Geboekstaafd

Wat heeft het christendom met de Westerse cultuur te maken? Volgens de Britse historicus Tom Holland heeft het christendom de Westerse cultuur fundamenteel gestempeld, ook al proberen we de erfenis daarvan in onze tijd zo veel mogelijk te elimineren. Het levert een boeiend stuk cultuurgeschiedenis op dat uit drie delen bestaat: oudheid, christenheid en moderniteit. Holland begint met de kruisiging van Jezus en neemt ons mee door de cultuur van de oudheid, het onderwijs van Paulus, de kerkvaders, de spanning tussen heidendom en christendom, de kerstening van Europa, de contouren van de christenheid en de brede uitwerking van de christelijke theologie en de ethiek.

Met name op dit laatste punt ligt voor Holland de betekenis van de christelijke erfenis. Zijn stelling is dat de beweging van MeToo alleen gegrond kon zijn in de christelijke overtuiging van liefde en trouw zoals die in het huwelijk gefundeerd zijn. Impliciet klonk in MeToo de oproep tot seksuele onthouding die ook geklonken had tijdens de hele geschiedenis van de kerk. Met het sacrale begrip van het huwelijk heeft het christendom een revolutie teweeggebracht, aldus Holland. Man en vrouw waren met elkaar verbonden als nooit te voren. Campagne voeren tegen discriminatie op grond van geslacht of seksualiteit, zoals in deze tijd gangbaar is, kon alleen als grote groepen mensen de aanname deelden dat iedereen een inherente waarde bezat.

Zo zijn er meer begrippen die een christelijke herkomst hebben, zoals mensenrechten. Ze laten zien dat het secularisme een concept was dat buiten een christelijke context weinig inhield.

Holland gaat in op de Amerikaanse filmtycoon Harvey Weinstein als exponent van de filmwereld waarin seksuele lust verheerlijkt werd. Het was een aanval op de kernovertuiging van het christendom, namelijk dat het lichaam van iedere vrouw van haarzelf was en als zodanig gerespecteerd moest worden door iedere man. Aanhangers van het homohuwelijk waren net zozeer beïnvloed door het enthousiasme van de kerk voor monogame trouw als degenen die tegen homoseksualiteit waren. Je kunt je dus tegen iets verzetten wat per definitie een christelijke erfenis is. Zo stelt Holland dat het verzet van Nietzsche tegen het christelijke geloof en wat onderdrukkend daarin is, gebaseerd is op een stelsel van waarden dat zelfs ten diepste christelijk was. Zijn conclusie is dat de terugloop van het christelijk geloof niet automatisch een terugloop van christelijke waarden inhoudt. Secularisme dankt zijn bestaan aan het middeleeuwse pausdom (verzet tegen de macht van de kerk), het humanisme is uiteindelijk afgeleid van de Bijbelse overtuiging dat mensen naar Gods beeld gemaakt zijn en dat er geen ongelijkheid is. Dat mensen rechten hebben, gelijk zijn geboren, levensonderhoud dienen te hebben, en onderdak, en bescherming tegen vervolging, dat zijn nooit vanzelfsprekende waarheden geweest, aldus Holland. Zelfs als de kerken in het Westen leeg blijven, lijkt het niet waarschijnlijk dat de christelijke en ethische normen snel zullen veranderen. Een boek dat als een trein leest, al mag hier en daar wel eens meer inhoudelijk commentaar komen op de verschillende episoden van de cultuurgeschiedenis. Maar dat ook het huidige Europa geen neutraal gebied is, mag uit dit boek wel duidelijk zijn geworden.

Dr. K. van der Zwaag

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen