Let Op: Geld Lenen en Sparen Kost Geld

De ECB was tot een jaar of tien geleden een gezaghebbend instituut op monetair gebied. Pers, politici en publiek spraken met respect over dit instituut dat in het Duitse Frankfurt am Main is gevestigd. Niemand waagde het openlijk kritiek te uiten op besluiten van de bank. De laatste jaren is de bank dat gezag echter kwijtgeraakt. Pers, publiek en politiek uiten regelmatig openlijk kritiek op de koers die de ECB onder leiding van de Italiaan Draghi voert. Ja, zelfs intern klinkt er kritiek.

Daags nadat Draghi, die in november terugtreedt, bekend maakte dat Europa de geldpers weer aan zet, uitte de president van De Nederlandsche Bank (DNB), Knot, bijvoorbeeld openlijk pittige kritiek op de koers van de ECB. Opmerkelijk omdat Knot zelf ook mede de koers van de ECB uitstippelt.

Knot is het fundamenteel oneens met de koers van Draghi.

De pijlen van de DNB-president richten zich in het bijzonder op het opkoopprogramma van 20 miljard euro. Dat staat volgens hem in geen verhouding tot de huidige economische omstandigheden Het opkopen van staats- en bedrijfsschulden moet de ECB alleen doen in tijden dat de economie krimpt. Dat drukt de rente en dat is voordelig voor overheden.

Maar het is niet zozeer Knot die het gezag van de ECB te grabbel gooit; de schuld ligt vooral bij Draghi. Waarom drukt de Italiaan Draghi lagere rentestanden en opkoopprogramma’s door? Waarnemers beweren dat de ECB-president door de lage rentestanden de zwakke Zuid-Europese landen de handen boven het hoofd houdt. De overheidsfinanciën in die landen zijn niet op orde. De crisis in Griekenland staat bij velen nog vers in het geheugen gegrift. Bezuinigingen en herstructurering van de sociale zekerheid zijn nodig. Maar een regering die daarmee aan de slag gaat, maakt zich niet populair bij de bevolking. Zeker niet als deze zaken gebeuren onder dwang van de ECB.

Door de lage rente komen de zuidelijke Europese landen, zoals Italië, Spanje en Griekenland nu vrij gemakkelijk uit hun financiële problemen. De rentes op staatsschulden zijn zo laag dat de staatsfinanciën grotendeels op orde zijn en de financieringstekorten een stuk lager zijn. Dat doet het natuurlijk goed onder de bevolking, maar daarmee worden de echte problemen gemaskeerd. De overheden moeten hun financiën zodanig op orde hebben in het geval dat de rente stijgt, ze niet direct in de financiële problemen komen.

De Belgische macro-econoom Geert Noels durft het hardop te zeggen. “Formeel is de ECB gericht op het op peil houden van de inflatie. De eigenlijke agenda is een andere. Draghi is een grens overgegaan, hij bedrijft politiek. Hij probeert de schuldenproblematiek van Italië, Griekenland en Frankrijk op te lossen.” Zelf zegt Draghi dat hij de rente verlaagt en de geldpers aan zet om de inflatie in de eurozone aan te wakkeren. Die ligt nu op ruim 1 procent en moet idealiter 2 procent bedragen. De ECB-president zegt dat de lage rente bijdraagt aan de economische groei. Daar zit ongetwijfeld een kern van waarheid in, maar aan het gevoerde beleid kleven ook grote nadelen. Die worden vooral gevoeld in de rijke, noordelijke landen. Het zijn de gepensioneerden die als eerste het gelag betalen. De rendementen van de pensioen fondsen staan door de lage rente onder zware druk.

Het ziet er naar uit dat veel fondsen volgend jaar de uitkeringen moeten verlagen. Dat is pijnlijk. Zeker voor de generatie die ons land in de achterliggende decennia zoveel welvarender maakte.

Maar ook voor degenen die nog in het arbeidsproces werkzaam zijn, heeft de lage rente grote gevolgen. De opbouw van hun pensioenen gaat minder hard. Daardoor krijgen ze na hun pensionering een lagere uitkering dan aanvankelijk gedacht. En werkenden gaan het effect van de lagere rendementen bij de fondsen ook vaker nu reeds in hun portemonnee voelen, namelijk als de pensioenpremies omhoog gaan.

Ook voor spaarder is de lage rente zuur. Spaargeld levert al jaren weinig op. We zijn niet zo heel ver verwijderd van een negatieve rente. Wie geld bij de bank heeft gestald, moet dan geld toegeven. De centrale banken die hun geld bij de Europese Centrale Bank stallen, moeten dat al doen.

Voor huizenbezitters en bedrijven die geld lenen, is de lage rente voordelig. De hypotheekrente is op dit moment ongekend laag. En mogelijk zakt die ook nog verder in de komende maanden. Wie een lening wil afsluiten of oversluiten, moet dat vooral nu doen.

Maar of huizenbezitters nu zoveel voordeliger uit zijn dan in voorgaande jaren, is nog maar de vraag. Onder meer door de lagere rente, stijgen de huizenprijzen explosief. Waardoor het voor starters moeilijk is om een geschikte woning te vinden.

En als de rente vroeg of laat weer gaat stijgen, kunnen veel huizenbezitters in moeilijkheden komen omdat hun lasten dan evenredig toenemen.

Ook de overheid kan ongekend goedkoop lenen voor de rente die op de staatsschuld betaald moet worden. In sommige gevallen krijgt de overheid zelfs geld toe. De Nederlandse staatsschuld, die nog bijna 400 miljard euro bedraagt, daalt per dag met 30 miljoen euro. Dat lijkt heel wat, maar in het huidige tempo duurt het nog ruim 35 jaar voor de staatsschuld op nul staat. Maar het ziet er naar uit dat de overheid dit helemaal niet wil. Op Prinsjesdag bleek dat de lage rente het derde kabinet-Rutte in de bol is geslagen.

De regering zette de begrotingsdiscipline overboord. De zogenoemde Zalmnorm die regelt dat begrotingsoverschotten worden gebruikt om de staatsschuld af te lossen, zet de regering volgend jaar overboord. Er wordt wel afgelost, maar ook worden miljarden gestoken in lastenverlichting en andere respectabele doelen.

Verder denkt het kabinet serieus na over het oprichten van een investeringsfonds. Ambitieuze projecten die potentie hebben om de motor van de Nederlandse economie in de toekomst draaiend te houden, kunnen daaruit een flinke stimulans krijgen. In de loop van de jaren wil het kabinet daar tientallen miljarden euro’s in stoppen. Minister Hoekstra van Financiën legde uit dat een dergelijk fonds Nederland niet veel geld hoeft te kosten. Mogelijk krijgt de overheid nog geld toe als ze leent voor het investeringsfonds. Dan hoeft de overheid ‘alleen’ maar de aflossing te betalen. Ook de eerdergenoemde DNB-president, Knot, vindt het een goede zaak als de Nederlandse overheid flink gaat investeren.

Toch is het nog maar de vraag of dat op de lange termijn gezien verstandig is. De overheid kan de extra investeringen alleen doen omdat de rente momenteel zo laag is. Maar op enig moment zal de rente weer gaan stijgen. Dat staat vast, net zoals na eb weer vloed komt. En komt de vlag er van de overheidsfinanciën er weer heel anders bij te hangen. Als er over 400 of 450 miljard euro jaarlijks weer 2 of 3 procent rente betaald moet worden, moet de overheid jaarlijks weer zo’n 10 miljard ophoesten. Dan is het huidige begrotingsoverschot als sneeuw voor de zon verdwenen en komen er weer bezuinigingen in zicht.

En het kan allemaal best snel gaan. Draghi verdwijnt binnen enkele maanden van het monetaire toneel en de Française Christine Lagarde gaat hem opvolgen. De voormalige topvrouw van het Internationaal Monetair Fonds heeft een ander profiel. Ten tijde van de financiële crisis in Griekenland heeft ze haar tanden laten zien en de regering aldaar gedwongen tot impopulaire maatregelen. Enkele weken geleden heeft ze al laten weten dat ze het hoog tijd acht om het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank te herzien.

Ze zal onder meer aandacht gaan vragen voor de nadelen die de lage rentestand met zich meebrengt. Het is als een wolkje als eens mans hand.

“Ik denk dat er gewoon gekort gaat worden”

René Ligthart (67 jaar) uit Sliedrecht stopte drie jaar geleden met werken. Als vrijwilliger bij een stichting spreekt hij regelmatig andere leeftijdsgenoten.

In deze gesprekken merkt hij dat de zorgen rondom pensioen toenemen.

“Ik ben drie jaar geleden gestopt met werken. Ik was pas 16 jaar toen ik ging werken. Daarom heb ik een pensioenopbouw van 46 jaar.

Vroeger kon je al na 40 dienstjaren stoppen met werken. Drie maanden voordat de regeling voor mij in zou gaan, kreeg ik te horen dat ik nog zes jaar door moest werken om recht te hebben op een vol pensioen. Omdat ik ernstige gezondheidsproblemen heb gekend, ben ik uiteindelijk anderhalf jaar eerder gestopt met werken.”

En nu verwacht men dat er gekort gaat worden op de pensioenen.

“Nou, ik denk dat er gewoon gekort gaat worden. Als je de dekkingspercentages ziet, weet je dat het niet goed gaat.

Ik denk dat het voor veel mensen (nog) geen probleem is, tenzij er heel rigoureus gekort gaat worden.”

Leeft dit onder ouderen die met pensioen zijn?

“Als vrijwilliger bij een stichting spreek ik regelmatig leeftijdgenoten. Velen fronsen de wenkbrauwen als het over de financiën gaat. Het tijdsbeeld nu is optimaal, maar toch kan er een grote reisorganisatie omvallen en ook in het onroerend goed is de top er af. We zien tekenen dat het minder gaat worden in Nederland. Het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) was altijd de meest betrouwbare pensioenpartner van Nederland. Dat vertrouwen krijgt nu een knauw.”

Hoe kijkt u naar uw eigen situatie?

“Ik zou prima 10 procent kunnen missen. Maar elke situatie is anders. Er zijn veel mensen met minder pensioenopbouw, en ook de grootte van het pensioen is anders. Dan heeft een korting wel impact. De pensioenen zijn al jaren niet meer geïndexeerd, maar feitelijk ga je er op achteruit. Dan heb ik het nog niet over de mensen die bijvoorbeeld huren, en elk jaar geconfronteerd worden met verhogingen.”

Wat kan iemand zelf doen?

“Het is waar dat we vergrijzen, maar we zijn ook vitaler geworden. Ik zou zeggen: blijf actief en maak je eigen keuze of je door wilt werken of niet. Wellicht is het mogelijk met een korter dienstverband.

“We zorgen dat we geld achter de hand hebben”

Ook Nieske van der Ploeg (68 jaar) reageert op de nieuws berichten: “Het is mijn geld dat ik in het fonds heb gelegd en er liggen miljarden op zolder bij de pensioenfondsen. Ja, ik word onrustig van de nieuwsberichten. Het gaat helemaal niet slecht met ons, daar gaat het niet om.”

Bent u bang voor de gevolgen van de korting?

Door het ongrijpbare van de materie, neemt het gevoel van onrechtvaardigheid toe. Volgend jaar minder pensioen, en het jaar daarop dan? Dat gevoel heb ik trouwens ook bij de zorgverzekeringspremies en het eigen risico. De overheid zegt koopkrachtverbetering toe, maar kan zomaar ingrijpen.

De onzekerheid die dit geeft, daar word ik beroerd van. Hoe moet dat dan wel niet zijn voor de mensen met een heel klein aanvullend pensioen?”

Wat waren de gevolgen voor uw eigen huishoudportemonnee toen u met pensioen ging?

“Mijn man van 81 jaar oud, is al sinds 2003 met pensioen. Toen ik met pensioen ging, moest mijn man toeslagen inleveren en kwamen we in een ander belastingtarief terecht.

Sinds die tijd heb ik mijn uitgaven echt moeten bijstellen.

Voor ons is het nu al opletten met wat we uitgeven en er voor zorgen dat we geld achter de hand hebben. Het helpt om de vaste uitgaven van bijvoorbeeld de zorgverzekering tegen het licht te houden. Zo hebben we van verschillende aanvullende pakketten afscheid genomen. Ik maak nu een weekmenu en doe een keer in de week boodschappen. Ook maak ik gebruik van de App Too Good To Go. Het wordt een soort sport om te besparen. Ik heb al een aantal jaren een handel in goede tweedehandskleding. Het geld wat ik hiermee verdien besteed ik weer aan mijn eigen kleding, aan cadeaus en goede doelen. Het andere geld wat we apart leggen is bestemd om de hypotheek af te lossen.”

Welke mensen moeten er nu iets doen aan de situatie?

“De overheid moet andere regels toepassen. Er moet wat gedaan worden met de grote reserves die er liggen. Er is teveel geld in omloop, Als dat minder is neemt door investeringen de vraag naar geld toe en stijgt de rente. En geef ouderen een flinke korting in het openbaar vervoer, zodat ze minder autorijden en ze een bijdrage leveren aan de verlaging van stikstofuitstoot. We hebben meer zegeningen, dan dat wij op kunnen. Er is er Een Die het nooit uit de hand loopt. Dat te weten, is niet in geld uit drukken.”

Stelling: Mijn pensioen onder druk!

We vroegen onze gepensioneerde leden naar hun mening over de nieuwsberichten rondom de pensioenen.

Stellingen

Korten op de pensioenen is jammer, maar onvermijdelijk (Zeer) Oneens! Zegt 60 % van de respondenten

Het is goed dat er strenge rekenregels zijn Mee eens! Zegt 42 % van de respondenten

Mijn pensioenuitkering mag niet ten koste gaan van toekomstige generaties Mee eens! Zegt 42 % van de respondenten. 36 % reageert Neutraal

De overheid moet maatregelen treffen om kortingen te voorkomen (Zeer) Mee eens! Zegt 85 % van de respondenten

Het Nederlandse systeem is onhoudbaar geworden Neutraal! Zegt meer dan 40 % van de respondenten

Bij wijzigingen in het pensioenstelsel moet er een overgangsmaatregel komen voor werknemers die binnen 15 jaar met pensioen gaan Mee eens! Zegt 53% van de respondenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen