Scheepsrampen in oorlogstijd (Aflevering 25)

Nieuw Amsterdam

Met deze verhalen over de geschiedenis van de zeesleepvaart en de koopvaardij in de Tweede Wereldoorlog, komen we uit op de prestaties die de Nederlandse bemanning heeft geleverd in die vreselijke periode van 1939 tot 1945 op zee en hun bijzondere verrichtingen aan boord van hun schip. Hierboven behandelden we de sleepboot Zwarte Zee en nu het beroemde stoompassagiersschip Nieuw Amsterdam. We mogen niet vergeten wat op deze schepen zich heeft afgespeeld in de Tweede Wereldoorlog en daarom behandelen we deze schepen in de serie Scheepsrampen in Oorlogstijd in een apart hoofdstuk.

Het stoomschip Nieuw Amsterdam, het grootste koopvaardij/passagiersschip van Nederland, behoorde toe aan de Holland Amerika Lijn te Rotterdam, was 231,20 meter lang, 27.34 meter breed en was 36.287 BRT Toen de Duitse bezetter Nederland binnenviel, voer de Nieuw Amsterdam tussen La Guarra en Porto Cabello (Venezuela) voor een toeristenreis in West Indië. Toen de bemanning dit aan boord hoorde, voer de Nieuw Amsterdam direct terug naar New York, waar alle 600 passagiers geschrokken van boord gingen. Het schip werd bij Hoboken opgelegd in afwachting van wat er zou gaan gebeuren. Begin september 1940 werd de Nieuw Amsterdam door het Britse Ministerie van Scheepvaart in dienst genomen en in beheer gegeven van de Cunard White Star Line. Na in Brooklyn te hebben gedokt,

Na in Brooklyn te hebben gedokt, vertrok het schip op 12 september naar Halifax. Aldaar werd het eens zo mooie schip geheel ontmanteld en het grootste gedeelte van de passagiersindeling van boord gehaald. De beroemde 'grote hal' werd verbouwd tot slaapverblijf en de uitgebreide tweepersoonshutten werden omgebouwd tot verblijven met achttien slaapplaatsen. De decoratieve tafels en stoelen werden van boord gehaald en er kwamen houten tafels met banken voor terug. De gehele romp met de schoorstenen werd in 'war paint' geschilderd (oorlogsgrijs).

Nadat de gehele verbouwing was voltooid, vertrok de Nieuw Amsterdam naar Singapore, waar nog meerdere voorzieningen werden getroffen die nodig waren om het schip als 'troepentransportschip' dienst te laten doen. De Nieuw Amsterdam was na deze verbouwing en aanpassingen in staat om meer dan 8000 militairen te huisvesten aan boord. Het schip vervoerde militairen van Australië en Nieuw Zeeland naar Egypte, ter versterking van de legers van Montgomery. Het werd bewapend met 27 stukken geschut, op het achterschip werd een kanon van 15 cm geplaatst en verder verdeeld over de dekken nog vier stuks van 10 cm. Daarbij waren nog aanwezig twee 40 mm quadruple Bofors en twintig 20 mm machinegeweren. Om deze batterijen te bedienen waren er permanent 120 Britse marinekanonniers aan boord van de Nieuw Amsterdam, welke bezetting tijdens de reizen nog werd aangevuld met 80 man van de troepen. Twee artillerieofficieren voerden het bevel over deze manschappen. Wanneer de Nieuw Amsterdam in

konvooi voer, gebeurde dat veelal met meerdere grote passagiersschepen zoals de Queen Mary, He de France, Queen of Bermuda, Aquitani, Queen Elizabeth en de Mauretania. Tijdens zo'n varend konvooi werden er ongeveer 35.000 militairen vervoerd van Australië naar Egypte, die ook door Nederlandse oorlogsschepen werden beschermd tegen aanvallen van de Duitsers. Zo'n konvooi werd dan beschermd door de Hr Ms Tromp, Hr Ms Jacob van Heemskerck, Hr Ms Van Galen en de Hr Ms Tjerk Hiddes. Wanneer echter de Nieuw Amsterdam, ondanks deze bescherming zou worden aangevallen en alle opvarenden zouden van boord zouden moeten, zou er een groot probleem kunnen ontstaan omdat er nooit genoeg reddingsmateriaal aan boord was. Er waren 22 reddingboten die in totaal aan 1946 personen plaats konden bieden. Het aantal dat in de oorlogsjaren aan boord was, telde echter vier tot vijfmaal zoveel! Dit werd opgelost door een grote hoeveelheid vlotten op elkaar te stapelen, om deze in geval van nood als reddingsmiddel te kunnen gebruiken. Op 11 oktober 1940 lag de Nieuw

Op 11 oktober 1940 lag de Nieuw Amsterdam in Halifax (Canada) voor oorlogsdiensten gereed. De naam van het schip zou vanaf nu niet meer worden gebruikt, maar werd geregistreerd onder de codenaam HMT/ DA/9031, dat later werd veranderd in HT 5000. In juni 1941 tot januari 1943 werden 16 reizen gemaakt tussen Zuid- en Oost Afrika en het Midden Oosten, waaronder vooral Suez. Op Eerste Kerstdag 1944 werd de Nieuw Amsterdam door een Duitse onderzeeboot belaagd. Kort voor de aankomst in Halifax werd de Duitser vanuit de lucht opgemerkt door een begeleidend vliegtuig. De escorterende Marineschepen wierpen een aantal dieptebommen af en de onderzeeër werd vernietigd. Op 9 oktober 1945 werd de Nieuw Amsterdam door de Cunard White Star Line weer overgedragen aan de HoUand Amerika lijn. Als eerste begon men de schoorstenen weer in oorspronkelijke kleur terug te brengen. Dit hield overigens niet in dat het schip al richting Rotterdam zou varen. De Nieuw Amsterdam was nog steeds vercharterd aan de Britse Regering en voer nog twee keer van Southampton naar Singapore. Op woensdag 10 april 1946 kwam de Nieuw Amsterdam de Rotterdamse Waterweg op varen en meerde bij de Holland Amerika Lijn af precies negen jaar na haar tewaterlating. Heel Rotterdam stond aan de waterkant om het schip te verwelkomen. De Nieuw Amsterdam was na een afwezigheid van vijf en een halfjaar weer thuis. Helaas werd dit mooie maar vooral ook beroemde passagiersschip in 1974 in Kaosioeng gesloopt.

Roede Zee

Op 19 juli 1938 kwam de motorzeesleepboot Roode Zee (3) nieuw in de vaart, gelijktijdig met de sleepboot Thames. Beide sleepboten sleepten als eerste reis het Duitse slagschip Grosser Kurfurst, die op 28 juli ondersteboven aankwam met de Zwarte Zee in Rosyth. Een zeer moeilijke periode brak aan omdat de Tweede Wereldoorlog dreigde. De Roode Zee was in Bermuda gestationeerd en werd tijdens de oorlogsjaK" ingezet voor vele hulpverleningen Zo ook op 5 juli 1943, toen de Roode Zee samen met de Thames een groot drijvend droogdok van Bahia naar Dakar sleepte. Dit transport werd gekonvooieerd door zeven oorlogsschepen en kwam behouden in Dakar aan. In 1944 werd de Roode Zee, met meerdere sleepboten betrokken, bij de voorbereidingen voor de invasie van Normandie. Op 23 april 1944 vertrok de sleepboot uit Dungeness naar Portsmouth en werd in diezelfde nacht aangevallen door de Duitse Schnell-boot S 100. De Roode Zee werd in de bunker getroffen door een torpedo en een geweldige explosie was het gevolg- Van de sleepboot en haar bemanning werd niets meer gevonden, t'^" zwarte bladzijde in de geschiedenis van de zeesleepvaart in de Tweede Wereldoorlog.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen