daarom; er is geen recht om niet geboren te worden.

Wie meent dat er wel een recht is om niet geboren te worden, en wie over tegenargumenten niet graag nadenkt noch daarover discussieert, kan het artikel ongelezen laten. Zelf zou ik toch willen uitleggen waarom er naar mijn gedachte geen recht bestaat om niet geboren te worden.

Terug naar vóór de geboorte?

Laten we heel eenvoudig beginnen. Een beroep op dat recht is niet mogelijk zolang men niet geboren is. Wie dat recht (met alle praktische consequenties ervan) claimt, moet tijdens zijn leven teruggaan naar vóór zijn geboorte. Sterker nog gezegd: hij (of zij; ik spreek nu verder maar van hij en denk daarbij ook een zij) wil zijn geboorte in feite ongedaan maken.

Dat is een complexe situatie. Geboren word je niet krachtens je eigen beslissing, op je eigen verzoek of als vervulling van een bepaalde wens. Wensen of besüssingen nemen is voorbehouden aan een subject. Dat is een mens die verantwoordelijkheid draagt voor zijn handeUngen en daarop aangesproken kan worden.

We hebben het nu echter over wat vooraf gaat aan het ontstaan (dat is aan het geboren worden) van zo'n handelend subject. Alleen wie een subject is, kan beslissingen nemen, wensen uiten en tegen bepaalde zaken neen zeggen; dat geldt zelfs van het leven. Wie het leven principieel niet (langer) wil leven, kan er een eind aan maken. Zichzelf het leven te benemen kan - helaas - de beslissing van een mens zijn. Ik ga onder andere in NRC Handelsblad altijd de rouwadvertenties na. Onlangs las ik een lange reeks advertenties in verband met de dood van een jongeman. Uit de formulering bleek dat hij zichzelf het leven had benomen. Ook in christelijk dagbladen komt - zij het gelukkig bij hoge uitzondering - wel eens een dergelijke advertentie voor.

In geval van suïcide (zelfdoding) kan men wel denken zijn geboorte ongedaan te maken. Dan is het voorzichtig en verhullend uitgedrukt. Het is echter geen goede formu-lering voor wat in feite gebeurt. Dan maakt een mens een eind aan zijn leven. Dat leven, dus het geboren zijn, is een feit. Het uiterste wat men kan doen is daar een streep door halen. In feite is dat: het leven beëindigen. Dus leven dat er is, tot een eind brengen. Niemand kan zeggen dat suïcide gelijkstaat met het recht om niet geboren te worden.

Zoals ik hierboven schreef: Geen levend mens kan op dat recht een beroep doen. Wie voor dat recht opkomt, is reeds geboren. Hij is een levend subject. Achter dat feit kan hij zichzelf het recht toekennen, van het geboren zijn niet langer gebruik te maken - en als consequentie daarvan aan het leven een eind te maken.

Hoe zien wij het leven?

De kardinale vraag bij deze probleemstelling is dus deze: Hoe zien we het leven? Als een geschenk? Als een opdracht? Of als een bezit, waarover wij naar eigen believen kunnen beschikken en beslissen?

Het feit dat er in onze tijd gesproken wordt over het recht om niet geboren te worden, is de uiterste consequentie van de moderne autonomiegedachte.

Autonomie

Autonomie wordt door Van Dale nog niet in haar meest moderne vorm omschreven (althans niet in de voorlaatste druk). Ik zou willen aanknopen bij de eerst-omschreven betekenis (afkomstig uit het volkenrecht), namelijk zelfregering. Het recht en de bevoegdheid om zelf beslissingen te nemen, op alle terreinen van het leven; dus in verband met goed en kwaad, en ook ten aanzien van het er (willen) zijn of niet; dus van eigen leven of dood.

Het ligt voor de hand dat in de moderne gedachte van autonomie een mens zichzelf het recht toekent erover te beslissen of hij er wil zijn of niet. Dat recht is dan gegeven met de gedachte van autonomie in de ethiek. Ik ben baas over mijn eigen leven. Daar heeft een ander niet mee te maken; ook God niet. In het boekje van Ton Vink, 'Als de dood voor de dood? Over dood, zelfdoding en hulp bij zelfdoding' (Damon, Budel, 2002) vindt men deze gedachte verdedigd en uitgewerkt.

Welke stap wordt nu genomen door degenen die het recht om niet geboren te worden, verdedigen? Zij trekken de gedacht van de autonomie door, niet naar achteren maar naar voren. Zij verdedigen de autonomiegedachte reeds met het oog op het ongeboren leven. Als je zelf mag (of naar sommiger gedachte zelfs moet) beslissen, dan geldt dat niet pas vanaf het uur van je geboorte, maar ook van daarvoor; dus van het al of niet geboren willen worden,

Diepgaande tegenstrijdigheid

De lezer heeft begrepen dat verdedigers van het recht om niet geboren te worden, zichzelf in een diepgaande tegenstrijdigheid verstrikken. Je moet geboren zijn om dat recht te kunnen claimen. Het is dus een innerlijk onmogelijke redenering.

In feite komt de claim op dat recht neer op het opeisen van de vrijheid en het recht om zo'n leven te beëindigen. Ik zou zeggen: Geef toe dat je met deze slagzin pleit voor het recht om dat leven te doden. Daar komt het hele betoog in feite op neer.

Alleen wie al geboren is, kan het recht om niet geboren te worden verdedigen. Wie dat recht verdedigt claimt het recht dat er alsnog een eind aan zijn leven wordt gemaakt, het zij door herhzelf, hetzij door een ander.

Waarom dat dan niet duidelijk gezegd? Waarom dan zo'n innerlijke tegenstrijdige en logisch onmogelijke formulering? Als antwoord wil ik erop wijzen dat mensen er kennelijk last van hebben dat geboren worden je overkomt. Dat je dat niet in eigen hand hebt. Voor de autonome mens is dat onuitstaanbaar en onaanvaardbaar. Met die 'beperking' (van het passieve geboren worden) kan hij niet leven. Daarom kent hij zichzelf een recht toe dat al geldt vóór het ogenblik dat hij geconcipieerd is (dus voordat de conceptie, de ontvangenis heeft plaatsgevonden). Dat recht is uitdrukking van zijn embryonale autonomie. Wat in feite niet mogelijk is wordt toch als recht geclaimd.

Verwatenheid

Ik kan niet nalaten hier te spreken over de verwatenheid van deze moderne denkwijze. Het laatste smetje dat er op de autonomie zou kunnen rusten (namelijk dat geboren worden je overkomt en nietje eigen keus is), moet worden afgezworen. Vandaar het recht om niet geboren te worden. Dat recht is er, voordat je er zelfs nog in embryonale staat bent.

Het is voor mij onvoorstelbaar dat het Gerechtshof in Den Haag dat recht, met alle morele en financiële consequenties, heeft erkend.

Op grond van bovenstaande moet ik zeggen dat in deze uitspraak van het Gerechtshof de autonomiegedachte in uiterste innerlijk onmogelijke vorm, wordt gehuldigd. Ze is de norm voor dit vonnis.

Het zal duidelijk zijn dat de passieve werkwoordsvorm geboren worden erop wijst dat niet het mensenkind zelf de beslissing tot zijn geboorte heeft. Het leven is een gave. Het komt van een Ander. Wat mij betreft van God de Schepper.

In eerbied voor de Schepper hebben wij het leven te aanvaarden en te eerbiedigen, ook het geschonden en gehavende leven. De morele kwaliteit van een cultuur mag mede gemeten worden aan hoe er met het zwakke, het gehavende en het geschonden leven wordt omgegaan.

Ik vond het geen genoegen om dit artikel te schrijven. Toch achtte ik het noodzakelijk. Ik ben dankbaar dat ik met de laatste, positieve regels de lezers mag opwekken deernis te tonen met wat geschonden, gebrekkig en onvolkomen is - in de famihekring, in de kerk en in de samenleving.

W. H. VELEMA

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen