Palmboom op plek waar land, wind en water elkaar raken

Het havengebied werd rond die tijd aardig opgeknapt. De haven was een centrale plek in het verleden van Menheerse. Hier meerden de vissersschepen aan en verzamelden zich de eilandbewoners voor de oversteek met de pont naar Hellevoetsluis. Die veerboot werd tot in de loop van de twintigste eeuw nog volop gebruikt voor vracht- en personenverkeer. Pas in 1972, met de realisatie van de Haringvlietbrug, verviel de functie van de pont. Tot die tijd was het Havenhoofd het centrale verzamelpunt om de reis naar de overkant aan te vangen. Een (ander) kunstwerk herinnert daar nog aan: op een nagebouwd stuk perron staan stukken 'bagage', gemaakt door de op het eiland bekende kunstenaar Jaap Reedijk.

Het voormalige gemeentebestuur van Middelharnis wilde een mooi kunstwerk voor op het Havenhoofd. Dat vonden ze in het ontwerp van Jan Samson, een kunstenaar uit Utrecht. Naast de verwijzing naar de geschiedenis van het dorp, markeert het monument ook de scheiding tussen land en water. Er was zo’n 40.000 euro uitgetrokken voor het project, waarbij de provincie Zuid-Holland ook een steentje bijdroeg.

Voorwaarde was dan wel dat een onafhankelijke commissie de ontwerpen zou beoordelen. Er kwamen 130 inzendingen binnen, drie daarvan werden geselecteerd en mochten een ontwerp te maken. Daarvan kwam 'Het Baken', zoals het kunstwerk officieel heet, uiteindelijk als winnaar uit de bus.

Mijmeren

Samson liet zich inspireren door de geschiedenis en de omgeving, zo liet hij destijds weten. "Voor mij zijn het vooral het water en de historische bedrijvigheid van Middelharnis' Havenhoofd, die de sfeer van de plaats bepalen. Gekoppeld aan het water, spelen de eindeloze ruimte en de wind een belangrijke rol. Bij de bedrijvigheid zijn het vooral de visserij en de reizen die in beeld komen. Het komen en gaan van schepen, vis en mensen. Het mijmeren over die verre wereld, het maken van een imaginaire reis."

De palmboom doet denken aan een tropische bestemming. Dat is Goeree-Overflakkee niet helemaal – hoewel we natuurlijk wel flamingo’s bij Battenoord hebben. De boom nodigt daarom uit tot het maken van een reis in gedachten, uitkijkend over en wegdromend langs het Haringvliet. De palm zelf is gemaakt van granito en staal. Hij staat gebogen, veroorzaakt door de altijd aanwezige wind. ’s Nachts wordt de boom verlicht door schijnwerpers in de grond. De bladeren van de boom zijn geen echte bladeren, maar zijn komende en gaande vissen. De vissen die, net als de mensen, constant in beweging zijn.

Materie en maker

Een stuk verderop, in het centrum van Middelharnis, staat overigens nóg een monument dat beweging (komen en gaan) als gedachte heeft. Dat staat in het water, vlakbij de Jumbo. Het kunstwerk is gemaakt door Albert Verkade uit Schiedam en bestaat uit allemaal gele pijlen, die alle kanten op wijzen. Een kijkje op de site van Verkade leert dat de kunstenaar iets met pijlen heeft – in allerlei vormen en creaties komen ze voorbij. Op de site: "De cirkels en vooral de pijlen in zijn werk zijn voor hem het middel om een spanningsveld op te roepen. Die pijlen geven de positie en richting aan: naar elkaar, tegengesteld aan elkaar, uit elkaar wijkend. Ze zijn betekenisdragers in zijn beelden." En later: "Zorgvuldig selecteert Verkade de ruwe grondstoffen. Dan volgt het gevecht tussen materie en maker. Als de samenwerking in balans is, volgt de metamorfose die leidt tot geometrische beeldtaal." Het resultaat daarvan is dus te zien in Middelharnis.

Het kunstwerk is negen meter hoog, gemaakt van gegalvaniseerd staal en in delen hierheen gebracht. Met veel precisie werd het in 2011 geplaatst, waarbij de delen op elkaar zijn gevoegd en het tot één geheel werd. De site van de kunstenaar over de kunstenaar vertelt: "Perfectie is een van zijn kenmerken: alles past en sluit tot op de millimeter en elk beeld getuigt van de grote kennis en beheersing van materialen, waaronder beton, ijzer, glas en rubber, al dan niet gecombineerd met andere materialen." Op verschillende plekken in het land staan soortgelijke constructies. Wie door het kunstpark van Soestdijk loopt, hoeft dus niet verbaasd te zijn om eenzelfde creatie daar aan te treffen – alleen een stuk kleiner. Verschil moet er nu eenmaal zijn.

Het eiland kent een rijke historie. Door de eeuwen heen wordt Goeree-Overflakkee gekenmerkt door landbouw en visserij. Verspreid in het landschap liggen knusse, pittoreske dorpjes, met in het centrum een oude dorpskerk. Maar het eiland is ook getekend door verschillende rampen, zoals de Tweede Wereldoorlog en de watersnoodramp van 1953. Om bepaalde herinneringen in stand te houden, zijn er in de loop der jaren allerlei verschillende monumenten opgericht. In deze serie staan we stil bij sommige daarvan. Dit keer deel 11, de palmboom van Middelharnis Havenhoofd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen