De Opwekking Van Lazarus

Verwondering, angst, geloof en ongeloof wisselen elkaar af op de gezichten. Jezus torent hoog uit boven het graf, staand op de stenen grafplaat, en heft gebiedend en machtig Zijn hand.

Dit levensgrote schilderij (210 x 140 cm) is geschilderd door de Hollandse schilder Carel Fabritius, ook wel bekend van het schilderij Het Puttertje (Mauritshuis, Den Haag). Zijn Opwekking van Lazarus hangt normaal gesproken in Muzeum Narodowe in Warschau, maar hangt tijdelijk op de tentoonstelling Allemaal wonderen in Museum Catharijneconvent in Utrecht.

In de wijze waarop Fabritius het onderwerp heeft weergegeven is de grote invloed van zijn leermeester Rembrandt zichtbaar. Rembrandt verbeeldde tussen 1630 en 1632 ook de Opwekking van Lazarus, zowel op doek als in een ets. Dat Fabritius in zijn compositie dankbaar gebruik maakte van Rembrandts ets, is goed zichtbaar op de tentoonstelling, waar de ets naast het doek van Fabritius hangt. Daarnaast herinneren Fabritius’ wijze van schilderen en kleurgebruik ook aan Rembrandts contemporaine schilderijen, zoals aan de Nachtwacht (1642).

Populair

Niet alleen Fabritius en Rembrandt brachten het wonder van de opwekking van Lazarus in beeld. Onder de Hollandse meesters van de zeventiende eeuw was juist de verbeelding van dit Bijbelse wonder enorm populair. Voor hun zogenoemde historieschilderijen, waarop verhalen uit de geschiedenis, Bijbel of klassieke mythologie werden verbeeld, lieten zij doorgaans de keuze vallen op scenes waarin een dramatische wending of omslag zich in het verhaal voordoet. Juist die scenes gaven de kunstenaar kans om zo overtuigend mogelijk de reactie en emoties van de personages op de wending weer te geven.

Het moment waarop Lazarus door Jezus uit zijn graf wordt geroepen te midden van getuigen bevat al deze ingrediënten. Dat zal zeker hebben bijgedragen aan de vele zeventiende-eeuwse vertolkingen van dit onderwerp.

Maar niet alleen in de Hollandse zeventiende eeuw is de opwekking van Lazarus één van de meest verbeelde wonderen van Jezus. Al vanaf de derde eeuw tot op de dag van vandaag worden er voorstellingen van gemaakt. De vroegste zijn te vinden in de Romeinse catacomben, waar de voorstellingen Jezus rol als Wonderdoener benadrukten. Uit de Middeleeuwen zijn vele voorstellingen van dit wonder in diverse media bekend: in gebedenboeken, op altaarstukken ter nagedachtenis aan overledenen en zelfs gebeeldhouwd in steen. Voor de vroege christenen en voor middeleeuwse gelovigen verwijst dit wonder vooruit naar de opstanding van alle doden bij het Laatste Oordeel aan het einde der tijden. De voorstelling van Jezus, Die Zijn vriend Lazarus tot leven wekt is en was daarmee een voorbode van heil en verlossing.

Ook in de door calvinisten gedomineerde Republiek der Verenigde Nederlanden zal deze betekenis van de opwekking van Lazarus zeker nog hebben doorgeklonken. Het is niet bekend of de gereformeerde Fabritius zijn schilderij in opdracht maakte of voor de vrije markt. Gezien het grote formaat is wel geopperd dat het mogelijk bedoeld was om boven het altaar van een rooms-katholieke schuilkerk te hangen, maar daar zijn geen ondersteunende bronnen voor gevonden.

Wat we wel weten is dat het doek in ieder geval sinds 1855 aanwezig was in de rooms-katholieke Alexanderkerk van Warschau. Tot 1935 was niet meer bekend wie het schilderij had vervaardigd tot bij restauratie in dat jaar het signatuur CAR.FABR. (midden onder op de sarcofaag) tevoorschijn kwam. Sindsdien staat het werk op naam van Carel Fabritius.

Het werk wordt in ca. 1643 gedateerd, het jaar waarin hij Rembrandts atelier verliet, vanwege de eerder genoemde invloed van zijn leermeester. Fabritius moet in ieder geval al zelfstandig schilder zijn geweest toen hij zijn fenomenale versie van de opwekking van Lazarus schilderde. Anders had hij het werk niet eigenhandig gesigneerd.

Rianneke van der Houwen-Jelles is junior conservator voor het Nederlands protestantisme, Museum Catharijneconvent.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen