‘Er was vroeger geen privacy, je wist alles van het dorp’: De kernen op Goeree-Overflakkee (10): Oude-Tonge

Pollemans, met zijn 77 jaar niet meer de jongste, rolt overal in. Zorg voor de volière is maar een voorbeeld. Hij is ook al jaren actief voor de ijsclub in Oude-Tonge, die ooit begon onder de naam Anita, naar een van de oprichters, maar nu getooid is met de naam van het dorp. En dat terwijl Pollemans eigenlijk zijn hele leven nooit heeft geschaatst.

Als kraanmachinist rolde hij in de vakbond, het Zwarte Corps genaamd. Hij was ook hoofdbestuurder van deze zelfstandige bond met 12.000 leden. Vijftig jaar diende hij het Zwarte Corps. Na zijn pensioen mag hij zichzelf erelid noemen.

Toen er een restauratie van de rooms-katholieke pastorie op stapel stond, kreeg Toon Pollemans de vraag of hij toezicht wilde houden op de werkzaamheden. Dat groeide uit tot wat hij nu ook is: beheerder van de rooms-katholieke gebouwen in Oude-Tonge. Naast de kerk aan de Nieuwstraat gaat het om de kapel, de pastorie en de schuilkerk.

Gescheiden werelden

Oude-Tonge is een dorp met rooms-katholieken, hervormden en gereformeerden. De laatste twee voegt Pollemans samen onder de term protestanten. Op de Zuiddijk, waar hij in zijn jonge jaren woonde, ging dat best samen. Toch was het geloof een bottleneck. “Het waren grotendeels gescheiden werelden”, blikt hij terug. “Je had vijf bakkers en bij ons kwam de katholieke. Zo was het met de slagers - ik denk dat er wel vier of vijf waren - en kruidenierswinkels ook. Op vrijdag, onthoudingsdag voor ons, kwam de visboer uit Stellendam aan de deur.”

“Iedereen kende iedereen. En iedereen had een bijnaam. Je had Kees de Kloof, de kaasboer, en ik was Toon van Geert”, zegt Pollemans, die geboren en getogen is in Oude-Tonge. “Er is wel veel veranderd. Er zijn een hoop vreemde mensen gekomen en er zijn buren die elkaar niet kennen. Het is allemaal wat onpersoonlijker geworden, het dorpse is een beetje weg. Toch krijgen ze mij hier niet weg. Als ik twee of drie dagen op vakantie ben, is het voor mij wel goed geweest. Dan wil ik terug naar huis.”

Vlakker en slapper

Wat ook veranderd is, is de beleving van het geloof. “Vlakker en slapper”, zegt de man die de rooms-katholieke gebouwen in de gaten houdt. “Vroeger waren er vaste plekken in de kerk, nu mag je blij zijn als er zestig, zeventig man zitten. Vroeger hadden we een eigen pastoor, net zoals Achthuizen en Middelharnis. Nu zijn er twee pastoors en twee pastoraal werkers voor het gebied van Dordrecht tot Ouddorp en daar hoort ook nog een stuk Voorne-Putten bij.” Wat hij daarvan vindt? “Slechte zaak natuurlijk.”

Iets anders. De haven van Oude-Tonge, ja, daar was het vroeger een en al bedrijvigheid. Pollemans heeft er aardig wat uren doorgebracht om schepen met bieten te laden, net zoals in vrijwel alle andere havens op Goeree-Overflakkee trouwens. Dat is verleden tijd, net zoals de pisbak op de kaai. “Er zou een openbaar toilet moeten komen in ons dorp.” Verder is het voorzieningenniveau wel in orde, vindt hij. Voor het leven en wonen in zijn dorp heeft Toon Pollemans wel een rapportcijfer zeven of acht over.

Volle kaai

De drukke haven van weleer. Bep van Eck, die lange tijd op een binnenvaartschip voer, heeft er veel herinneringen aan. “Elke kerst kwamen we met het schip de haven van Oude-Tonge in en lagen we een tijdje aan de kaai. Het was dan heel druk, de kaai lag helemaal vol. En als het vroor moest je langer blijven, want dan kon je niet weg. Wij vervoerden veel zand en grind. Als we onderweg naar de grindmolen langs Oude-Tonge kwamen, was er altijd wel even tijd om de haven binnen te varen.”

Maar de schepen groeiden en op een gegeven moment was de haven te klein. “Met het voorlaatste schip konden we nog achteruit de haven in, maar de laatste was echt te breed. “Wel bleef Oude-Tonge de thuishaven die op het schip stond, maar we lagen in Rotterdam of Bruinisse.”

Wie het over Oude-Tonge heeft, ontkomt er niet aan: de Ramp van 1953. Adrie van Putten, geboren in 1939 aan de Heerendijk, maakt de desastreuze vloed mee als bewoner van de Luchtbal, de buurt die totaal verging. Hij had geluk en kijkt er decennia later op terug als een bizar avontuur.

Het leven in het dorp was ook een soort avontuur. “Je was altijd buiten, je kon overal spelen. Als kind was je heel vrij, je kwam overal. Er was veel baldadigheid, een beetje Dik Trom-achtig. Je werd één keer op school gebracht en daarna ging je altijd alleen. Zwemmen leerde je zelf aan de buitendijk. Je ging echt je eigen gang. De mentaliteit was anders. Als je iets uithaalde, kreeg je een draai om je oren. Als je dat nu doet, heb je een rechtszaak aan je broek”, vertellen Bep van Eck en Adrie van Putten.

Sigarenzaakjes

De laatste: “Er reed één auto in het dorp. Die was van De Haas van Dorsser, een boer. Het was een T-Ford. Hij reed langzaam door de straat. Ik sprong zo achterop en reed tot de school mee, daar sprong ik weer van de auto af. Nu heb je hier 30.000 auto’s…”

Het was de tijd dat het wemelde van de middenstanders in het dorp. Naast de katholieke en hervormde bakker en slager, had je allerlei winkeltjes. “Een snoepzaakje met een klein plankje als toonbank. Daar woonden een man, een vrouw en zes kinderen. Je had ook veel sigarenzaakjes. Een klein kamertje achter om in te wonen en een grote winkel voor: daar moest het verdiend worden.”

Van het dorp kwam je nauwelijks. Bep ging één keer per jaar naar Rotterdam om kleding te kopen, met de Pasen moest je er immers op je Paasbest uitzien. Adrie herinnert zich een jaarlijks tripje naar diergaarde Blijdorp.

Ze vinden het dorp van toen gemoedelijk en saamhorig, ondanks de levensbeschouwelijke zuilen, waarover Toon Pollemans het had. Hoe het nu is? “Men is veel meer op zichzelf. Vroeger had je lage heggetjes tussen de tuinen en kon je zo met je buren praten. Nu staan overal hoge schuttingen. Kijk, we doen er zelf ook aan mee… Toen had je helemaal geen privacy, je wist alles van het dorp.”

Goed en rustig

Over het winkelaanbod in Oude-Tonge zijn ze best tevreden. “Jammer dat er niet veel meer gebruik wordt gemaakt van De Grutterswei. Daar kon je vroeger ook terecht voor culturele dingen, maar dat is over. Ach, jongeren gaan tegenwoordig net zo gemakkelijk naar Rotterdam… Goed dat er nu ook nieuwbouw komt in Oude-Tonge. Het heeft lang geduurd en er is veel over geklaagd, er zijn ook wel mensen uit ons dorp vertrokken naar Middelharnis.” “Het is hier goed en rustig voor ons”, is het eindoordeel van Bep en Adrie. “Rapportcijfer 8. Nee, een 9 zou een beetje overdreven zijn.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen