Huwelijk en gezin in de draaikolk van de tijd

I Als huwelijk en gezm worden bedreigd, leven wij in een revolutionaue tijd. Want in huwelijk en gezm gaat het om de man-vrouw verhouding, om de oudei-kind verhouding. In huwelijk en gezin liggen in beginsel kerk, staat en cultuur besloten Daarom normeren ^) huwelijk en gezm zowel de kerk als de staat en de cultuur. Ook heeft het Rijk Gods er op aarde zijn zuiverste en klaarste weerspiegeling in

Waar komt deze ordening van de verhouding van man en vrouw in het huwelijk en het gezin vandaan.? Niet uit de natuur. Ook is zij niet bedacht, uitgevonden en afgespioken. En evenmin is zij een uitvloeisel van een economisch en maatschappelijk systeem. Neen, zij heeft heilig karakter, omdat zij voortkomt uit goddelijke openbaring. Zij is een goddelijke orde, gegeven met de schepping, overgeleverd door de Heihge Schrift, en vrucht van het geloof

Wordt daarom de man-vrouw verhouding losgemaakt van de scheppingsoorsprong, dan valt zij onvermijdelijk ten prooi aan de wilde krachten van de natuurlijke driften Er is dan geen sprake meer van een geestelijk-zedehjke gemeenschap, maar louter van paren en baren, van levenskracht en vruchtbaarheid, van voortplanting en uitbreken in menigte Uiteraard IS gemeenlijk de vrouw daar de dupe van, omdat zij nu eenmaal de lichamelijk zwakkere is Zo bij de natuurvolken van Afrika, bij de Hindoe-volken en de Mohammedanen. Er vindt daar een massale discriminatie plaats van de vrouw op sociaal, politiek en cultureel gebied Zij heeft geen vrijheid, geen ondeiwijs, geen bezit, geen rechten Zij is bezit van de man en wordt maatschappelijk vertrapt en veracht. In de bijbelse huwelijksorde worden man en vrouw weggetrokken uit het krachtveld van de brute, instinctieve driften. De man-vrouw verhouding wordt er gesteld in het licht van de verhouding van God en Zijn volk. Zo wordt het huwelijk een verbond Het zijn met name de Israelietische profeten, die daar de nadruk op hebben gelegd en die daarom fulmineerden tegen de overmacht van de natuurlijke driften (Hosea').

Fundamenteel voor de man-vrouw verhouding is de scheppingsgeschiedenis (Genesis 1 — 3). Welkeen centrale plaats neemt daar het huwelijk m' Eerst wordt de man-vrouw verhouding vastgesteld, dan pas komen kerk, staat en volk in het verschiet. Het huwelijk heeft daarom volstrekte meer waardigheid Het IS de aanvang van alles.

Wij lezen in Genesis 2 vers 22 „De Here God bouwde de rib, die Hij uit Adam genomen had, tot een vrouw". Luther heeft erop gewezen, dat er in dat woordje „bouwen" een geheim ligt. Een bouwsel is een plaats van beschutting en geborgenheid, een huis. Aan de vrouw is de bijzondere gave geschonken om van een woning een huis te maken, waar man en kinderen zich thuis voelen De viouw is daaiom altijd de ziel van huis en gezin. Zij heeft de gaven van hart en geest om een sfeer van gemoedelijkheid en gezelligheid te scheppen.

Ook lezen wij in Genesis 2, dat de vrouw voor de man is ,,een hulpe tegenover hem". Zij is de noodzakelijke aanvulling en rechtzetting van zijn eenzijdigheden Want gemeenlijk is elke man eenzijdig begaafd en ontwikkeld. Hij is de vakman, de specialist en hij moet dat ook wel zijn om in de maatschappi] een beroep te kunnen uitoefenen en het brood te verdienen. Maar de vrouw is universeel -). Er is geen alzijdiger beroep dan dat van huisvrouw. Zij moet om zo te zeggen van alle markten thuis zijn. Zij mag dan geen specialist op enig gebied zijn, — haar glorie is haar dilettantisme op elk gebied' Daarvan getuigt

Fundamenteel voor de man-vrouw verhouding is verder ook de geboorte-geschiedenis van Christus. Al kennen wij als protestanten geen Maria-cultus ^), toch zullen wij moeten toegeven, dat Maria een centrale plaats inneemt. Het is in en door haar, dat de Here Christus op aarde een plaats van geborgenheid on beschutting, een huis heeft gehad. Maria is voor het Kind Jezus een goddelijk bouwsel geweest. En daartoe stelde Maria zich met al de gaven van haar lichaam, ziel en geest geheel ter beschikking. „Zie, .Ie dienstmaagd des Heren! Mij geschiede naar uw Avoord".

Daarbij wordt in deze geboorte-geschiedenis zichtbaar, wat in Genesis 2 bij Eva nog versluierd was, lat de vervulling van haar goddelijke roeping in huwelijk en gezin voor de vrouw gepaard gaat met lijden, met smart. Zij kan die roeping immers :iet volbrengen dan met wegcijfering van zichzelf. Jus met zelfopoffering. En dat is wellicht de grootste s^ave van de vrouw bij het bouwen van huis en gezin: naar bereidheid om te lijden ter wille van man en ivinderen. Dat begint reeds met de zwangerschap en 't'boorte, en het zet zich voort gedurende haar ganse 'i-'"en. Daardoor krijgt het vrouwenleven een diepte en innigheid, die de man over het algemeen nauwe- ;ks kent. Het maakt haar teerder, fijnzinniger en mystieker. Op grond daarvan hebben man en kinderen haar met eerbetoon en egards *) te omringen. l-f gaat iets wezenlijks in huwelijk en gezin verloren .'Is man en kinderen dat niet in de vrouw en moeder erkennen en haar niet dienovereenkomstig bejej'enen.

Deze fundamentele gegevenheden vinden wij overal in de Bijbel terug als een heilige orde van de man- \rouw verhouding. Hier is de aanvang van alles. In deze orde vernieuwt zich de schepping vanuit haar goddelijke oorsprong. Er ligt in die orde goddelijke wijsheid, zorg en liefde. Zij weerspiegelt de wijze waarop de Here God met Zijn volk verkeert. Daarom kan Paulus zeggen: ,,Dit geheimenis is groot, doch ik spreek met het oog op Christus en de gemeente" (Efez. 5 : 32).

Op grond daarvan moeten wij ons ertegen verzetten, het huwelijk en het gezin te laten degraderen tot een natuur-gegevenheid, tot een uitvloeisel van maatschappelijke en economische verhoudingen, tot een willekeurige conventie ^). Huwelijk en gezin laten zich niet als tijdgebonden structuren door menselijke eigenmachtigheid veranderen. Zij zijn niet een onderdeel van staat en maatschappij, maar de wezenlijke vooronderstelling van staat en maatschappij. Wie maatschappij-critiek wil uitoefenen, kan en mag dat daarom alleen doen door de heilige orde van huwelijk en gezin als uitgangspunt en norm te hanteren. Doet men dat niet, dan bezondigt men zich aan de schepping en haalt men een vloek over zich.

II Het is nu deze bijbelse orde van huwelijk en gezin, die ons in de historie als christelijk erfgoed is overgeleverd. Huwelijk en gezin komen niet voort uit de natuur met haar vitale driften, noch uit de maatschappelijke verhoudingen in oudheid of middeleeuwen. Zij zijn gegrond op het verbond tussen God en Zijn volk en gemeente.

Een verbond is altijd een vrijwillige verbintenis van twee partijen; zij nemen in vrijwilligheid verbondsverplichtingen tegenover elkaar op zich. Een verbond berust daarom op de trouw aan een gegeven woord. Zo kan een verbond nimmer zijn: overheersing van de één over de ander, geen machtsmisbruik, geen uitbuiting, geen miskenning, geen onderdrukking. Het is daarentegen volledige gezamenlijkheid en bereidheid tot inbreng van de gehele persoon met al haar gaven en mogelijkheden. Zo is het huwelijk als verbond daarom ook een verrijking van de eigenheid van man zowel als van vrouw. Alle leven krijgt er een rijker en voller ontplooiing door. Zelfs de kerk, de staat, de maatschappij en de cultuur.

Uit onze nationale geschiedenis kennen wij allen de voorbeelden daarvan. Zo is Prins Willem van Oranje in zijn historische betekenis niet los te denken van zijn moeder Juliana van Stolberg, noch van Charlotte de Bourbon en Louise de Coligny. En welk een belangrijke rol de Nederlandse vrouwen in onze vrijheidsstrijd gehad hebben, daarvan getuigt in één van zijn werken Groen van Prinsterer: „Doch wat spreek ik, alsof er enkel grote Nederlandse mannen, en niet ook grote Nederlandse vrouwen zijn geweest! Het is geen dappere Kenau Hasselaar, geen bevallige en smaakvolle Tesselschade, geen Grieks en Latijn sprekende Anna Maria Schuurman, ^velke ik bedoel.

Neen, er is een andere, een echt vrouwelijke groot- heid, die niet op slagvelden, noch in raadszalen, noch in boekvertrekken wordt gezien, maar welker zegenrijke werking zich in de heilzaamste gevolgen openbaart, al heeft ze in de stilte gewerkt. Wie heeft liefde tot God, liefde tot christelijke deugd, in de harten der kinderen geplant.? Wie heeft de eerbied voor het bijbelboek, dat kostbaarste huissieraad onzer godsdienstige vaders, ook in de aanzienlijkste geslachten, bewaard.? Wie heeft de gemoedelijke plichtbetrachting op de onwrikbaarste gronden gevestigd.? Wie heeft, bij al de vreemde in- vloed, de nationale deugd en het nationale karakter staande gehouden.? Dat zijn uw verdiensten geweest, Nederlandse Vrouwen! Dat was uw grootheid, vooral van u, die daarin boven andere uitgemunt, die de vermogens van uw geest en de gaven van uw hart, meer dan andere, aan die edele vrouwenbestemming hebt ten koste gelegd. Weinig heeft Nederlands Historie van u kunnen melden, en uw schoonste lof is in dat stilzwijgen vervat. Terwijl uw echtgenoten, terwijl uw zonen het vijandelijk zwaard trolseerden of dobberden op een verbolgen zee, bloeide, door uwzorg, deugd èn godsdienst èn vaderlandsliefde èn ge- luk in uw eerbiedwaardig binnenvertrek. Gij waart sieraden van uw huis, daarom zijt gij sieraden ook van uw vaderland geweest'

III Als huwelijk en gezin bedreigd worden leven wij in een revolutionaire tijd Wie kan ontkennen, dat WIJ m zulk een tijd leven? Ik noem enkele sympto men 1 het steeds algemener worden van de ontbinding van de huweliiksband bij jongeren zowel als by ouderen, 2 het samenwonen zonder het aangaan van een huwelijk, 3 de verbreiding van het verschijn sel van homofilie en lesbyisme, 4 de schaamteloosheid in het uiten van perverse vormen van sexualiteit, 5 de sex-winkels porno-films en naturistenkampen, 6 het feminisme

Misschien dat het meest ontstellende daarbij is de aanpassing en tolerantie ertegenover binnen de kerk de christelijke scholen en universiteiten de christelijke politieke partyen Zo was kortgeleden in Woord en Dienst, het hervormde blad voor ambtsdragers te lezen een artikel over Humanisering van de sexuahteit Daarin betoogde de theologische auteur, dat er winst zit in de nieuwe en andere benade ring van het huwelyk m deze tijd en m het feminisme Wy hebben erdoor ontdekt dat het traditionele huwelyk een legitimatie betekende voor het bezittend omgaan van de man met „zyn" vrouw en kinderen met andere woorden hoeveel oveispel er plaats vindt binnen het huwelyk Het is ons in deze tyd ook duidelyk geworden hoezeer dat huwelyk een weerspiegeling IS van een op bezit prestatie en macht ge baseerde samenleving waarin voor het vrye spel van de liefde geen plaats is Wy zullen daarom moeten leren, dat de naastenliefde niet beroofd hoeft te zyn van iedere erotische dimensie In dit alles liggen de aanzetten voor een geestehjke en maatschappelyke omwenteling die de sexuahteit humaniseert Tot zo ver de auteur

Hoe is het mogelyk dat deze revolutionaire stoim over ons is losgebarsten? Omdat het hier een tydspenode betreft van ongeveer 40 of 50 jaar, is het vanzelfsprekend om de grote politieke en maatschappelyke veranderingen sinds de tweede wereldoorlog als belangrykste oorzaak daarvan te zien Wat zich in die halve eeuw heeft afgespeeld, is het openbreken van huwelyk en gezin van kerk en maat schappy De beslotenheid en de beschutting van voor heen zyn sinds 1945 weggevallen De hujzen de huiskamers de dorpen de streken hebben hun be trekkelyke isolement verloren en zyn toegankelyk geworden voor invloeden van her- en derwaarts Ook de moderne flatwoningen in de steden hebben het stukje privacy dat voorheen nog beleefd werd in afzonderlyke huizen sterk verminderd Dan is er de toenemende uithuizigheid door het auto-bezit het hebben van een tweede woning de langdurige vacanties in het buitenland Voorts de toenemende m vloed van krant radio en vooral televisie Het moderne schoolwezen en universiteitsleven De massale mvasie van buitenlanders in ons land niet alleen m de steden maar ook op het platteland thans 725 duizend' Als een stormwind is dit alles over ons heengegaan en wy waren er niet op voorbereid en daarom ook niet tegen bestand 84 Zo heeft het kunnen gebeuren, dat huwelyk en gezin als overgeleverde christelyke waarden zyn ondermynd en aan het wankelen gebracht En omdat huwelyk en gezin volstiekte prioriteit hebben ten aanzien van kerk, staat en cultuur, is de hele samen leving in een identiteitscrisis terechtgekomen Er heerst verwarring en onzekerheid in alle lagen der bevolking, een verwarring en onzekerheid waarvan uiteiaard dankbaar gebruik wordt gemaakt door at braakfiguren en nihilisten

Degenen, die onder deze situatie het meest hjden zyn de jonge mensen Omdat het ouderhjk huis vooi hen niet meer een burcht van beschutting veiligheid en zekerheid is, zyn zy op te jeugdige leettyd weer loos overgeleverd aan invloeden die hun zedehjk geestelyk leven verwoesten Zy groeien op in een klimaat van wetteloosheid en gezagsloosheid En hoe vaak zien wy het zich rondom ons afspelen, dat zy ten prooi vallen aan de zwymelary van politiek radi kalisme van zielverwoestende secten van drugs sex anarchie en agressie' Als vagebonden zonder enige culturele traditie zwerven zy over de straten en plei nen der grote steden op zoek naar avontuur en sensatie Zy eisen de onmiddellyke bevrediging hunner insüinctieve verlangens en zien niet verder dan wat hun hand weet te grypen Al het andere is vooi hen leugen en bedrog In zulk een revolutionaire situatie leven wy

IV Wanneer wy in die situatie zoeken naar een bybels richtsnoer dan dringt zich onwillekeurig de geschic denis van de bruiloft te Kana uit het Evangelie van Johannes aan ons op Daar gaat het immers ook over een noodsituatie in huwelyk en gezin Ei was gebrek aan wyn waardoor het feest dreigde vei stoord te worden Maria brengt de nood by de Here Christus waarop Hy op Zyn ure het vvatei veran dert in wyn En dan staat ei ,,Dit heeft Jezus ge daan als begin van Zyn tekenen te Kana m Galilea en Hy heeft Zyn heerlykheid geopenbaard (2 11)

Hoe moeten wy dat verstaan Zyn heerlykheid ge openbaard ? Het Griekse woord voor heerlykheid in de grondtekst luidt d o x a en dat betekent letter lyk goddelyk licht Wanneer Christus Zyn d o x a openbaart, dan wil dat dus zeggen dat er goddelyk licht in het menselyk leven bmnendringt, dat de aardse dingen een hemelse glans krygen dat het we reldse bestaan vanuit de goddehjke oorsprong ver nieuwd wordt

Dat was dus het begin dei tekenen van Chustus openbaring En hoezeer sluit dat wonderteken aan op de noodsituatie waarin wy thans verkeren' De ovei eenkomst tussen toen en nu is opvallend Want dat IS toch onze nood dat de goddehjke glans van het leven is weggenomen niet pas sinds gisteren of eei gisteren maar sinds jaren' Wat betekenen voor ons nog huwelyk en gezin, hoe beleven wy ze? Toch meer als een maatschappelyke overeenkomst dan als een goddehjke genadegave meer als een tydgebonden historische instelling, dan als een heilige scheppings orde Wat is er over van het geheimenis-karakter en van de volstrekte meerwaardigheid van huwelyk en

Kortom, de goddehike glans was verdwenen Dt \iin was op. Het mysteiie-karakter was te loor gean En dan moet het wel misgaan Er is dan geen iweci meer tegen de boze machten en natuurdrif n die huwelijk en gezin van binnenuit en van buinaf bedi eigen Dan krijgen de daemonen vrij spel

Dat uithollingsproces heeft zich sinds jaar en dag in huwelijk en gezin voltrokken Er was de ondank 'narheid, de onverschilligheid, de verveling, toen het oeken van nieuw avontuur, nieuwe prikkels, nieuwt nogehikheden, dan de officiële bekrachtiging van de luslukking in een scheiding Hoe veelvuldigei en alcmener dat uithollingsproces is hoe meer in de erk in de samenleving, huwelijk en gezin aan waar 'c respect en wijding inboeten en rijp worden vooi evolutionaire veranderingen in de man-vrouw ver 3uding Daaruit is de huidige noodsituatie voortge omen

Is er in zulk een situatie nog een remedie? h ei nog uitzicht? Men zou er vertwijfeld over kunnen /ijn, hadden wij niet het geloof En het is het ge'oof lat zich dan de geschiedenis van de bruiloft te Kana Herinnert Het is het geloof dat dan doet wat Ma ua deed, namelijk de Here Christus aanklampen en riem de nood voorleggen Zi) hebben geen wijn' Het i^eloof neemt God immers op Zijn wooid En er staat loch in Johannes 2 dat het wonder te Kana was het begin van Zijn tekenen" Daaiop beroept het ^eloof zich Op grond van dat woord wacht het op e Here Christus en op de openbaring van Zijn heer iilkheid, wacht het op de nieuwe wijn van Zijn d o X a, die het verdorde en verlepte huwelijk en ^ezm nieuwe glans zal geven en die de man-vrouw verhouding andermaal vanuit de goddelijke oorsprong vernieuwen zal

V Als voortzetting van het begin dei tekenen te Ka na m Galilea is er openbaring van d o x a van goddelijke lichtglans, geweest in de Heivoiming Hoe zijn toen huwelijk en gezm vanuit de goddelijke oorsprong vernieuwd'

De wijze waarop dat is geschied in de 16e eeuw IS te belangrijk om enig inzicht te krijgen m de aard van die heerlijkheid, dan dat wij er hier niets ovei zouden zeggen Luther s huwelijk met Catharina \on Bora op 13 juni 1525 geeft ons er inzicht m

Wat heeft Luther bewogen om in de zomer van het jaar 1525 te trouwen? Het was toen een uiterst tumultueuze tijd De ontevieden boeren waren onder invloed gekomen van de ophitsende prediking van de hartstochteli]ke Thomas Muntzer en stonden op te gen de vorsten Blinde woede en haat braken als een zondvloed los en richtten zich tegen de overheid, tegen de landheren, tegen de geestelijkheid Overal werden kloosters landhuizen kastelen, scholen, bibliotheken monumenten verwoest en \erbrand Het gepeupel beheerste de steden en richtte er bloedbaden aan De vorsten waren m paniek en als met lamheid geslagen

Luther probeerde toen nog de wilde menigte met zijn woord tot kalmeren te brengen, maar zijn prediking ontmoette slechts hoon en verachting Hij schreef in die tijd een brief aan Myconius die zijn gemoedsgesteldheid weergeeft. Er is bij hem geen spoor van paniek of angst of bitterheid, maar de vaste en zekere overtuiging, dat Christus de wereld overwonnen heeft Alle overwinningen van de chaos machten zijn schijnoveiwinningen Het is daarom nu de duivel zich in de weield zo driest gedraagt de taak en roeping van de overheid tegenover God en de kerk om zich met de haar verleende zwaardmacht te keren tegen deze oproerige en moordende massa, en om koste wat koste de rechtsorde te herstellen Zij mag de wereld niet aan de chaosmachten pu|sgeven

Maar zij zal dat als overheid moeten doen met een berouwvol besef dat zij mede schuld eraan draagt dat het hiertoe gekomen is Daarom mag zij niet in blmde woede er op in slaan, maar zij zal de billijk heid moeten in acht nemen Ook zal zii na het dem pen van het oproer matigheid moeten betrachten bi] het bestraffen van de schuldigen Zo schreef Luthei 3 mei 1525

En dan vindt zes weken later de huwelijkssluiting plaats met Catharina von Bora De reden van dat tijdstip geeft hij in een biief aan Ruhel het is om de duivel en de chaosmachten te trotseren en om de godgegeven orde daartegenover voluit in het licht te stellen Zijn huwelijkssluiting is dus een openlijke belijdenis van de scheppingsorde tegenovei de anarchie Met zijn huwelijk richt hij publiekelijk een teken op van zijn gehoorzaamheid aan en dankbaarheid voor Gods ordeningen En met dat teken roept hij een ledei op om de chaos te weerstaan en om te helpen de bedreigde oide te herstellen Want leven op deze aarde is slechts mogelijk binnen de omheining van de goddelijke Wet De wetteloosheid is de dood'

WIJ mogen op grond hiervan de slotsom maken dat het huwelijk en het gezin in die zin toen vanuii de goddelijke oorsprong zijn vernieuwd en goddelijke glans hebben herkregen dat de heerlijkheid van Gods orde tegenover de anarchie van de wilde chaosmachten nieuw beleefd werd in dankbaarheid en verwondering. Dat was de nieuwe wijn, die Christus openbaarde in de noodsituatie van de 16e eeuw. Op de dag van de huwelijkssluiting van Luther en Catharina von Bora werd in Wittenberg het feest gevierd van de scheppingsorde in het algemeen en van ordening van de verhouding van man en vrouw in het huwelijk in het bijzonder. Zó heeft Christus toen en daar Zijn heerlijkheid geopenbaard!

VI, Iets dergelijks treffen wij ook aan in het 19e-eeuwse Réveil. Na de ontwrichting op elk gebied door de Franse Revolutie, die vrijheid wilde buiten de orde en daarom chaos bewerkte, beleefde men in hel Réveil opnieuw de heerlijkheid van de goddelijke orde in huwelijk en gezin, in kerk en staat en maatschappij. Men zou het Réveil daarom kunnen typeren met hel woord van Augustinus: serva ordinem et ordo te servabiit; bewaar de orde, dan zal de orde u bewaren. Het was als opwekkingsbeweging de herontdekking van de scheppingsorde tegenover de vrijheidsanarchie. Tegen de revolutie het Evangelie! En zó kregen door het Réveil huwelijk en gezin, kerk en staat nieuwe glans. Zij vernieuwden zich vanuit de goddelijke oorsprong.

Toch bedoel ik hiermee niet te zeggen, dat Reformatie en Réveil geheel gelijk aan elkaar waren. De d o X a, de goddelijke glans, van het Réveil belichtte de aardse dingen weer enigszins anders dan in de Hervorming het geval was geweest. Het is voor ons onderwerp van bijzonder grote betekenis om daar aandacht aan te geven.

Het eigene van het Réveil is de grote plaats, die de vrouw erin gespeeld heeft. Te weinig is daar de aandacht op gevestigd. Wie er vroegtijdig op gewezen heeft,, is A. Pierson geweest in zijn boekje: Oudere Tijdgenoten. Hij vertelt daarin, .hoe karakteristiek de soirees en reunions, de gezelschappen, voor het Réveil zijn geweest. Op die bijeenkomsten waren het vooral de vrouwen, die de toon aangaven. Als echte moeders in Israël bepaalden zij de sfeer. En dat betrof niet alleen oudere en gehuwde vrouwen, maar ook jongere en ongehuwde.

Haar invloed was kenbaar in goede toon en gracieuse omgangsvormen. Haar aanwezigheid dwong onbewust respect af; ook wellevendheid, kiesheid, eerzaamheid. Men wachtte zich wel de taal van de straat of van de markt in de huiskamer te brengen, zich opdringerig, aanstellerig of brutaal te gedragen. Men maakte de stem niet luider dan nodig was en men noemde de aanstotelijke dingen niet bij name, maar omschreef die in kiesheid. Zo was het de vrouw, die de sfeer der soirees en reunions stempelde. Door haar fijnheid van geest, diepte van hart en liefderijke zorg ontplooide zich het godsdienstig-zedelijk leven in nieuwe, rijke vormen.

Vergeleken met het Réveil was de Hervorming een mannenzaak, een beweging van profetische figuren. Daarom lagen de accenten bij de uitwerking van het geloof in de praktijk daar ook anders, namelijk vooral op het goddelijk beroep in staat en maatschappij. De Reformatie heeft mannen gekweekt, 86 martelaars, belijders, geuzen en hugenoten. De mannen stonden er in het eerste gelid; de vrouwen in de achterhoede.

Ik meen, dat het niet te gewaagd is om te zeggen dat in het Réveil de vrouw domineerde en dat zij het in de eerste plaats was, die het karakter van die beweging bepaald heeft. Het Réveil heeft vooral vrouwen gevormd. Dat blijkt al uit het feit, dat het Réveil teerder, inniger, intiemer is geweest. Het wa; minder ambtelijk, minder kerkelijk, minder theologisch, minder politiek, en sterker gericht op het huwelijk, het gezin, op sociale vragen, op de opvoedinj. en het schoolwezen. Men had er een open oog vooi het zwakke, arme, weerloze, en mitsdien voor hei eminente belang van in- en uitwendige zending. Ooi was het kunstzinnige element, het literaire, er ster ker ontwikkeld. Men dichtte, improviseerde, hiek' dagboeken bij, correspondeerde, publiceerde. En da! alles dankzij de overwegende invloed van de vrouw Zó was de nieuwe en betere wijn van het 19e-eeuwst Réveil!

Ik vind het belangrijk hierop te wijzen, omda' zich daardoor voor de vrouw geheel nieuwe horizon ten openden. De nieuwe glans, die vanuit de godde lijke oorsprong op de man-vrouw verhouding viel gaf de vrouw nieuwe toekomst. En dat betekendi een grote verrijking van de samenleving, van kerk ei staat en maatschappij.

Tot dan was de vrouw alleen gezien als toekom stige echtgenoot en moeder. Daarop was haar opvoeding helemaal gericht. Nu kreeg zij gelegenheic' om haar gaven en mogelijkheden wijder te ont plooien en een verantwoordelijke plaats in te nemer in de maatschappij op allerlei terrein. De oprichtin' van diakonessenhuizen was een belangrijke stap i' die richting. Diakonessen waren werkzaam in de vei pleging, maar ook in het sociale werk, in de zending Ook ging het middelbaar en hoger onderwijs ope; voor de vrouw. Al spoedig nam zij er een vooraan staande plaats in. Zó trad zij naar voren in onafhan kelijkheid, in eigen waardigheid en met een gehec eigen inbreng in de samenleving. En hoezeer bete kende dat een verrijking op elk gebied!

Aldus heeft Christus in het 19e-eeuwse Réveil Zijiheerlijkheid geopenbaard en niet alleen de man-vrouv. verhouding in huwelijk en gezin vanuit de goddelijki. oorsprong vernieuwd, maar ook het eigen leven van de vrouw kansen en mogelijkheden gegeven, die tol dan miskend en verwaarloosd waren. Dat was di nieuwe en betere wijn van het Réveil! Het zou ii dubbele zin des woords zonde zijn om die wijn nici ten volle uit te reiken: zonde tegenover de Here Christus en ook zonde tegenover de vrouw!

Onnodig is het om er hier nadrukkelijk en uitvoerig op in te gaan, hoezeer door deze nieuwe ontwikkeling in de man-vrouw verhouding de positie van de ongehuwde en alleenstaande vrouw verbeterd is: hoezeer zij zich daardoor gezag, invloed en waardigheid heeft verworven, die voorheen alleen toegekend werd aan de vrouw op grond van het huwelijk en het moederschap! Mag het waar zijn, dat het alleenstaan voor haar nog altijd een stuk eenzaamheid mei zich meebrengt, toch is die eenzaamheid thans beter te dragen, omdat haar leven niet leeg meer is en zich met meer afspeelt in een doelloos bestaan of m een dienstbaarheid, die geen recht doet aan haar rijke ga- \en Zelfs is het thans zo, dat niet zelden de gehuw (JL vrouw en de moeder enig gevoel van jaloezie op haar onafhankelijker en rijker ontwikkelde sexege iQot buiten huwelijk en gezin maar moeilijk kan on rdrukken Toch zou niets fataler zijn dan dat zich erover een zekere naijver en concurrentie tussen de huwden en ongehuwden zou gaan voordoen Hier ^eldt het apostolische veimaan van vergenoegd te 'ijn in hetgeen men is en te blijven in de roeping \ aartoe men van Godswege geroepen is

VII 1 om nu terug te keren tot de situatie waarin wij i keien — zou zulk een teken waarin Chiistus Zijn crlijkheid openbaart ook thans niet mogelijk zijn? u ook heden of morgen de man vrouw verhouding Lt vanuit de goddelijke oorsprong vernieifwd kun nen worden waardoor andermaal rijke onontdekte mogelijkheden aan het daglicht treden?

Maar daar zal dan, evenals m Kana wel eerst om gebeden moeten worden En hoe zal erom gebeden worden als niet eerst bij ons het water tot aan de lippen gestegen is en wij ons bestaan bedreigd zien door een vrijheid zonder orde die noodzakelijkerwijs moet voeren tot anarchie? Zou daar het wachten op zijn? Zou dan pas het uur van Christus' ingrijpen aangebroken zijn? Wat echter boven alles zeker is is dat wat de

Wat echter boven alles zeker is is dat wat de Here Christus eenmaal deed als het begin Zijner tekenen. HIJ bij machte is andermaal te doen Want gisteren en heden en tot in eeuwigheid is Hij dezelfde

(Referaat op 25 april 11 gehouden in de Marcuskerk te Utrecht op de jaarlijkse conferentie van de ,,Kring van vrienden van Dr H F Kohlbrugge")

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen