Niet Alleen Bouwen, Niet Alleen Bewaren; Maar Bouwen Én Bewaren

Wie begin dit jaar had voorspeld dat de economie in Europa dit jaar met 7,5 procent zou krimpen, werd zeker niet serieus genomen. En wie had gezegd dat het overheidstekort dit jaar met 90 miljard zou stijgen, was weggehoond. Toch is dat halverwege het jaar wel de werkelijkheid. En als er geen vaccin wordt gevonden, zal het virus nog jaren rondwaren op onze wereldbol en zullen de economische en maatschappelijke gevolgen immens groot zijn.

Economen en andere experts constateren terecht dat de coronacrisis niet alleen het gevolg is van de verspreiding van een zeer besmettelijk virus dat ondertussen wereldwijd aan meer dan 300.000 mensen het leven heeft gekost, maar ook van het economisch systeem dat we in de afgelopen tientallen jaren met elkaar hebben opgetuigd.

Als gevolg van de globalisering zijn productie en toeleveringsketens over de hele wereld verspreid en op ontelbaar veel manieren aan elkaar verbonden. De focus van de economie wordt grotendeels bepaald door de financiën; hoe kunnen producten en diensten zo goedkoop mogelijk zijn? De voorraden worden zo klein mogelijk gehouden en het gehele systeem hangt als gevolg aan de zijden draad van het transport. We weten nu dat dat risico’s met zich meebrengt. Mede daardoor verspreidde het virus zich razendsnel over de geïndustrialiseerde wereld.

Virus reisde hele wereld over

De wereld is een dorp geworden. Dat geldt niet alleen voor bedrijven, maar ook voor consumenten. Die reizen er ook wat aan af. De wereld lijkt wel een groot pretpark. Ook mede daardoor kon het virus zich snel verspreiden. Denk aan de wintersporters die terugkwamen uit Italië en de carnavalvierders in Brabant.

De neoliberale markteconomie ligt daarom onder vuur. Tegenstanders van de vrije markt stellen dat de crisis een kans is voor een maatschappelijke en economische omwenteling. Linkse politici zagen hun kans schoon om aan de hand van hun ideologie voorstellen te doen. PvdA-voorman Lodewijk Asscher schreef een uitgebreid essay en zijn GroenLinkscollega Jesse Klaver presenteerde een heus Deltaplan om de wereld naar zijn hand te zetten. De linkse partijen staan veel overheidsbemoeienis voor.

Daarentegen zien verdedigers van de (neoliberale) markteconomie geen aanleiding om architectonische kritiek naar voren te brengen op het kennelijk o zo fragiele en kwetsbaar economisch systeem. Diverse populistische leiders in de wereld willen slechts een ding en dat is de economie weer zo snel mogelijk op volle toeren laten draaien.

De Europese Centrale Bank ‘helpt’ de overheden een handje door het onbeperkt opkopen van staatsschulden, vooral van Zuid-Europese landen. Daarbij passen kritische kanttekeningen. Dat kan op termijn leiden tot hyperinflatie en in het uiterste geval tot het uiteenvallen van de muntunie omdat de noordelijke lidstaten niet eindeloos willen doorgaan met het steunen van de zuidelijke landen. Daar weigeren de regeringen nog steeds de noodzakelijke economische en financiële hervormingen door te voeren. Door de lage rente voelen ze de noodzaak daarvoor te weinig. ‘Onze’ minister Hoekstra van Financiën had groot gelijk toen hij stelde dat Spanje, Italië en Frankrijk hebben verzuimd hun economie te herstructureren en nu misbruik gaan maken van de situatie. “Ze willen op grote voet leven op onze kosten”, zo stelde de directeur van het wetenschappelijk instituut van de VVD, Van Schie, onlangs in het Reformatorisch Dagblad.

Christenen hebben derde weg

Welke kant moet het dan op met de economie en met de samenleving? Als links alleen maar oog heeft voor de zachte waarden en rechts voor de harde, kunnen christenen kiezen voor een derde weg. De cultuuropdracht die de mensheid ontving van de Schepper kan daarbij leidinggevend zijn. Die opdracht spreekt namelijk niet alleen van bouwen, zoals politiek rechts wil, en ook niet alleen van bewaren, zoals links bepleit, maar van bouwen én bewaren.

We mogen zeker doorgaan met het ontwikkelingen van nieuwe technologieën en streven naar groei. Dat heeft alles te maken met ‘bouwen’, maar tegelijkertijd dient de opdracht ‘bewaren’ ook het volle pond te krijgen, zeker waar het bouwen het bewaren bedreigt. Neem de enorme milieuvervuiling die de aarde bedreigt. Hoe de mensheid de afgelopen eeuw de natuur met natuur en milieu is omgegaan, kan slecht door de Bijbelse beugel. De plastic soep in de oceanen, de PFAS-vervuiling die zelfs in ijsberen op de noordpool wordt aangetroffen, de enorme luchtvervuiling met als gevolg klimaatveranderingen, het zijn allemaal bewijzen dat we maar matigjes bezig waren met het bewaren van de aarde.

Wat is ons verlangen?

Het rijke westen is grosso modo behept met de hang naar meer en naar groter. Dat heeft grote impact op de leefomgeving. We pakken wat we pakken kunnen: nog meer welvaart, nog meer luxe. Veel christenen gaan daarin mee. Al onze verlangens moeten hier en nu worden vervuld. Toen Herman Paul afscheid nam als bijzonder hoogleraar secularisatiestudies aan de Rijksuniversiteit Groningen, presenteerde hij het boek “Shoppen in advent”. Shoppen staat symbool voor de hier genoemde levenshouding dat al onze verlangens hier en nu vervuld dienen te worden. ‘Advent’ staat voor het reikhalzend uitzien naar Gods toekomst. Christenen zouden van dat laatste meer moeten hebben, zo stelt Paul. Hij constateert dat het consumentisme is doorgedrongen tot in de haarvaten van het kerkelijk leven.

Paul denkt dat het ‘christelijke zelf’ belaagd zal blijven door ‘het shoppende zelf’ tot het moment van de wederkomst. Maar het kleine verzet tegen de machten van de wereld is een anticipatie op Christus’ vernieuwing aan het eind van de tijd.

Op oude voet verder?

Hoe klein dan ook, christenen dienen in verzet te komen. De coronacrisis vraagt daar ook om. De vraag is echter of dat ook echt gebeurt. Zo’n verandering kunnen we zelf niet bewerken en organiseren. Maar we kunnen er wel om vragen. In belijdenis van al onze tekorten. Daarbij sluiten de gelovigen zich net als Daniël niet uit, maar in: “Wij zijn van ’t heilspoor afgegaan, ja wij en onze vaad’ren tevens.” Huiswerk dus.

Het ziet er naar uit dat alles in economie en samenleving na de coronacrisis weer zo snel mogelijk op de oude voet verder zal gaan. Het algemene besef dat er een God is, verdween niet alleen uit Jorwerd, maar uit heel Nederland. Hier en daar stelden mensen vragen aan christenen of gingen zelf bidden. Maar in grote lijnen zien we geen bekering, zoals destijds in Ninevé, “De aard van het ‘beestje’ mens gaat niet veranderen,” stelde de eerdergenoemde liberale denker Van Schie. De geschiedenis leert dat de mensheid niet zoveel leert van de geschiedenis. Of om het met een Bijbelwoord te zeggen: “Gij hebt hen geslagen, maar ze hebben geen pijn gevoeld.”

Zal er dan helemaal niets veranderen? Dat toch wel. Want de shoppende mens is ook een berekenend mens. Altijd op zoek naar voordeel en rendement. De coronacrisis liet veel mensen inzien dat reizen en files veel tijd en geld kosten en dat door de moderne media overleggen ook prima plaats kunnen vinden via de digitale snelweg. Kenners verwachten op dit punt wel een gedragsverandering. Minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur heeft daartoe ook opgeroepen. D66 en GroenLinks kondigden een initiatiefwet aan om werknemers het wettelijk recht te geven thuis te werken.

Meer waardering voor de zorg

Verder zal de gezondheidszorg een impuls krijgen. De werkers in de zorg waren en zijn de helden. Met gevaar voor eigen leven, zorgden ze voor de zieken. Omdat het coronavirus of een ander virus in de toekomst mogelijk weer kan leiden tot een pandemie, zal de capaciteit van de zorg worden uitgebreid. Er zal meer reservecapaciteit achter de hand worden gehouden. Ook de waardering voor de zorgsector zal toenemen. De werkers in de zorg waren en zijn de frontsoldaten van de 21e eeuw die met gevaar voor eigen leven de noodzakelijke zorg gaven en geven voor de zieke en zwakke medemens.

Het is zaak dat christenen op individueel niveau, in hun werk en in alle levensverbanden de derde weg van bouwen én bewaren gaan doordenken en gaan toepassen. Het leven bestaat uit meer dan economie en harde groeicijfers. We dienen de geschapen werkelijkheid verantwoord te beheren en daarna door te geven aan de komende generatie. Als dat hier en daar als een lichtpuntje in de duisternis mag doorstralen, dan hebben misschien toch iets geleerd van de crisis.

De coronacrisis verandert de wereld, zo wordt regelmatig gesteld. Een post-Coronatijd lijkt er niet te komen. Wat gaat er écht veranderen? Sieger van Looijengoed van SZamen – personeelsmanagement, verzuimbegeleiding, detachering en werving en selectie - reageert.

“Recente verzuimcijfers van het CBS liegen er niet om. Het ziekteverzuim was in het eerste kwartaal van 2020 met 5,2% het hoogst in zeventien jaar tijd. En daar zaten slechts twee ‘corona-weken’ in. Ook het aantal WW-uitkeringen geeft te denken. In april werden 74.000 nieuwe WW-uitkeringen aangevraagd, bijna een verdubbeling ten opzichte van maart (38.000). Daar komt nog bij dat 121.000 bedrijven gebruikmaken van de NOW-regeling, waardoor zij tot voor kort geen mensen (mochten) ontslaan.

Ik zie ondernemers die opstaan, creatieve oplossingen bedenken, ruilhandel opzetten en die samenwerken met concullega’s. Een profvoetballer stopte om literatuurwetenschappen te gaan studeren. Een werknemer zegde haar (bij) baan op zodat een collega kon blijven en de continuïteit van het bedrijf niet in gevaar kwam. Ook blijkt thuiswerken in veel gevallen productiever te zijn en bespaart het (reis)tijd. We moeten onze weg vinden in dit ‘nieuwe normaal’. En hoewel het lijkt of alles verandert, denk ik dat tegelijk veel hetzelfde blijft. Zo betwijfel ik of er op macroniveau iets verandert aan de dominante plek die geld en plezier inneemt in onze wereld. We blijven tenslotte mensen van vlees en bloed. De bal om te veranderen ligt in onze eigen hoek, op individueel niveau dus. Als je het verschil wilt maken, dan moet je het verschil durven zijn.”

Jan Dirk van Vlastuin is werkzaam als advocaat bij BVD Advocaten, maar ook lid van de Commissie Arbeidsvoorwaardenbeleid van de RMU. Welke blijvende veranderingen neemt hij waar?

“De coronacrisis heeft veel dingen veranderd. De advocaten van ons kantoor werken nu veelvuldig vanuit huis. Daardoor wordt er sinds half maart veel minder gewerkt met papieren dossiers. Het digitale werken heeft zich razendsnel ontwikkeld.

Voor een deel zal de klok over enige tijd waarschijnlijk wel weer worden teruggedraaid. Onlangs maakte een tegenpartij in een procedure bezwaar tegen het horen van een getuige via een videoverbinding. Hij was bang dat de rechter via die verbinding een minder goed beeld van de betrouwbaarheid van de getuige zou krijgen dan bij een fysiek verhoor. Daarom verwacht ik dat de rechtspraak slechts tijdelijk gebruik zal maken van videoverbindingen voor het houden van rechtszittingen. Hoe jammer dat ook is.

Consumenten hebben de afgelopen maanden nog meer via internet gekocht. Daarom verwacht ik dat het sluiten van winkels in een stroomversnelling zal raken. Uiteindelijk heeft dat ook gevolgen voor de arbeidsmarkt. De robotisering zal verder toenemen. Veel banen zullen vervallen en per saldo zullen steeds minder mensen werk hebben. Hoe het werk en het inkomen verdeeld moet worden, is een belangrijke vraag voor de toekomst.”

Gerda de Pater, voorzitter sector Gezondheidszorg & Welzijn, reageert namens duizenden zorgverleners op de coronacrisis.

“Ik spreek namens de frontsoldaten van de 21e eeuw. Zij vechten in de vuurlinie in hun PBM-uitrusting (Persoonlijke beschermingsmiddelen). Zij hebben geleerd te vechten. Met grote professionaliteit handelen zij in deze crisistijd. Een soldaat heeft wapens. Maar er is geen vaccin! Als het virus hard toeslaat ziet de soldaat machteloos toe dat de middelen tekortschieten. “Als er geen vaccin wordt gevonden, zal het virus nog jaren rondwaren op onze wereldbol en zullen de economische en maatschappelijke gevolgen immens groot zijn”, zo zegt het artikel. De moderne westerse mens is een shoppend mens geworden die alles kan kopen wat hij wenst. Maar een vaccin is niet te koop. Bouwen en bewaren en afwachten wat COVID 19 gaat doen in de wereld. De christen heeft een b toe te voegen: bidden. Ik wens van harte dat dit het wapen van de christenen in deze wereld mag zijn. De christen heeft een machtig wapen want hij vecht niet alleen. “Ten dage als ik zal vrezen, zal ik op U vertrouwen”, zegt Psalm 56 vers 4. Wat er ook gebeurt met de wereldeconomie en het maatschappelijk contact, Gods Woord blijft vast tot het einde der tijden.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen