‘Mijn onvergetelijke leraar en boezemvriend’

Ds. Gijsbert Romijn, predikant te Bodegraven Deze woorden schrijft Aart Boer, boekbinder te Bodegraven, als een woord vooraf bij een bundel handgeschreven schetsen over het lijden van de Heere Jezus. Maar liefst 42 preekschetsen die hij ontvangt van de weduwe Romijn bundelt hij samen en voorziet hij van een leren band. Maar wie is nu ds. G. Romijn en wat was zijn betekenis voor de Hervormde gemeente Bodegraven? Een poging om een helder beeld te krijgen van een predikant die net nog in, maar ook na de Franse tijd Hervormd Bodegraven dient. Nieuwe predikantIn de vacature ds. W.N. Munting – een verwoed portrettenverzamelaar – beroept de kerkenraad van de Hervormde gemeente Bodegraven de bekende ds. Dirk Adrianus Detmar, predikant te Wijk bij Heusden. Na zijn bedanken voor het beroep probeert de consulent ds. Ph. Zilvergieter Hoogstad van Zwammerdam ervoor te zorgen dat er geen ongeleerde of ongestudeerde personen beroepen mogen worden. Met geleerd bedoelt de consulent een moderne predikant. Hij krijgt zijn zin niet, want het beroep dat volgt is op ds. Gijsbert Romijn, die het op hem uitgebrachte beroep aanneemt. Ds. Romijn doet intrede te Bodegraven op 31 mei 1812. Daarvoor diende hij de gemeenten Poortugaal (1810-1812) en Zuilichem-Nieuwaal (1809-1810). De dominee is getrouwd met Hendrikje Schoonderbeek, die afkomstig is uit Veenendaal. Ds. Romijn is geboren op 20 oktober 1781 te Barneveld en is een zoon van Hendrikus Romijn en Helena van Schaik. In Bodegraven breidt het gezin uit met de geboorte van tien kinderen, van wie er drie heel jong overlijden zijn. Ook een dochter van negentien jaar verwisselt het tijdelijke met het eeuwige.BodegravenBodegraven is bij zijn komst een dorp met ruim 400 huizen, bewoond door ongeveer 2500 personen, van wie er ruim 1700 tot de Hervormde gemeente behoren. De gemeente bestaat uit twee delen: dat aan de Noordzijde en het gedeelte aan de Zuidzijde van de Oude Rijn.Romijn behoort tot de rechtzinnige leraars in de Nederlandse Hervormde Kerk en krijgt te maken met spanningen in zijn gemeente door de invoering van de bundel Evangelische Gezangen. Een tot ouderling gekozen gemeentelid bedankt in 1815 wegens zijn leeftijd en zijn bezwaren ertegen. Hij is niet de enige, want steeds weer bedanken er ouderlingen en diakenen vanwege bezwaren tegen deze liederen. Ds. Romijn geeft per dienst - volgens de nagelaten preekschetsen - naast een tweetal psalmen ook één keer een gezang op. Het is echter door de getrouwe Schriftuurlijke prediking en arbeid dat velen trouw naar de kerk blijven gaan.GebeurtenissenDe financiële situatie van Hervormd Bodegraven in deze tijd is niet goed te noemen. Er zijn tekorten en er is onvoldoende geld gereserveerd voor de reparatie van het dak van de kerk en het onderhoud van de pastorie. Hetzelfde geldt ook voor de diaconiekas, waarvoor in 1826 een vrijwillige bijdrage wordt gevraagd. Ds. Romijn ontvangt een beroep naar Fijnaart en Heijningen, maar hij bedankt en krijgt een verhoging van zijn traktement van 100 gulden. Daarnaast vraagt de gemeente bij de Koning om een bijdrage voor de predikant vanwege zijn talrijk gezin en ook om enige van zijn kinderen op te leiden voor het predikambt. Als hij ook nog voor een beroep naar Ermelo bedankt, worden er tal van stoffelijke blijken van waardering bij de pastorie gebracht.Dat de kerkgang bijzonder goed te noemen is onder de bediening van Romijn blijkt wel uit het feit dat er een groot tekort is aan plaatsruimte. Mannen gaan dikwijls op de stoelen zitten die voor de vrouwen bedoeld zijn. Als oplossing wordt het aantal banken vergroot en volgt er toezicht.Bijzonder is het dat ds. Romijn in 1833 een vrije begraafplaats nabij de Dorpskerk krijgt. Het geeft weer hoe goed de verhouding tussen de predikant en zijn kerkenraad is, hoewel men zich in datzelfde jaar wel beklaagt over de lengte van de kerkdiensten. Met name doopdiensten hebben de lengte van twee uur. De kerkenraad verplaatst deze diensten naar de middag.Dood van een geliefde vriendDs. Romijn draagt zijn steentje bij aan het werk voor de ring Woerden. Hij is in ieder geval in 1834 scriba van de ring. Elbertus Niekerk, vanaf 1805 predikant te Aarlanderveen is voorzitter van de classis. Ds. Niekerk wordt een persoonlijke vriend en ds. Romijn gaat vele keren voor in de Hervormde gemeente in het dorp vlak bij Alphen aan den Rijn. Maar aan de drieëntwintig jaar durende vriendschap - dus sinds de komst in Bodegraven - komt een einde, als zijn geliefde ambtsbroeder door de Heere wordt weggenomen. Als vriend verzorgt ds. Romijn de ‘lijkrede’, een leerrede over Daniël 12 vers 3. Hij spreekt die uit op 15 november 1835 en het gesprokene wordt in druk uitgegeven te Amsterdam bij A.B. Saakes in 1835. Hij zegt met betrekking tot zijn overleden vriend: ‘Lang genoeg hebt gij uwen Leraar mogen bezitten, om hem te kennen, daar hij dertig jaren onder u arbeidde! Ja, lang genoeg heb ik met hem, als mijnen ambtsbroeder en vriend, omgegaan, om die Godvruchtige in zijn persoon en karakter te waarderen en hem nu een waardige erezuil op te richten. En behoeven wij, ofschoon hij ook zijn menselijke zwakheden en gebreken had, wel meer te zeggen van zijn persoon en karakter, dan dat hij u al die tijd een waardig voorganger, een volijverig Evangelieprediker en een vredelievend herder was?’Romijn noemt zijn op 65-jarige leeftijd overleden vriend ‘een ijverig verkondiger als getrouw en standvastig aanklever van de zuivere Hervormde leer’. Hij preekte ‘geen ander Evangelie dan Jezus Christus, en Dien gekruist, en het geloof in Hem tot zaligheid. De hoofdinhoud was: dat hij nimmer op een geloof in des mensen eigen kracht heeft aangedrongen, maar op hetgeen een vrucht in ons is van de Heilige Geest, en kenbaar wordt aan een ongeveinsde bekering tot zaligheid.’In de leerrede noemt Romijn ook dat hij dit niet alleen preekte, maar het ook zelf bevestigde door een voorbeeldige wandel. Ds. Romijn durft aller tolk te zijn gezien zijn lange tijd van omgaan met deze vriend en de achting van zijn ringbroeders voor de overleden ambtsbroeder, met te zeggen dat ds. Niekerk in waarheid rust als een rechtvaardige in het graf en dat zijn gedachtenis voor allen nog lang in zegening zal zijn.AfscheidingIn 1835 wordt een Afgescheiden gemeente in Bodegraven geïnstitueerd. Romijn noteert de namen van hen die de gemeente verlaten in het notulenboek. Het heeft waarschijnlijk niet te maken met zijn prediking, maar meer met de synodale druk en de gezangen. Het is Klaas van Wijk, die in september van dat jaar zich uit het lidmatenboek laat schrappen. Hij wordt diaken van de nieuwe gemeente, die naast leden uit Bodegraven vooral ook leden heeft uit de omgeving. In 1836 scheiden nog twee personen zich af, maar daarna niet meer. In 1840 behoren 80 inwoners van Bodegraven tot de Afgescheiden gemeente. Dezelfde Van Wijk heeft overigens waardering voor de eerste jaren van de bediening van ds. Romijn, het blijkt uit een door hem geschreven dagboek. Van Wijk is diaken geweest van 1812 tot 1817, toen hij niet voor herverkiezing in aanmerking wilde komen. Na 1845 scheiden zich meer leden af als er na ds. Romijn ook in Bodegraven een moderne predikant komt in de persoon van ds. A.J. Schilt.Handgeschreven prekenIn zijn studeerkamer schrijft ds. Romijn zijn preken volledig uit. Hij gebruikt daarvoor precies 16 bladzijden. Zijn handschrift is gelijkmatig en in de 42 gebun-delde preken over het lijden van de Heere Jezus zijn geen schrijffouten te vinden. Van die preken maakt ds. Romijn een nog kleinere schets - met enkel de punten die hij bepreekt - die hij meeneemt op de kansel. Deze preken bewaart ds. Romijn zorgvuldig. Bij iedere preek vermeldt de predikant ook de psalmen, die hij laat zingen als de voorzang en nazang, en het ene gezang, dat gezongen wordt als tussenzang.Na een inleiding waarin de predikant een toelichting geeft op de door hem gelezen lijdensstof geeft hij een verdeling in punten, waarbij hij het Hebreeuwse alfabet gebruikt. Onder deze letters vinden verder onderverdelingen plaats. Na het verklarende gedeelte van zijn preek volgt een toepasselijk onderwijs, waarin tot slot diverse groepen in zijn gemeente worden aangesproken, zoals in een preek over Mattheüs 26 vers 48-50: ‘Eindelijk, ten vierden. Jezus verraden en gegrepen, om zondaren te verlossen, opdat wij door Hem behouden zouden kunnen worden. O! Welk een tijding. Ie. Zondaren, laat u niet langer door zonden en wereldmisleiding misleiden. Verbreek die verradelijke banden. Grijpt naar het eeuwige leven. IIe. Bekommerde en verslagene. Hoort niet langer naar het vleesch, het ongeloof zij verraden u. Ziet op Jezus. IIIe. Gelovigen, gij zijt verlost. Ziet met welk eenen duren prijs en zijt opregt voor Jezus, waakt en strijd. De krone is opgehangen en na het lijden volgt ook de eeuwige vreugd. Amen.’Een onverwachte treurmareOp zaterdag 18 maart 1843 overlijdt ds. Gijsbert Romijn, waardoor zijn vrouw en kinderen, maar ook de Hervormde gemeente Bodegraven diep getroffen worden. Hij is 31 jaar predikant geweest in Bodegraven. Het is volgens zijn ambtsbroeder Johannes Eduard Jentink uit Nieuwkoop, die de lijkrede op de zondag na de begrafenisplechtigheid in de gemeente houdt ‘een plotselinge dood’. De begrafenis vindt plaats op het kerkhof bij de Nederlandse Hervormde dorpskerk aan de Markt. Zijn grafsteen is daar overigens nog steeds te vinden. Later wordt daar ook zijn vrouw begraven. Ds. Jentink preekt ‘ter gedachtenis van den weleerwaarden zeer geleerden heere G. Romijn - op 26 maart uit Johannes 11 vers 25b en 26a’. Zijn dood maakte een diepe indruk: ‘Een iegelijk, dien deze onverwachte treurmare in de oren klonk, was geschokt en ontroerd, en reeds menige traan is aan Zijne nagedachtenis gewijd. Zijnen lof behoef ik bij u niet te vermelden. Gij hebt hem gekend in zijnen vriendschappelijke omgang en in Zijnen heiligen ambtsijver. De vaderlandse Kerk verliest in Hem een waardige Leraar, het klassikaal-bestuur van Leiden een ijverig en werkzaam medelid, de ring van Woerden een hartelijke, vredelievenden en hulpvaardige medebroeder. Zijn bedrukte weduwe en treurende kinderen een zorgdragende echtgenoot en vader. Velen onder u een trouwhartige vriend en de gemeente van Bodegraven een leidsman, op de weg ten hemel, die zo gaarne allen alles wilde wezen, om allen te behouden. Ik billijk uw aandoeningen. Zij verstrekken de ontslapene tot eer. Zij getuigen van uwe liefde en van de hoge prijs, waarop gij Zijne gewichtige bediening gesteld hebt.’Ook gaat ds. Jentink in op de predikarbeid in het midden van de gemeente: ‘Ja, gij hebt veel verloren, want de overledenen had u in oprechtheid lief en oneindig veel zijt gij aan hem verplicht, die zijn veelvuldige krachten en vermogens ter bevordering van uw eeuwige en waarachtige belangen met onvermoeide vlijt heeft aangewend. De weg der behoudenis en der zaligheid heeft hij u verkondigd. Gij zelve en uwe kinderen zijn door hem onderwezen in die waarheden, welke u het meeste nodig zijn te weten, om gerust en blijmoedig te leven en zalig te kunnen sterven. In ongelegenheden was hij uw raadsman, in droefheid uw trooster en aan de sterfbeden der uwen een voorbidder bij God. Jezus Christus heeft hij u gepredikt als de opstanding en het leven en de hoofdinhoud van zijn bijzonder en openbaar onderwijs kwam hierop neder: die in de Verlosser des mensdoms gelooft, zal leven, al ware hij ook gestorven, en een iegelijk die leeft en in Hem gelooft, zal niet sterven in eeuwigheid!’De preek ter gedachtenis van zijn overleden vriend wordt op veler verzoek door ds. Jentink ter beschikking gesteld voor uitgave. In Gouda drukt G.B. van Goor de preek nog in hetzelfde jaar, waarbij de opbrengst bestemd is voor de weduwe en haar kinderen. Mevrouw Romijn krijgt ook na het jaar van gratie, waarin het predikantstraktement wordt doorbetaald - een jaarlijkse vergoeding van 250 gulden uit de kas van de kerkelijke gemeente. Voor een bedrag van duizend gulden koopt zij een woning. Zij overleeft haar man ruim vier jaar en sterft op 18 juli 1847. De Opregte Haarlemsche Courant vermeldt dat een verval van krachten een einde maakt aan haar leven.De bundel schetsenHet is Romijns vriend Aart Boer (1774-1860) die een stapel preken van de weduwe krijgt. Hij schrijft: ‘Deze bundel schetsen over het lijden van Jezus, weleer ontworpen en gepredikt door den Weleerwaarden en nu in de Heerlijkheid rustende Leraar G. Romijn, zijn mij ten geschenke gegeven tot een voortdurende nagedachtenis van haar overledene Echtgenoot denwelke niet alleen als Leraar en Herder hoogst beminnelijk en aangenaam was. Maar ook waar ik gedurende de tijd van 31 jaren in een onafgebrokene vriendschap, als een andere David en Jonathan mee verkeerde, weshalve deze gift ten hoogste aangenaam en welgevallig is. Hetgeen ik met nederige dankbetuiging, daar de lezing der zelve mij nu nog tot een levendige herinnering van het voormaals gehoorde versterkt. En nu hebbe ik tot zorgvuldige bewaring dezelve in deze band gebonden, om ze zo voor mij niet alleen tot aan – maar ook over mijn dood voor mijn nazaten tot in lengte van dagen te doen aanwezig blijven. En mocht het dan zijn dat mijn onvergetelijke Leraar en Boezemvriend als een andere Abel hierdoor tot hun wezenlijk heil en nut nog mocht spreken nadat hij is gestorven. Dit een en ander hiervoor aangetekend van mij, zijn nagelaten ziele vriend Aart Boer.’Tot slot schrijft Aart Boer dat als zijn jongste dochter Neeltje hem overleeft, het boek voor haar is. Aantekeningen:Ds. G. Hamoen en C. Hamoen, 400 jaar Hervormde Gemeente Bodegraven (Woerden 1994).J.E. Jentink, Lijkrede ter gedachtenis van den weleerwaarden zeer geleerden heere G. Romijn 1843 (collectie KB)G. Romijn, Gezangen, vervaardigd ten dienste der Bodegraafsche gemeente om gezongen te worden bij de viering van het Hervormingsfeest, 1817 (collectie KB).G. Romijn, Leerrede over Dan. XII:3, op het afsterven van den weleerw. Heer Elbert Niekerk, in leven predikant der Hervormde Gemeente te Aarlanderveen 1836 (collectie KB).G. Romijn, Schetsen over het lyden van Jezus (privécollectie J.P. Neven).

Uitgebreid zoeken

Uitgebreid zoeken

Standaard operator

Zoekwoorden

Datum

Bronnen

‘Mijn onvergetelijke leraar en boezemvriend’

Ds. Gijsbert Romijn, predikant te Bodegraven

Artikel niet beschikbaar

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 september 2021

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 september 2021

Ook interessant voor u