Finse woningen in Nieuwe-Tonge genomineerd als rijksmonument

Van de 870 houten woningen die Nederland ontving na de Watersnoodramp van 1953, zijn er nog 680 over. De woningen zijn geschonken door Noorwegen, Zweden, Finland, Denemarken en Oostenrijk om dakloos geraakte bewoners van het rampgebied van nieuwe huisvesting te voorzien. Ze staan in Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant.

Solidariteit

Deze drie provincies vroegen de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap enkele jaren geleden of het mogelijk is een aantal geschenkwoningen tot rijksmonument uit te roepen. Dit om ze te beschermen, niet alleen als woning, maar ook als bewijs van internationale solidariteit.

Wat volgde was een inventarisatie van de resterende 680 woningen. Dorp, Stad & Land voerde die uit in Zeeland en Zuid-Holland en de Bond Heemschut in Noord-Brabant. Op basis van de inventarisatie heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) een selectie gemaakt van de ensembles die de status van rijksmonument verdienen. Bij het kiezen speelde de mate van authenticiteit een grote rol. Met andere woorden: hoe gaaf zijn de geschenkwoningen bewaard gebleven?

Spreiding

Ook keek de RCE goed naar de geografische spreiding van de ensembles. Alle drie de provincies moesten aan bod komen. En ook de landen van herkomst moesten zoveel mogelijk vertegenwoordigd zijn in de selectie. Dat is aardig gelukt, zij het dat Denemarken en Oostenrijk vooralsnog buiten de boot vallen in de voordracht van de RCE. Mogelijk komt er nog een toevoeging uit deze landen, en dat kan eventueel ook een geschonken dorpshuis zijn.

Geselecteerd zijn een ensemble van Noorse woningen in Burgh-Haamstede (Zeeland), de Noorse woningen aan het Osloplein in Puttershoek (Zuid-Holland), een aantal Zweedse woningen in Lage Zwaluwe (Noord-Brabant) en dus de Finse woningen aan het Finlandplein in Nieuwe-Tonge (Zuid-Holland).

Aanwijzing

Nog dit jaar zal de RCE het lijstje met geselecteerde geschenkwoningen voorleggen aan Eppo Bruins, de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Daarna volgt de aanwijzing van de ensembles tot rijksmonument.

De RCE hoopt dat gemeenten niet geselecteerde gave geschenkwoningen eveneens een beschermde status willen geven. Overigens zijn de Finse woningen in Nieuwe-Tonge ooit al door de gemeente Middelharnis uitgeroepen tot beeldbepalende panden. Vier Zweedse woningen in Middelharnis en drie Noorse woningen in Stellendam hebben de status van gemeentelijk monument.

Kritische noten

Voordat de RCE de voordracht naar de minister stuurt, belegt de dienst bijeenkomsten voor eigenaren, bewoners, omwonenden en andere geïnteresseerden. Vorige week donderdag was er zo’n bijeenkomst in Zuid-Beijerland. Daar klonken wel wat kritische noten.

Zo meldde Ria Geluk, een van de oprichters van het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk, moeite te hebben met de keuze voor geschenkwoningen in een dorp, Burgh-Haamstede, waar in 1953 geen mensen zijn verdronken. Ze zei het logischer te vinden om woningen tot rijksmonument te maken op Duiveland, waar plaatsen als Nieuwerkerk, Ouwerkerk, Oosterland en

Sirjansland ernstig getroffen zijn en waar mensen wonen die nog weten wat hier gebeurde tijdens de Watersnoodramp.

Overvallen

Sommige bewoners van een geschenkwoning voelen zich overvallen en voor het blok gezet door de selectie van de RCE. Zo liet een bewoner van een aangewezen Noorse woning in Burgh-Haamstede weten plannen met zijn huis niet te kunnen uitvoeren als dit de status van rijksmonument heeft gekregen.

Ook aan het Finlandplein in Nieuwe-Tonge staat niet iedereen te springen, zo bleek tijdens de bijeenkomst in Zuid-Beijerland. Bewoners zijn wel voor bescherming van het erfgoed, maar niet op een manier die onzekerheid en beperkingen geeft. In en aan een monument zijn immers niet alle ingrepen toegestaan. Er is vaker een vergunning nodig, maar daar staat tegenover dat de overheid bepaalde onderhoudswerkzaamheden financieel ondersteunt.

Bewoners van het Finlandplein vrezen voor waardevermindering van hun huis. Bovendien is er onvrede over het gegeven dat juridische kosten voor eigen rekening komen bij het aanvechten van de aanwijzing tot rijksmonument.

‘Voor die dagen waren deze woningen heel modern’

Janny Lock woonde ooit in een Noorse geschenkwoning te Raamdonksveer. Die woning is nu te zien in het Openluchtmuseum in Arnhem. Lock verzamelde veel informatie over de houten woningen die na de Watersnoodramp naar Nederland kwamen. Ook schreef ze een boek over hoe het is om in zo’n woning te leven.

Janny was in Zuid-Beijerland aanwezig om iets over haar ervaringen te vertellen. “Voor die dagen waren deze woningen heel modern. Eerst was er aversie tegen houten huizen, maar later wilde men niet anders meer. Het was heel leuk om erin te wonen.”

Ze zei dat de geschenkwoningen heel goed geïsoleerd waren. Ze hadden dubbele ramen, dubbele wanden en een geïsoleerde vloer op de begane grond. Ze zijn ontworpen en gebouwd met het oog op het weerstaan van een temperatuur vanaf 15 tot 25 graden onder 0. Tijdens de bijeenkomst kregen de aanwezige bewoners een presentatie van de mogelijkheden om hun geschenkwoning verder te verduurzamen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen