Spanning om Coronaprik

Nederland bungelde onderaan de lijstjes met het aantal vaccinaties tegen corona. De meeste Europese landen zijn inmiddels verder gevorderd. Aan de hand van een zogenoemde vaccinatiestrategie is een planning gemaakt wie wanneer aan de beurt is voor een prik. Op moment van schrijven zijn de kwetsbare groepen en het verplegend personeel aan de beurt. Alleen degenen die dat zelf willen, krijgen een prik. Nederland kent geen vaccinatieplicht tegen corona. De RMU juicht dat van harte toe. Er moet ruimte zijn om, bijvoorbeeld voor mensen met gewetensbezwaren of medische bezwaren, afwijzend te staan tegenover het coronavaccin. Dat klinkt simpel: degenen die het graag willen, worden ingeënt. Degenen die dat niet willen, niet.

De praktijk zal weerbarstiger zijn. In de politiek is verschillende keren gedebatteerd of gevaccineerde personen meer rechten zouden moeten krijgen dan niet-gevaccineerde mensen. Mogen ingeënte mensen straks wel naar het buitenland op vakantie en de rest niet? Mag een restauranthouder klanten weigeren die niet zijn gevaccineerd tegen corona? Wat kan een werkgever van werknemers verlangen of eisen? En, hoe gaan collega’s hier onderling mee om? Deze vragen gaan ongetwijfeld opspelen de komende periode, of zijn reeds aan de orde. In dit artikel gaan we in op zowel de sociale als juridische aspecten die met dit vraagstuk verbonden zijn.

Sociaal

Elke volwassen Nederlander krijgt naar verwachting de komende maanden de mogelijkheid zich te laten inenten. Niet iedereen zal daarvan gebruik maken. Een deel van de mensen kan niet wachten om een prik te krijgen en hoopt daarmee dat corona uit de wereld geholpen kan worden. Een ander deel heeft twijfels bij de betrouwbaarheid van de vaccins of laat zich om andere redenen niet inenten. Er gaat een situatie ontstaan waarin iedereen de mogelijkheid heeft gehad om een prik te krijgen, maar niet iedereen dat heeft gedaan. Waar kunnen de ongevaccineerde mensen tegenaan lopen?

Op 12 januari plaatste het Reformatorisch Dagblad een bericht in de krant met als titel: "Ruim een derde van thuiswerkers wil niet-gevaccineerde collega weigeren." Dit bleek uit onderzoek van een HR-dienstverlener onder thuiswerkers. Mensen zijn bang om tussen collega’s te lopen die niet ingeënt zijn tegen corona. Ook gaf 30 procent van de ondervraagden aan niet naar kantoor te willen komen als daar niet-gevaccineerde collega’s rondlopen. Dit kan tot ingewikkelde situaties gaan leiden. Ook al kan een werkgever in bijna alle gevallen juridisch geen vaccinatie eisen van werknemers, er kan wel degelijk sociale druk ontstaan. Als collega’s niet meer met elkaar willen samenwerken, of niet tegelijkertijd op kantoor willen zijn, wordt het moeilijk om duurzaam samen op te blijven trekken. Altijd maar thuis blijven werken is voor bijna niemand een serieuze optie.

Als de sociale spanningen oplopen is het belangrijk om als niet-gevaccineerde goed uit te leggen wat de bezwaren zijn tegen coronavaccinatie. Maak duidelijk of en waarom het een gewetenskwestie voor u is, of dat het gezondheidsrisico voor u te groot is. Ook bij andere redenen is het belangrijk om deze goed uit te leggen. Op deze manier kan er misschien wat meer begrip ontstaan voor uw situatie. Een tweede tip voor degenen die niet gevaccineerd zijn, is om de angst of spanning die het oproept bij collega’s, onder ogen te zien en begrip te tonen. Vraag aan uw collega’s wat u kunt doen om deze spanningen weg te nemen en bespreek hoe er een werkbare verhouding kan blijven bestaan.

Werkgever

Ook werkgevers kunnen geconfronteerd worden met vragen of spanningen onder het personeel over vaccinatie tegen corona. Een werkgever is verantwoordelijk voor een veilige werkomgeving. Dat betreft niet alleen de fysieke veiligheid, maar ook de mentale en sociale veiligheid van werknemers. Zo moet een werkgever maatregelen treffen om intimiderende situaties te voorkomen. Het is dus zaak om polarisatie tussen werknemers te voorkomen en voorwaarden te scheppen waardoor het personeel veilig met elkaar kan werken. Concreet betekent dit dat toegezien moet worden op het naleven van de coronamaatregelen, hygiëne faciliteren en mensen de ruimte bieden om in quarantaine te gaan als dat nodig is. Dit zijn met name stappen die werkgevers voor de korte termijn kunnen nemen en de afgelopen periode in de meeste gevallen al hebben genomen.

Op de langere termijn komt misschien een andere vraag op tafel: kan een werkgever eisen dat er alleen gevaccineerde collega’s op kantoor of werklocatie mogen komen werken? Dit is een relatief nieuwe vraag, ook juridisch gezien. Er is weinig rechtsspraak over bekend. Op voorhand lijkt het erop dat een werkgever dit in vrijwel alle gevallen niet kan eisen van het personeel. In een enkel geval zal het misschien wel kunnen, onder heel bijzondere omstandigheden en alleen als aan zeer strikte maatregelen wordt voldaan. Een werkgever moet een noodzakelijk en reëel doel hebben waarom deze eis wordt neergelegd. Bij vaccinatie zou het doel kunnen zijn om de gezondheid van andere werknemers te beschermen. Maar het eisen van vaccinatie grijpt erg diep in de keuzevrijheid van het personeel in. Het moet absoluut duidelijk zijn dat er geen enkel ander middel voorhanden is voor de werkgever om de veiligheid van werknemers te waar borgen. Zolang er goede alternatieven zijn voor een vaccin, zoals veelvuldig en snel testen op corona, is het voor een werkgever moeilijk om een vaccinatie te eisen van het personeel. Onder omstandigheden kan het in bepaalde werksituaties, bijvoorbeeld in de zorg, wel zo zijn dat de weigering om te vaccineren consequenties met zich mee kan brengen. Bijvoorbeeld dat bepaalde werkzaamheden niet kunnen worden verricht. Dit vraagt een zorgvuldige afweging van de werkgever.

Politiek

De politiek speelt als wetgever een belangrijke rol in eventuele drang en dwang die op mensen kan worden uitgeoefend om zich te laten vaccineren. De Tweede Kamer voelt weinig voor een verplichting voor coronavaccinatie. Keuzevrijheid en integriteit van het eigen lichaam weegt voor een meerderheid van de partijen in de Tweede Kamer op tegen een volledig ingeënte bevolking. Het politieke debat spitst zich meer toe op zogenoemde vaccinatiedrang; geen verplichting, maar meer vrijheid voor het gevaccineerde deel van de bevolking. Ook gezondheidsminister Hugo de Jonge (CDA) ziet niets in een vaccinatieplicht en vindt dat vaccinaties in principe altijd vrijwillig plaats moeten vinden. Daarmee zou er ook geen indirecte plicht tot vaccineren ontstaan. Wel overweegt minister De Jonge om mensen die zijn ingeënt eerder meer vrijheden te gunnen dan de rest van de bevolking. Onduidelijk is of dit alleen zou gelden voor de periode waarin er algemene beperkende maatregelen gelden om corona te bestrijden, of ook voor de periode daarna.

De VVD van premier Mark Rutte sluit een indirecte vaccinatieplicht juist niet uit. Wie zich niet laat vaccineren, zou bijvoorbeeld geen overheidsgebouwen meer in mogen of evenementen bezoeken. Volgens Rutte zijn dit medischethische vragen waar de politiek zich goed op moet beraden de komende periode. De VVD ziet het liefst dat het weigeren van een vaccinatieprik niet zonder consequenties blijft. In de Tweede Kamer is een motie aangenomen van Geert Wilders (PVV) om geen vaccinatiedrang toe te passen of een indirecte vaccinatieplicht in het leven te roepen. Dat klinkt simpel, maar of er geen enkele drang gaat worden toegepast is nog maar zeer de vraag. De huidige wetgeving maakt het, aldus de Gezondheidsraad, mogelijk voor bedrijven en instellingen om een vaccinatiebewijs verplicht te stellen om toegang te krijgen tot hun diensten en voorzieningen. Dit kan alleen onder strikte voorwaarden en mag niet leiden tot discriminatie, uitsluiting, of schending van de privacyregels. Of een verplicht vaccinatiebewijs gerechtvaardigd is, verschilt per situatie. Instellingen en bedrijven moeten, net als werkgevers richting hun personeel, kunnen aantonen dat het vaccinatiebewijs een gerechtvaardigd doel dient, dat de maatregel noodzakelijk is om dat doel te bereiken en dat er geen minder ingrijpende manier is om het doel te bereiken. De Rijksoverheid moet toezien op het gebruik van het vaccinatiebewijs door bedrijven en instellingen. Het is nog onduidelijk wanneer het verplicht stellen van een vaccinatiebewijs mogelijk is. De Minister van Volksgezondheid heeft aangegeven dat vaccinaties altijd vrijwillig moeten plaatsvinden. Wat we precies moeten verstaan onder ‘vrijwillig’ en of dit betekent dat jezelf niet laten vaccineren geen enkele consequentie heeft, is nog onduidelijk. Van een vaccinatieverplichting lijkt het niet te komen, maar dat er een bepaalde vorm van vaccinatiedrang gaat ontstaan lijkt voor de hand te liggen.

Hoe verder?

Dat er sociale en juridische spanningen gaan ontstaan rondom coronavaccinatie, lijkt een zekerheid. Een deel van de ingeente mensen zal niet zonder meer accepteren dat anderen hun beurt voorbij laten gaan. Of zal dit accepteren zolang degenen die niet zijn gevaccineerd bij hen uit de buurt blijven. Waar dit toe gaat leiden, is op moment van schrijven nog verre van duidelijk. Misschien is het deel van de bevolking dat zich laat inenten groot genoeg om zogenoemde groepsimmuniteit te laten ontstaan en zal het coronavirus grotendeels verdwijnen. Het zou ook kunnen dat het virus, in allerlei varianten, blijft rondwaren in Nederland en gezondheidsrisico’s blijven bestaan. Juridisch gezien kan een relatief nieuw vraagstuk gaan opspelen over de eisen die een werkgever mag stellen aan het personeel ten aanzien van vaccinatie. Hoe dit zal uitpakken, kan per situatie verschillen en is nu nog verre van duidelijk.

Standpunt RMU

Het onderwerp vaccinatie gaat de RMU aan het hart. Het is bij uitstek een thema waarin de werkvloer een centrale rol kan gaan spelen. Daarom heeft de RMU de laatste tijd veel aandacht besteed aan dit onderwerp (zie voor alle informatie: rmu.nl/vaccinatie). De RMU wijst vaccinatie tegen corona niet af. Voor alles is het van belang dat iedereen in vrijheid een gewetensvolle afweging kan maken. Daarbij is het van groot belang dat er goede en betrouwbare informatie wordt verstrekt. De RMU maakt zich sterk voor keuzevrijheid en wil haar leden daar graag bij helpen. Het gesprek over al dan niet vaccineren moet daarom mogelijk blijven, ook op de werkvloer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen