‘Ziekentroost’ (3)

Cornelis van Hille behoorde al vroeg tot de hervormden. Op twintig september 1566 sloten de hervormden in Ieper een overeenkomst met de magistraat om godsdienstoefeningen te kunnen houden. Onder de 190 ondertekenaars treffen we ook Cornelis van Hille aan. Niet lang heeft Cornelis van de mogelijkheid om samen te komen kunnen genieten. De vervolgingen braken los. Cornelis week in het jaar 1567 met meerdere vervolgden uit naar Engeland. Zijn moeder reisde met het gezelschap mee. Of zijn vader er ook bij was, is niet zeker. Cornelis kreeg in Engeland bericht dat hij op 4 februari 1568 te Brussel voor de inquisitie moest verschijnen. Vanzelfsprekend ging hij op dat bevel niet in.

Cornelis van Hille trouwde met Digna van Dongen en uit dit huwelijk werd een zoon geboren. Deze zoon werd enige dagen na zijn geboorte gedoopt in Norwich. Heel waarschijnlijk is Cornelis enige tijd in Genève geweest om colleges in de godgeleerdheid te volgen. We moeten dan denken aan de periode 1570-1571. Na die korte studietijd publiceerde hij in 1571 te Norwich zijn Siecken Troost. Het boekje dat wij wensen te behandelen.

Op 1 november 1575 werd de auteur van De ziekentroost predikant bij de vluchtelingenkerk te Yarmouth. Deze gemeente in de verstrooiing heeft hij maar kort gediend, want wij treffen hem in 1577 (mogelijk al in 1576) in Haamstede aan, waar hij een gemeente met vluchtelingen mocht dienen. De tijd die hij in de gemeente Haamstede doorbracht, was nog korter dan in Yarmouth. Waarom hij zo snel vertrok uit die vluchtelingengemeente is niet duidelijk. In die tijd gebeurde het meer dan eens, dat predikanten snel van plaats wisselden. Cornelis van Hille nam na Haamstede de herdersstaf op in het plaatsje Oudenaarde in Vlaanderen in het jaar 1577. Op 29 juli 1578 vertegenwoordigde hij zijn gemeente op de classicale vergadering te Gent. Kort na deze vergadering werd hij predikant in Gent. Hoe dat allemaal in zijn werk gegaan is, blijft in het duister gehuld. In 1585 is hij de derde predikant te Rotterdam. Of hij nog tussentijds een andere gemeente gediend heeft, is niet helemaal duidelijk, maar het behoort niet tot de onmogelijkheden. Op 9 september 1598 en de dagen daarna woont hij de Synode te Dordrecht bij. Uit dit gegeven mag opgemaakt worden dat hij als predikant de langste tijd van zijn ambtelijke loopbaan in Rotterdam heeft doorgebracht.

Cornelis werd gevraagd of hij op de laatste dag van de synodevergadering de ‘vermaninghe’ wilde houden. Waarom nu juist hij gevraagd werd om de aanwezige ambtsdragers aan te sporen om zich in het ambtelijke werk waardig te gedragen, weet ik niet. Zijn pastoraal geschrift De ziekentroost was breed bekend. Mogelijk heeft dat ertoe bijgedragen om een pastorale vermaning uit te spreken tot de aanwezige pastores. Uit de beschikbare gegevens is op te maken dat Cornelis van Hille tussen 11 en 18 september in het jaar 1600 moet zijn overleden. De exacte datum is niet bekend.

Zoals reeds vermeld werd, is De ziekentroost in 1571 te Norwich uitgegeven. De inhoud van dit boekje sprak velen zo aan, dat het reeds in 1571 achter een uitgave van de Heidelbergse Catechismus werd geplaatst. In die uitgave van 1571 kreeg het deze fraaie titel mee: Den Siecken Troost. Twelk is een onderwysinge inden Gheloove, ende den weck der salicheyt, om ghewillichlick te sterven. Uit deze titel blijkt wat het motief van de auteur was om dit geschrift uit te geven. Hij wenste de stervenden met troostrijke woorden bij te staan.

De bekende raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt vroeg kort voor zijn dood aan dominee Hugo Beyerus – predikant in ‘s Gravenhage – of hij een gedeelte wilde voorlezen uit het genoemde boekje. Het is helaas niet bekend welk stuk Beyerus heeft voorgelezen. Beyerus was een van de drie predikanten die Van Oldenbarnevelt geestelijk bijstonden in de laatste fase van zijn leven. Wij weten niet of het op zijn verzoek geweest is dat ds. Beyerus hem pastoraal begeleidde. Dat ligt intussen niet voor de hand, omdat ds. Beyerus zich niet had aangesloten bij de remonstrantse predikanten in ’s Gravenhage. Johan van Oldenbarnevelt koesterde remonstrantse gevoelens. Opmerkelijk is dat in een gesprek met de Leidse contra-remonstrantse hoogleraar Antonius Walaeus Van Oldenbarnevelt bekend maakte dat hij ‘in het geloof, daarin vervat; wilde sterven’. De boodschap van De ziekentroost wees de raadspensionaris kennelijk niet af. Volgens de historicus Jan den Tex veroorloofde dominee Beyerus het zich om na het lezen van enige passages uit De ziekentroost Van Oldenbarnevelt te vermanen tot boete en las daarbij enige Schriftplaatsen. Van Oldenbarnevelt wilde wel voor God in het algemeen zijn zonden belijden, maar hij wenste niet als landverrader aangemerkt te worden.

’t Moet ongetwijfeld ook Cornelis van Hille verrast hebben, dat zijn Ziekentroost zo gunstig was ontvangen bij collega’s en het kerkvolk. Die gunstige ontvangst moedigde hem aan om zijn Ziekentroost hier en daar uit te breiden. Die uitbreiding was echter zo ingrijpend , dat ‘het schier gelijkt een heel ander werk te zijn’. ‘Deze Groote Ziekentroost verscheen in het jaar 1579. Hij volbracht zijn voornemen om het pastorale geschriftje uit te breiden al in 1578, maar het zag het licht pas in het jaar 1579. Deze uitgave kreeg niet die bekendheid die de Kleine Ziekentroost kreeg. Hoewel dit pastoraal getoonzette boekje al heel snel een plaats kreeg onder de liturgische geschriften is het niet ‘door eenige synode als officieel kerkelijk geschrift aangenomen’. Barger schrijft: ‘De boekdrukkers hebben het eenvoudig achter de liturgie geplaatst en de waardering die het vond, heeft het op die plaats gehandhaafd.’ En zo is het gebleven. De inhoud van het pastorale boekje is het meer dan waard om te overdenken. Niet alleen bij ziekbedden! Ds. Cornelis van Hille wijst immers steeds op de kortstondigheid van het leven en dat de mens bereid moet zijn om God zijn Schepper en Rechter te ontmoeten.

Wordt vervolgd

Urk, Ds. H. Zweistra

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen