Oranjegevoel

Prins Willem I en Orange

Toen in 1544 René van Chalon sneuvelde in de strijd tegen Frans I van Frankrijk erfde zijn toen elfjarige neef Willem van Nas.sau, later bekend als prins Willem I of Willem de Zwijger, naast andere bezittingen, het prinsdom Orange, een stadstaatje in het Rhonedal in het zuidoosten van Frankrijk. Orange heeft een zeer oude geschiedenis. Er bevinden zich nog vrijwel intact gebleven gebouwen uit de Romeinse periode, zoals een Are de Triomphe en een antiek theater uit de tijd van keizer Augustus, dat aan circa 7000 personen plaats bood. Omdat Orange als prinsdom meer status gaf dan het graafschap Nassau, was het voor Prins Willem I en zijn erfgenamen aantrekkelijk om de titel Prins van Oranje te voeren. Orange bleef nog ruim anderhalve eeuw in bezit van de famihe van Nassau. Prins Maurits Liet in 1622 de stad omgeven door een wal. Na de dood van prins Willem III in 1702 werd Orange Frans gebied.

De Princevlag

Omdat de naam van het prinsdom Orange gemakkelijk geassocieerd kon worden met de kleur orange (Frans voor oranje), kwam nren er al spoedig toe het Huis van Oranje­Nassau en de Nederlandse staat symbolisch hiermee te verbinden. Het was immers prins Willem I die als Vader des Vaderlands werd beschouwd in de strijd voor onafliankelijkheid tegen Spanje. Aanvankelijk werd de kleur oranje ook toegepast in de nationale vlag. Toen Den Briel, als. eerste Nederlandse stad in 1572 werd bevrijd, voeren de geuzen de "Princevlag" met de kleuren oranje­blanje­bleu. Deze Princevlag kwam aanvankelijk ook voor in dubbele of driedubbele versie, zodat er sprake was van respectievelijk 6 of 9 banen. In de loop van de 17e eeuw werd het oranje van de nationale driekleur geleidelijk vervangen door de kleur rood. De reden hiervoor staat niet helemaal vast. De belangrijkste veronderstellingen zijn, dat het Oranjehuis minder populair werd, maar ook dat de kleur rood gemakkelijker koir worden verkregen. Laatstgenoemde theorie lijkt het meest waarschijnlijk, te meer omdat destijds de meekrapteelt, die een schitterende rode kleur produceerde, in Holland en Zeeland een grote bloei kende. Omdat Nederlandse kolonisten sinds Jan van Riebeeck (1652) de grondleggers waren van Zuid­Afrika, was de oranjekleurige Princevlag tot 1994 de basis voor de Zuid­ Afrikaanse vlag. In de jaren dertig gebruikte de nationa.alsocialistische NSB eveneens de oranje­blanje­bleu versie. Tot dan waren de kleuren van de Nederlandse vlag nooit officieel vastgelegd, maar mogelijk om die reden besloot koningin Wilhelmina dat de kleuren van de vlag van het Koninkrijk de Nederlanden rood, wit en blauw moesten zijn. In 1958 werden zij nader gedefinieerd als helder vermiljoen­rood, wit en kobalt­blauw. Bij ofFiciële gebein­tenissen met betrekking tot de Koningin en overige leden van het Koninklijk Huis wordt boven de nationale driekleur een oranje wimpel gehesen.

De Kokarde

Bij het woord kokarde zullen de meesten denken aan de kokardenbloem. Deze veelkleurige bloem, waarvan de Latijnse naam luidt Gaillardia, naar de 18e eeuwse Franse natuurkenner Gaillard de Marentonneau, is in menige tuin te bewonderen. In roerige tijden van revolutie

In roerige tijden van revolutie en vrijheidsoorlogen denken wij bij de kokarde echter aan een insigne om verbondenheid met een politiek ideaal, het vaderland of de koning te symboliseren.

Bij soldaten komen we de kokarde tegen op hoofddeksels om aan te geven bij welk onderdeel zij behoorden. Deze kokardes waren meestal ronde insignes in de vorm van een rozet maar konden ook bestaan uit aan elkaar geknoopte strikken.

In het Duitse keizerrijk van de 19e eeuw droegen militairen zelfs twee kokardes: de zwartwit­rode kokarde voor het keizerrijk en een kokarde met de kleuren van het Duitse landsdeel waar zij toe behoorden. Nederlandse militairen droegen voor de Tweede Wereldoorlog als hoofddeksel ook kepies voorzien van een kokarde. Deze kokarde was ovaal van vorm met aan de onderzijde een lis van 7,5 centimeter en met ­ wat het belangrijkste was ­ een oranje hart. De kleur rond het oranje hart was, geel, goud of zilver.

Nu nog is het ronde insigne dat men aantreft op de vleugels van Nederlandse, Britse en Franse militaire vliegtuigen terug te voeren op het oude symbool van de kokarde.

De Oranjekokarde 1813 van

Bevrijding van een vreemde overheersing was een geschikte gelegenheid om uitbundig het Oranjegevoel te doen ontwaken. Wij zagen reeds dat dit het geval was bij de bevrijding van Den Briel in 1572. Ook in 1945, toen Nederland werd verlost van de bezetüng door nazi­Duitsland, verschenen oranje wimpels, naast het rood­wit­blauw, op straten en pleinen.

Een andere manifestatie van Oranjegevoel vond plaats in november 1813. Na 18 jaar van Franse overheersing werden de douanehuisjes aan weerszijden van de Nieuwe Brug in Amsterdam platgebrand. Het symbool bij uitstek van dit herontwaakte Oranjegevoel in Nederland was de Oranjekokarde, die als rozet of als strik op hoed of jas werd gedragen. Helemaal zonder slag of stoot ging dit nu ook weer niet. In Utrecht moesten de Oranjeklanten nog even geduld oefenen, omdat daar een sterk Frans garnizoen lag. Tragischer was het lot van Woerden. Nadat de bevolking met Oranjekokardes op "Oranje Boven!" had lopen zingen en oranje vlaggen van de toren wapperden, werd de stad door rovende en plunderende Franse soldaten wreed aangepakt, waarbij vijf en twintig doden vielen.

Op Goeree­Overflakkee meldden de burgemeesters van Goedereede en Ouddorp aan de onderprefect te Den Briel dat vanuit Rotterdam enige lieden met Oranjekokardes waren thuisgekomen. De burgemeester van Dirksland rapporteerde dat de Oranjevlag op de toren was gehesen. Omdat het eiland Goeree­ Overflakkee strategische waarde had wegens een mogelijke invasie van Engelse vlooteenheden waren er, onder bevel van brigadegeneraal Claude Rostollant, enige honderden militairen gelegerd. Het Belangrijkste bolwerk was het Fort Duquesne (na de Franse tijd omgedoopt tot Fort Prins Frederik) in Ooitgensplaat. Hier gaf timmerman Klaas de Vos het sein tot een opstand tegen het Franse bewind door op de toren de Nederlandse vlag te ontvouwen. Inmiddels was Prins Willem VI, de latere Koning Willem I, in Scheveningen geland en spoedig daarna waren de Fransen van het eiland verdreven en kon ieder onbezorgd zich tooien met de Oranjekokarde. In het Streekmuseum te Som

In het Streekmuseum te Sommelsdijk wordt het toenmalige Oranjegevoel op Goeree­ Overflakkee verlevendigd door een ingelijste originele Oranjekokarde, die ­ zo luidt het opschrift ­ "is gedragen door A. Buth den 17 November 1813: Nederlands herstelling en verlossing van het Fransche dwangjuk". Of hij ook van voetbal hield, wordt niet vermeld.

Publicatie Streekmuseum, Rinus van Dam

Prins Willem I en Orange

De Princevlag Omdat de naam v

De Kokarde

De Oranjekokarde 1813 van

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen