August Hermann Francke

Biografie

August werd geboren in op 22 maart 1663 te Lübeck (Duitse havenstad). Eén dag later werd hij gedoopt. Zijn vader was jurist bij de hertog van Saksen met de bijnaam de Vrome. Deze edelman wilde voedsterheer zijn van de kerk. August was een getalenteerd kind. Na een periode van particulier thuisonderwijs in Gotha kon hij naar het gymnasium. Op de leeftijd van veertien jaar, zijn vader is dan al zeven jaar overleden, kreeg hij zijn diploma met een zeer positieve aantekening voor Latijn. August had een talenknobbel. Toen hij nog maar twaalf was, las hij zowel Het ware christendom van de lutherse piëtist J. Arndt als The practise of piety (vroomheid) van de puritein L. Bayly.

Deze fase in zijn leven duurde niet lang, want meer en meer kwam bij August een wereldse gezindheid openbaar. Hij begon in de wereld zijn geluk te zoeken. Hij wilde geleerd, geëerd, rijk en belangrijk worden. Toen hij vijftien jaar was, ging hij naar de universiteit van Erfurt om theologie en klassieke talen te studeren. Hij slaagde met vlag en wimpel, ook voor Hebreeuws. In Leipzig bekwaamde August zich verder in oosterse talen en volgt hij colleges over het Oude Testament. Hij mocht nu ook gaan preken onder toezicht van een hoogleraar. In Leipzig promoveerde hij tot doctor in de filosofie. Later getuigde hij over deze levensperiode: ‘Dit alles had met de vreze Gods niets te maken’. In deze universiteitsstad leerde August ook de piëtist P.J. Spener kennen. Er ontstond een vriendschap voor het leven. Dominee Spener (Bijbelse bevinding is beter dan letterkennis) preekte de noodzaak van wedergeboorte én levend geloof in Christus. In zijn autobiografie schreef Francke dat hij er tijdens zijn studie steeds meer mee werd geconfronteerd dat hij nog niet radicaal met de zonde had gebroken. Hij had een hoog wetenschappelijk niveau bereikt, maar was in feite nog een ‘wereldling’. Tijdens de voorbereiding voor een preek in Lüneburg in 1687 over het levende geloof in Christus (Joh. 20:31) raakte Francke met zichzelf volledig in de knoop. Hij had persoonlijk dit geloof niet. En was de Bijbel wel waar? Bestond God eigenlijk wel? Zijn hele leven was ongeloof en daarmee zonde. Toen hij in zijn nood voor de zoveelste keer op de knieën ging, gaf God hem ‘als in een handomdraai’ volkomen vrede en zekerheid. Francke durfde nu wel te preken.

Door de voorspraak van vriend Spener werd Francke predikant te Gaucha en hoogleraar aan de hogeschool te Halle. Hier toonde hij zich een man van de daad. In die tijd waren er veel slachtoffers van de pestepidemie. Met hart en ziel zette Francke zich in voor de vele wezen en armen. Hij stichtte een armenschool. Studenten van de universiteit gaven, tegen vergoeding van kost en inwoning, gratis onderwijs onder zijn leiding. Ook werden er in de loop van de tijd een kost- en meisjesschool, kweekschool voor leraren, weeshuis, gymnasium, boekhandel, apotheek en Bijbelgenootschap opgericht. Op het eind van Franckes leven telden de Hallese stichtingen (vandaag nog te bewonderen) 2200 leerlingen en patiënten met een rijke staf aan medewerkers. Dit alles geschiedde, terwijl hij aan de universiteit Hebreeuws, Grieks en pedagogiek doceerde.

Francke trouwde in 1694 met Anna Magdalena von Wurm. Het echtpaar kreeg twee zoons en een dochter. Een heel bekende leerling van hem was graaf Von Zinzendorf. Kort voor zijn sterven had Frankce veel pijn. Hij beleed: ‘Ik ben als een wormpje en moet tevreden zijn, dat zijn Schepper hem niet verpletterd. Maar het is mij een grote genade van God, dat Hij mij troost door Zijn kruiswoorden!’ Zijn vrouw vroeg of zijn Heiland hem nabij was. Francke fluisterde: ‘Daaraan is geen twijfel’. Hierna stierf hij in vrede. Het was 6 juni 1727.

Gedachten

Zelfgetuigenis

‘Op een zondagavond was ik weer in grote angst, omdat ik door eigen schuld God miste. Op mijn knieën riep ik in mijn ellende om redding tot God, Die ik kende noch geloofde. Toen verhoorde mij de Heere, de levende God, van Zijn heilige troon. Door zijn Vaderliefde nam Hij mijn twijfel en onrust weg en schonk mij Zijn kracht en vrede. Hij verhoorde mij plotseling. In grote smart en twijfel had ik mijn knieën gebogen. Met een onuitsprekelijke vrede, vreugde en zekerheid stond ik op. Nu wenste ik dat alles met mij de naam des Heeren zou loven.’

Zelfonderzoek

‘Zelfonderzoek is absoluut noodzakelijk om te weten of men bekeerd is, het ware geloof heeft. Wat moet een mens doen als hij hierover nog geen zekerheid heeft en het donker is in zijn hart? Letten op het profetische Woord en dat biddend onderzoeken. En hierin zo volharden tot de dag aanbreekt, dat door Gods genade de Morgenster opga in zijn hart.’

Christen

‘Je bent niet automatisch een christen. Wie een waar christen is, zal weten van onuitwisbare gebeurtenissen in zijn leven, die alleen God heeft gewerkt. Waar en hoe dat is geschied, zal bij ieder kind Gods verschillend zijn. Bij de één duurt dat korter bij een ander langer, ja soms zelfs een geheel leven. Die bekering kan in het verborgen zijn geschied of meer openbaar. Alleen wie kennis heeft van het door eigen schuld verloren zijn voor God, zal de eeuwige vrede, vreugde, gunst en liefde van God smaken.’

Bijbel

‘Lees uw Bijbel biddend en ijverig. Let erop dat u geen verkeerde bedoelingen hebt, zoals de Schriftgeleerden. Zij lazen in de Bijbel, maar werden er niet beter door, omdat ze niet tot Christus wilden komen (Joh. 5). Het gebed, de meditatie en de aanvechting zijn de middelen die God gebruikt om een echt christen te vormen (Luther). Zorg voor een schat aan Bijbelteksten, opdat u door Gods Geest in elke nood een steunpunt hebt.’

Opvoeding

‘De ware godzaligheid wordt de kinderen het best ingescherpt door het godvrezende voorbeeld van onderwijzers, ouders- en grootouders. Is het de onderwijzer geen ernst om de eer van God te bevorderen, dan zal dit uiterst belangrijke doel op de kinderen meestal weinig indruk maken. De wil van de kinderen moet door een verstandige opvoeding onder de ware tucht worden gebracht!’

Uitleiding

De nadere reformator À Brakel schreef een sympathieke brief aan collega Francke over zijn waardering voor het feit, dat bij deze lutherse dominee godzaligheid en geleerdheid samengaan. Francke had zich positief geuit over de avondmaalsleer van dominee Brakel. Zowel Brakel als Francke streefden, ieder op hun wijze, naar een nadere reformatie (levensheiliging). Francke, de puriteinen waren hem niet onbekend, was een piëtist die ontzettend ijverig werkte. Ondanks zijn eenzijdigheden is zijn christelijke pedagogiek (Over de opvoeding der jeugd tot godzaligheid en wijsheid) van grote waarde en richtinggevende betekenis. Hij had een hart voor kinderen/jeugdigen. In Halle bewaart men 40.000 brieven die hij aan studenten schreef! Franckes school- en gebouwcomplexen waren zelfvoorzienend en werden mede onderhouden door liefdegaven. In ons land herinneren wellicht de Heldring-gestichten te Zetten aan Halles inrichtingen. Francke geloofde: ‘Zo gij iets begeren zult in Mijn Naam, Ik zal het doen.’

Leerbroek, A.B. Goedhart

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen