Ds. Jan van Amstel (1885-1980)

Jan van Amstel werd geboren op 9 september 1885 te Huizen. Zijn vader was kaasventer en Jan volgde daarin zijn voetspoor. Dat hield concreet in: met een kruiwagen door Huizen, met een hondenkar in de wijde regio en met paard en wagen zelfs naar België en diep in Duitsland. Samen met zijn broers Hein en Joost kwam hij tot de oprichting ‘Groothandel van Hollandsche kaas, gebroeders van Amstel’. Ze hadden twee vestigingen in Huizen.

Dochter Aaltje

In Huizen, dat in Jans jeugd slechts één predikantsplaats had, kwam hij tijdens een dienst waarin lidmaten bevestigd werden tot bekering. De preek handelde over ‘Strijd de goede strijd des geloofs’. Niet lang daarna gevoelde hij in zijn hart de roeping tot het ambt. Echter, Jan had slechts alleen onderwijs gehad op de lagere school, terwijl hij inmiddels verloofd was met Aaltje Vlaanderen. Haar kende hij reeds vanaf zijn kleutertijd. Zij was zonder vader opgegroeid omdat hij als visser op de Zuiderzee verdronk toen zij nog slechts een half jaar jong was. Haar moeder werd na die vreselijke gebeurtenis mutsenwaster voor de Huizer vrouwen die destijds nog volop in klederdracht liepen. Mutsenwaster hield echter meer in dan het woord verraadt. Ze naaide en streek ze ook. Ze had zelfs de schaar die ze gebruikte altijd aan de band van haar rok hangen. Dochter Aaltje volgde in haar voetspoor en werd haar rechterhand. Er was ook een diep geestelijke band tussen moeder en dochter.

Kampen

Wat te doen, nu Jan die bijna de dertig levensjaren was genaderd, geroepen werd tot het ambt en niet de nodige vooropleiding had om aan de theologische faculteit te gaan studeren? Hij stopte met het koopmanschap en ging in Kampen een kamer huren en volgde het gymnasium temidden van de opgeschoten jeugd. Op wonderlijke wijze kwam hij aan een kamer. Op de IJsselbrug die Kampen met IJsselmuiden verbindt, klampte Jan een dame aan en vroeg haar of ze iemand wist die kamers verhuurde. Toen antwoordde diezelfde vrouw dat ze de Heere gevraagd had of ze iemand mocht ontmoeten die een kamer wilde huren omdat ze financieel in zorgen was gekomen. Zo zorgde de Heere voor Jan en die vrouw.

Huwelijk

Na enkele jaren, in 1916, trad hij in het huwelijk met Aaltje en ze betrokken een woning in IJsselmuiden. Aaltjes moeder kwam inwonen. Aaltje en haar moeder bleven de Huizer vrouwen van mutsen voorzien die vanuit IJsselmuiden opgestuurd werden naar het Gooidorp en Jan kon onbezorgd studeren.

Het studeren viel hem overigens niet gemakkelijk. Hij schreef dienaangaande aan een familielid: ‘Als ik slaag dan zal mij dat een groot wonder zijn en ik zal niet anders kunnen dan betuigen: dit werk is door Gods alvermogen, door ’s Heeren hand alleen geschied. Want ziende op mijzelf, mijn kennis, de commissie van professoren van toezicht en de verwachting die de leraren voor mij hebben, dat het onmogelijk goed kon komen, dan ziet het er niet gunstig uit.’ Na echter eenmaal gezakt te zijn, deed hij in 1918 met goed gevolg examen aan het gymnasium.

Studie

Inmiddels hadden Jan en Aaltje in 1917 een dochtertje gekregen. Jan volgde toen de theologische opleiding aan de universiteit van Utrecht en vestigde zich met vrouw, dochter en schoonmoeder in Zeist. De Hervormde gemeente Huizen schoot de studiekosten voor die toch boven de verdiensten van zijn vrouw en schoonmoeder uitgingen. Later heeft hij die schulden terugbetaald. Om zich beter in het Hebreeuws te bekwamen kreeg hij aan huis bijles van een rabbijn. In Zeist werd het gezin uitgebreid met een dochter en een zoon. Die zoon was Pieter, die later organist werd van de Oude Kerk te Delft.

De theologische studie verliep voorspoedig en in 1923 mocht Jan bevestigd worden tot predikant in de Hervormde gemeente te Oosterwolde. Zijn schoonmoeder trok mee. Zij is altijd bij haar dochter en het gezin in blijven wonen, terwijl ze haar huis in Huizen verhuurde. Moeder Willempje overleed in 1952, toen Jan in zijn laatste gemeente Eemnes-Buiten stond, net nadat hij met emeritaat was gegaan.

Putten

In 1925 vertrok Van Amstel naar Putten, waar hij mede een Christelijke School stichtte. In 1926 werd aldaar opnieuw een dochter geboren. Twee jaar later werd Dirk geboren, maar hij overleed een dag na zijn geboorte. Jan schreef aan familie: ‘’t Was dus een feit, we waren ons kindje weer kwijt. De Heere had gegeven, het ene oogenblik het ons doen behouden, maar ’t ook weer ontnomen.’

Aaltje was de eerste, de eerste die daar mee uitkwam, en zelfs er ook bij mocht zeggen: ‘De naam des Heeren zij geloofd (…). Wat hebben Piet en Willy vanmorgen gehuild. Piet wou maar dat de Heere Jezus nog op aarde was, dan kon die hem weer levend maken. Gij begrijpt wel wat we daarop hebben geantwoord (…). Vanavond zal het worden begraven.’

Andere gemeenten

Nadat hij van 1925 tot 1931 in Putten had gestaan, vertrok Van Amstel achtereenvolgens naar Groot-Ammers (1931-1933), Voorthuizen (1933-1936), Lage Vuursche (1936-1940), Linschoten (1940-1942) en Hierden (1942-1947).

Tijdens de Tweede Wereldoorlog nam Van Amstel geen blad voor de mond. Hij bad voor de koninklijke familie en wees er in de prediking op dat de Duitse macht verslagen zou worden. Hij werd daarin in het bijzonder gesteund door Aaltje, die het geloof mocht beoefenen dat de vijand het onderspit zou moeten delven. Ze zei dit uit Gods eigen mond vernomen te hebben.

Bij het verhoor door NSB’ers zei Van Amstel op al de aanklachten, die ze tegen hem aanvoerden, dat hij niets anders dan Gods Woord verkondigde. Ook werd hij wel eens aangehouden omdat hij naar het uiterlijk Joodse kenmerken vertoonde. De Van Amstels hadden namelijk vanuit het verleden Spaans bloed, waardoor ze inderdaad enige uitwendige gelijkenis vertoonden met Joden.

Vanuit Hierden vertrok de predikant in 1947 naar Hoevelaken. Twee jaar later kwam hij in zijn laatste gemeente Eemnes Buiten terecht als opvolger van de bekende ds. G. Boer. Inmiddels had hij samen met een collega een T-Ford, die ze om beurten gebruikten. Door de nood gedreven bleek hij hierin een manier van omgang van vervoermiddelen te hebben, die tegenwoordig gepromoot wordt uit milieuoverwegingen, het zogenaamde ‘autodelen’. Nadat hij echter een ongeluk kreeg met de wagen, koos hij er toch voor om de rest van zijn leven met openbaar vervoer te reizen en bleef hij ’s zondags elders over wanneer hij buiten zijn woonplaats moest preken.

Emeritus predikant

Van Amstel ging in 1951 met emeritaat maar bleef in de pastorie wonen en van daaruit in de gemeente werken tot in 1954 een predikant een beroep aannam. Er was destijds een groot aantal vacatures waardoor gemeenten jarenlang vacant bleven. Dit was een mooie en voordelige oplossing. Na zijn emeritaat vestigde Van Amstel zich in zijn geboorteplaats. Eerst in de woning die Aaltje van haar moeder geërfd had en de laatste jaren in het bejaardencentrum ‘Voor Anker’. Hij moest toen zijn huisje ‘opeten’, zodat zijn kinderen uiteindelijk de begrafenis moesten betalen. Hij liet dan ook geen geld na maar wel een goed getuigenis. Bij zijn overlijden op 17 juni 1980 schreef ds. Jac.

Vermaas in De Waarheidsvriend: ‘In de hoge ouderdom van 94 jaar is op de 17e juni 1980 in het Hervormd Bejaardencentrum ‘Voor Anker’ te Huizen overleden de emeritus predikant ds. J. van Amstel (…). ’t Was een lust om naar hem te luisteren en ’t was om jaloers te worden hoe hij spreken mocht over het heil des Heeren en de komende heerlijkheid, welke ook hij, door genade alleen, zou mogen binnengaan. Geen wonder dat hij graag het Woord Gods verkondigde, liever drie dan tweemaal. Door Gods gunst heeft de prediking die hij mocht brengen veel zegen verspreid voor menigeen.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen