Lodewijk Napoleon en stadhouder Willem V doneerden aan kerk Herkingen

In de vijftiende eeuw wordt de polder van Oud-Herkingen voor het eerst bedijkt. Het ingepolderde gebied is in handen van verschillende kloosters, die het verhuren aan schaapherders. In het gebied wordt een kapel gebouwd. Deze kapel wordt eind 15e eeuw door de bisschop van Utrecht als parochiekerk ingesteld. De kerk is gewijd aan de heilige Cornelius. Dat was een paus die na zijn dood heilig verklaard werd. Hij is de beschermheilige van boeren en hun vee. Niet verrassend, gezien er veel schaapherders en andere boeren in de streek gevestigd waren. Maar ook mensen met epilepsie of zenuwkwalen konden zich richten tot deze heilige.

Paleis

Rond 1500 wordt de kapel verwoest door een overstroming. In de daarop volgende eeuw vinden er veel meer overstromingen plaats in het gebied. Pas in 1604 wordt de polder weer voor langere tijd bedijkt. Negentig jaar later wordt de hervormde gemeente van Herkingen zelfstandig, en beroepen ze een dominee. Omdat de kapel verwoest is, wordt er een schuur gehuurd aan de Kaaidijk om de diensten te beleggen. Deze schuur stond waarschijnlijk op de plek waar nu de huidige kerk staat, zo is te zien op een kaart van 1775. Op 1 mei 1965 wordt Johannes Sturk in Herkingen in het ambt bevestigd. In dit jaar start men ook met het bijhouden van de kerkelijke archieven, waarin de notulen van de kerkenraad en de doop- en trouwboeken zijn vastgelegd.

Er is behoefte aan uitbreiding: de schuur voldoet niet meer. Bovendien is er de wens om een fatsoenlijk, stenen kerkgebouw te betrekken. Schout Jan Deugt en de predikanten ds. Sieverts en opvolger ds. Van Steenbergen zijn de kartrekkers. In de eerste plaats wordt er in het dorp zelf gecollecteerd. Dat levert een bedrag van 769 gulden op, een flink bedrag – zeker omdat Herkingen rond die tijd iets meer dan driehonderd inwoners telt. Maar het is bij lange na niet voldoende voor een stenen pand. Dus wordt er gecollecteerd in de provincies Holland en Zeeland voor de bouw van een nieuw godshuis. Uit grote steden in de buurt, zoals Rotterdam, Middelburg en Goes komen ook aanzienlijke bedragen. Zelfs op paleis ‘t Loo wordt gecollecteerd, wat nog eens 126 gulden oplevert.

Gegoten klok

Daarnaast krijgen de bewoners van Herkingen hulp van stadhouder Willem V. Deze besluit het opgehaalde bedrag te verdubbelen. Zodoende heeft de kerkelijke gemeente uiteindelijk 10.000 gulden bij elkaar. In april 1788 start dan eindelijk de bouw van de kerk. Schout Jan Deugt krijgt de eer om de eerste steen te leggen. Een gedenksteen aan de zijkant van de kerk (zie foto) herinnert hier nog aan. Al bij de bouw wordt meteen vastgelegd dat er geen doden in de kerk begraven mogen worden – iets wat in de oudere kerken vaak wel het geval is. De term ‘rijke stinkerd’ komt hier vandaan. Het zijn namelijk veelal de rijkeren die voldoende geld hebben om in aanmerking te komen voor een graf in de kerk. Echter brengt zo’n kerkgraf na verloop van tijd onwelriekende geuren met zich mee.

November 1788 is de kerk voltooid. De predikant van Goedereede en Stellendam, ds. Gavel, leidt de eerste dienst. Hij preekt toepasselijk genoeg uit Hebreeën 13 vers 16b: 'Want aan zodanige offeranden heeft God een welbehagen'. In eerste instantie is de kerktoren nog van hout. Daarin hangt een in Rotterdam gegoten klok. In 1866 wordt de houten toren vervangen door een stenen variant. In de Tweede Wereldoorlog vorderen de Duitsers de aanwezige klok, om hem om te smelten voor de oorlogsindustrie. Na de oorlog wordt de klok echter nog in goede staat teruggevonden, en krijgt deze weer z’n oude plekje in de kerktoren.

2000 gulden

Het totaalbedrag voor constructie en inrichting van de kerk (en pastorie) overschrijdt wel de begroting. Uiteindelijk kost het totaalpakket 13.362 gulden. Weer komt er adellijke hulp, zij het niet meer vanuit de Nederlandse adel. Inmiddels is Nederland ingelijfd bij Frankrijk. In 1808 brengt koning Lodewijk Napoleon een bezoek aan Herkingen. Tijdens zijn bezoek komt hij langs de kerk en besluit een gift van 2.000 gulden te schenken aan de kerk, waardoor het bedrag zo goed als rond is.

Begin twintigste eeuw wordt de kerk uitgebreid: er komt een vleugel bij. De eerste dienst in de nieuwe kerk vindt plaats op een Tweede Paasdag. Door de uitbreiding krijgt de kerk voor het eerst een orgel, voor die tijd werd er gebruik gemaakt van een voorzanger. Net zoals bij zoveel gebouwen het geval is, veroorzaakt de watersnoodramp schade aan het kerkgebouw. Van diverse kanten komen giften binnen, waardoor het pand weer gerestaureerd kan worden. Twee glas-in-loodramen herinneren nog aan deze gebeurtenis.

Puik gesteente

De in Middelharnis geboren dichter J. van Os schreef ter gelegenheid van de ingebruikname van het gebouw een gedicht. Het eerste deel luidt: "De christenliefde die meer dan het puik gesteente. / Met zuivre glanssen blinkt. schoot hier hair heldren straal: / En bouwde Herkings Kerk tot vreugde van Gods gemeente; / Maar met geen grootsche tooi of heerelijke praal. / Wilt gij die hier vergaart ’t uitwendig schoon trotseren; / Spreidt dan uw God ter eer de reine deugd ten toon; En wilt het Al-ziend oog met zuivre klanken eeren. / Dan is als Jezús bruid uw Kerk inwendig schoon; (…)" De kerk is inmiddels verklaard tot Rijksmonument en is nog iedere zondag in gebruik. Er is plaats voor zo’n 350 aanwezigen.

Het eiland kent een rijke historie. Door de eeuwen heen wordt Goeree-Overflakkee gekenmerkt door landbouw en visserij. Verspreid in het landschap liggen knusse, pittoreske dorpjes met in het centrum een oude dorpskerk. Maar het eiland is ook getekend door verschillende rampen, zoals de Tweede Wereldoorlog en de watersnoodramp van 1953. Om bepaalde herinneringen in stand te houden, zijn er in de loop der jaren allerlei verschillende monumenten opgericht. In deze serie staan we stil bij sommige daarvan. Dit keer deel 10, de Nederlands Hervormde Kerk van Herkingen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen