Geloof is goed voor de gezondheid

De slogan, zo noem ik het nu maar even, is in het geheel niet voorbehouden aan een bepaalde godsdienstige traditie, katholiek of protestants, of islamitisch of joods. Is ook niet voorbehouden aan de monotheïstische geloofstradities, als men dat vanwege de vorige zin zou denken. Dat betekent dat het bijvoorbeeld ook gaat over geloven dat niet gebonden is aan een specifieke godsdienstige traditie, of geloven dat helemaal niet godsdienstig georiënteerd is. Dus dan hebben we het over spiritualiteit en zingeving of levensbeschouwing.

Niet zo gek

Geloven is kennelijk zo gek niet. Dat is belangrijk om vast te stellen, want de critici van geloven hebben dat wel beweerd; geloven in een god als waan.

Vervolgens, als je dan toch gelooft, wat dus zo gek niet is, dan kan geloven je helpen, ook bij gezondheid. Alleen, het gaat dan niet zozeer om wat je gelooft (al is dat niet helemaal waar), maar vooral, en dat staat wel vast, om hoe je gelooft. Kort gezegd, geloven van binnenuit helpt beter dan geloven voor de vorm.

Ik wil het niet nodeloos ingewikkeld maken, maar er is nog een tamelijk complex probleem. Wat is gezondheid eigenlijk? Dat klinkt misschien merkwaardig, maar ook daarover zijn de meningen behoorlijk verdeeld. De klassieke definitie, althans die van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO), luidt dat gezondheid een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk (psychisch) en maatschappelijk welbevinden is en niet slechts de afwezigheid van ziekte of gebrek. Daaruit spreekt een grote naoorlogse ambitie, een sterk ideaal. Maar de werkelijkheid is natuurlijk de vraag wie er in het licht van deze definitie nog gezond is.

En wat minstens zo belangrijk is, hoe zit het dan met mensen die zich, ook al hebben ze een ziekte of gebrek, toch kunnen welbevinden. Tegenover gezondheid als toestand staat in de discussie dan ook de opvatting dat gezondheid een proces is, of een vermogen om zich te verhouden tot ziekte en gebrek, zich aan te passen en zelf regie te voeren of te hernemen in de confrontatie met lichamelijke, geestelijke en maatschappelijke ziekten of verstoringen. Gezondheid is de kracht met ziekte of gebrek te (leren) leven. Of zoals de theoloog Karl Barth het formuleerde: “Gesundheit is die Kraft zum Menschsein.”

Hervinden van zin

Wat is nu de winst? De winst is dat het in deze vernieuwende benadering van gezondheid, ik zou bijna zeggen, veel makkelijker wordt om de positieve (en negatieve, dat is er ook) betekenis van geloven aannemelijk te maken.

Ik beperk me tot het volgende aspect. Immers geloven speelt een rol “in omgaan met”; religieuze coping geheten. Daar is heel veel onderzoek naar. Religieuze coping kan de angst die aan psychische problemen verbonden is verlagen. Religieuze coping kan bijdragen aan het hervinden van zin en betekenis, van doelen in het leven. Religieuze coping draagt bij aan het welbevinden.

En als religie een vaste waarde is in iemands leven dan draagt religieuze coping bij aan wat theologisch heet volharding. En opnieuw of die volharding dan gebaseerd is op de kracht van mensen of juist persé niet, dat laat de psycholoog of psychiater aan de cliënt of patiënt.

Kortom, religieuze coping is dus in het licht van gezondheid als kracht om mens te zijn, iets om gebruik van te maken. Maar daarmee is het geen eitje. Want diezelfde coping, dat zelf aanpassen en zelf regie nemen kan wel degelijk belemmerd worden door die ziekte of dat gebrek. Het werkt dus twee kanten op, waardoor het niet altijd even ‘vanzelf ’ gaat.

Los van ziekte en gebrek zou mijn stelling zijn dat religieuze coping ook in te zetten is bij stress, een burn-out, de hectiek, de onrust in politiek en samenleving, de lock-down en een ongecontroleerde leefstijl. Dankbaarheid redt. We worden overspoeld met negativiteit. Dankbaarheid is het gezonde tegenwicht. Wel ‘even’ bij stilstaan dan!

Dr. Piet Verhagen is theoloog en psychiater bij GGz Centraal. Hij promoveerde in 2019 op het thema psychiatrie en religie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen