Ratzinger: Geen Pantser- Kardinaal, Maar Strijder Tegen Tijdgeest

Ratzinger (1927) groeide op in een vroom katholiek gezin. Zijn weg naar het priesterschap verliep zonder schokken. Hij was overtuigd van de leer en traditie van de kerk, zoals die vorm had gekregen in de deelstaat Bayern. Ratzinger promoveerde op Augustinus en wilde daarmee in de traditie van de Vroege Kerk staan. Hij werd al gauw hoogleraar, in verschillende plaatsen en in 2005 paus (tot 2013).

Ratzinger werd vooral bekend als prefect voor de Congregatie van de geloofsleer. Of liever gezegd: berucht. Hij werd in de media neerge-zet als de “pantserkardinaal”, een grootinquisiteur, een intolerante ketterjager. Seewald beschrijft uitvoerig hoe de op sensatie gerichte media hem een negatief imago hebben bezorgd.

Pas met zijn werk als paus is daar verandering in gekomen en werd hij gewaardeerd om zijn oprechte belangstelling voor mensen en betrokkenheid op de actuele problemen van deze tijd. Hij bleek toch menselijker te zijn, geen wetenschapper in een ivoren toren. Maar dat kon niet verhinderen dat hij de kop van jut werd ten aanzien van zoveel heikele kwesties zoals celibaat, vrouwenwijding, abortus, dogma van de paus en homoseksualiteit.

Tegen mythes

Een van de mythes is volgens Seewald dat Ratzinger de resultaten van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) ongedaan wilde maken ten gunste van een star traditionalisme. Nee, samen met paus Johannes XXIII, de samenroeper van het concilie, ging het hem werkelijk om vernieuwing van de kerk, aanpassing aan de moderne tijd, niet om de schatten van het verleden overboord te gooien, maar om deze juist te actualiseren. Toen de ‘geest uit de fles’ was, zag Ratzinger echter tot zijn schrik dat de vernieuwing geleid had tot wildgroei aan experimenten die de traditie uitholden. De vaak herhaalde gedachte dat Ratzinger in 1968 tijdens de studentenrevolutie ineens zich bekeerde tot een starre conservatief, is eveneens een mythe, aldus Seewald. Hij verander-de al rond 1966 toen hij de heilloze gevolgen van de veranderingen in de kerk voor ogen zag. Reformeren wil niet zeggen de schat leegplunderen, maar terugveroveren.

Ratzinger was voortdurend in gesprek met de moderne filosofie en natuurwetenschap. Hij keerde zich tegen het relativisme en atheïsme van de twintigste eeuw. Hij zag een wereld zonder God aan haar grenzen komen. Klaagde de geseculariseerde samenleving niet steeds luider over een gebrek aan ethiek, moraal en oriëntatie? De kerk kon de wereld geen groter geschenk geven, dan onversaagd op “de prioriteit van God” te wijzen. Het ging Ratzinger om een nonconformisme volgens de Bijbel: maak de wereld je niet eigen.

Typerend voor hem en ook voor het katholieke denken was de eenheid van rede en geloof. De kerk hoeft niet te vrezen voor de wetenschap, omdat zij in de waarheid van God geboren is, die nooit echte waarheid en geen echte vooruitgang kan tegenspreken, zo formuleerde hij. Liefde en waarheid zijn de centrale thema’s van zijn levenswerk, stelt Seewald. Er is geen liefde zonder waarheid en geen waarheid zonder liefde. Niet voor niets was de liefde het onderwerp van zijn eerste encycliek. Daarin was hij hoopvol over de kerk. De kerk leeft en is jong, vertelde hij voor jongeren. Zij draagt de toekomst van de wereld in zich en toont daarom ook voor iedere enkeling de weg naar de toekomst.

In 1966 zag Ratzinger al de kerk in Europa in een “radicale minderheidssituatie” terecht komen. De kerk zal klein worden, misschien zelfs geheel opnieuw moeten beginnen. Zij zal veel van haar privileges in de samenleving verliezen. Het wordt een verinnerlijkte kerk, die zich niet op haar politieke mandaat verheft en noch met links en noch rechts flirt. Het ging Ratzinger niet om een kerk van “boven” (machtsinstituut) of van “onder” (massa), maar een “kerk van binnen”.

Seewald typeert hem als een van de grootste geleerden. Misschien wat overdreven, maar hij was wel een van de meest geleerde pausen. Ratzinger was overtuigd rooms-katholiek (hoe kan het ook anders als paus), maar van zijn strijd tegen secularisatie, vrijzinnigheid (meesterlijk verwoord in zijn Jezus-trilogie), atheïsme en relativisme valt nog veel te leren.

Naar aanleiding van:

- Peter Seewald, Benedikt XVI. Ein Leben, Droemer Verlag, 2020, München; 1150 blz.; € 38.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen