Een man van het evenwicht

Het werd weleens tijd voor een biografie over ds. A. Vergunst (1926-1981), vond Wim Kranendonk van uitgeverij De Banier. „Ik vind dat de betekenis van hem dat rechtvaardigt, zeker in vergelijking met sommige anderen over wie al wel een biografie is verschenen. Hij heeft een belangrijke plaats ingenomen in de Gereformeerde Gemeenten en binnen de gereformeerde gezindte als geheel.” Na jaren van lezen, in archieven duiken, graven en schrijven ligt de biografie er nu. Bijna 400 pagina’s, met tekst en beeldmateriaal. „Het is een hele klus geweest die me veel vrije tijd heeft gekost”, vertelt Kranendonk. „Maar ik heb het met genoegen gedaan. Schrijven en graven is een hobby van me en ik heb er thuis ook de ruimte voor gekregen.”

WAAROM HEEFT DS. VERGUNST ZO’N BELANGRIJKE PLAATS INGENOMEN BINNEN DE GEREFORMEERDE GEZINDTE?

„Ds. Vergunst heeft door zijn werk aan de Theologische School van de Gereformeerde Gemeenten een hele generatie van in totaal 34 predikanten opgeleid. Voor hen was hij een identificatiefiguur – en de oud-studenten spreken állemaal met waardering over deze leraar. Hij was na ds. G.H. Kersten, die in 1948 overleed, de predikant die het meest over theologische en maatschappelijke vragen nadacht en daar grote belangstelling voor had. Hij doordacht allerlei kwesties waar andere predikanten niet de tijd voor namen, door drukte in het ambtelijke werk enzovoort. Ook speelde hij een belangrijke rol in de opbouw van het kerkelijke leven. Hij zat in verschillende deputaatschappen en was meermalen voorzitter van de generale synode. Maar hij was ook de man van samenwerking over kerkmuren heen. Daarin was hij soms zijn tijd ver vooruit. Je kan dat kerkpolitiek noemen, maar hij speelde geen spelletjes. Ds. Vergunst vroeg zich steeds oprecht af wat hij kon doen om de boel bij elkaar te houden. Daar maakte hij zich echt zorgen over.

Hij kon aan de ene kant met de oud gereformeerden overweg en aan de andere kant met de Nederlands hervormden. Zijn inzet heeft positieve invloed gehad op de kring. Denk aan het onderwijs, maar ook aan de SGP en het Reformatorisch Dagblad. Hij zat in het hoofdbestuur van de SGP en stond in de jaren 60 een keer als eerste op de lijst voor de Eerste Kamer, maar hij kwam niet in de Senaat. Ook bij het Reformatorisch Dagblad zat ds. Vergunst er zeker niet voor spek en bonen bij tijdens vergaderingen. Hij vond het belangrijk dat er een journalistiek gezonde krant kwam. Het RD moest geen kerkblaadje of zoiets zijn. Ds. Vergunst had zeker wel invloed. Hij deed zijn werk vanuit een bewogen betrokkenheid. Dat is iets anders dan dat hij macht wilde uitoefenen. Er is nooit iemand geweest die hem verweten heeft dat hij iets uit eigen gewin gedaan heeft.”

WERD ZIJN AANPAK OOK ALTIJD GEWAARDEERD?

„Nee. Er werd wel tegen hem gezegd dat hij de kool en de geit wilde sparen. En dat was soms ook zo. „Nou”, zei hij dan, „als het me lukt, heb ik ze allebei.” Dat was heel nuchter en ontwapenend. Tegelijk riep dat soms ook de vraag op: Wat wil hij nu? Hij zocht het evenwicht om de hele kring bij elkaar te houden. Mij is wel duidelijk geworden dat de scheuring van 1953, ook al was ds. Vergunst het theologisch niet met dr. C. Steenblok eens, een trauma voor hem is geweest.

Ik ben ervan overtuigd dat hem dat innerlijk altijd heel veel verdriet heeft gedaan.”

WAS DS. VERGUNST OOK IN ZIJN PREDIKING EEN MAN VAN HET EVENWICHT?

„Ja. Hij had een evenwichtige en onbevangen lijn. Hij leerde zijn studenten dat ze moesten voorkomen om aan één kant te hangen. Ze moesten het evenwicht bewaren. Hij leerde hen: De ene keer benadruk je dit en de andere keer dat.”

WAS HIJ DAARDOOR MISSCHIEN MEER LERAAR DAN HERDER, OM HET ZO TE ZEGGEN?

„Ds. Vergunst was een organisator. Een leraar van de Gereformeerde Gemeenten, als ik het zo mag uitdrukken. De oude ds. P. Honkoop wilde ds. Vergunst al vanaf het begin bij veel dingen betrekken. „Hij heeft veel in huis en we moeten voorkomen dat-ie zich eenzaam gaat voelen”, zo heeft ds. Honkoop gezegd.

Maar toch, ook in zijn grote gemeente als Rotterdam probeerde ds. Vergunst zo veel mogelijk zijn schapen na te lopen. Gemeenteleden die ds. Vergunst meer van een afstand zagen, vonden hem vaak een geleerde man. Maar als mensen hem hadden ontmoet, vonden zij hem een warm mens. Toen hij kandidaat was, werd hij breed beroepen. Als predikant had hij breed vertrouwen. Met bepaalde gemeenten had hij een speciale band. Neem bijvoorbeeld Wolphaartsdijk, een kleine gemeente in Zeeland. Daar heeft ds. Vergunst jarenlang dankdag gehouden. Dat was vaste prik.”

WAT KAN ER WORDEN GELEERD VAN DE MANIER WAAROP DS. VERGUNST AAN HET WERK GING?

„Ds. Vergunst was altijd op zoek naar een stuk geestelijke herkenning bij de ander. Daarom zocht hij contact met mensen. Eenheid en samenwerking binnen de gezindte waren volgens hem noodzakelijk om tegen de vloed van secularisatie een dam op te werpen. Heel concreet: tijdens zijn eerste verblijf in Amerika zocht hij samen met hervormd-gereformeerde predikanten naar mogelijkheden om daar zendingswerk te gaan doen. Waar het kon en waar het nodig was zocht hij samenwerking met andere kerkverbanden. In Rotterdam was hij de grote motor achter het stichten van een reformatorisch atheneum. Maar hij koos er bewust voor om de voorzittersstoel aan een hervormd-gereformeerde predikant te geven.”

U NOEMDE ZO-EVEN DE ZENDING. DAT TERREIN NAM BIJ DS. VERGUNST EEN BELANGRIJKE PLEK IN, BLIJKT WEL UIT DE TWEE HOOFDSTUKKEN IN DE BIOGRAFIE DIE DAAROVER GAAN.

„Ds. G. Kuijt was de pionier in Papoea, maar ds. Vergunst was feitelijk de pionier in Nederland. Daarbij kreeg hij de hulp van meneer Polder, dat moet ik er direct bij zeggen. Maar ds. Vergunst heeft als het nodig was zelf postzegels geplakt, tientallen adressen geschreven, enzovoorts. Al dat administratieve werk deed hij gewoon. Er was toen nog geen bureau dat die werkzaamheden verrichtte. Pas rond 1970 groeide het besef dat er veel werk werd gedaan dat niet allemaal op de schouders van een predikant kan rusten. Maar toen het bureau er eenmaal was, vond ds. Vergunst het wel lastig om dingen los te laten.”

DELEGEREN WAS EEN VAN ZIJN ZWAKKE KANTEN?

„Ja. En daar komt bij dat hij soms heel impulsief kon reageren. Wat hij in zijn hoofd had, moest gebeuren. En vaak ook direct. Daarbij was hij soms wat onnavolgbaar, waardoor mensen weleens verrast werden. Tegelijkertijd was hij een man die heel snel op ferme of al te boude uitspraken terugkwam. Hij was zich er snel van bewust als hij verkeerd zat. Hij had een kwetsbaar karakter.

Als jonge jongen heb ik hem horen preken. Hij kon mensen jaloers maken door te vertellen hoe goed en rijk het was om de Heere te dienen. Hij kende ook zijn momenten van twijfel. Dat waren de momenten dat hij heel klein was. Dan stond er een hele grote man als een klein jongetje op de kansel. Hij was er diep van overtuigd dat hij van genade moest leven en dat het anders moest. „Heere, help me alstublieft...”, heeft een luisteraar bij de kerktelefoon hem weleens horen fluisteren tijdens de tussenzang.”

HEBT U BIJ HET OPSTELLEN VAN DE BIOGRAFIE OOK ONVERWACHTE DINGEN ONTDEKT?

„Het viel me op dat bij zo’n drukke man, die in tal van commissies zat en enorm betrokken was op zijn werk –wij zouden tegenwoordig zeggen: hij was een workaholic–, zijn gezin vooropstond. Dat was zijn basis. Onderschat de rol van mevrouw Vergunst ook niet. Zij is niet alleen zijn klankbord geweest, maar ook zijn correctie. Wanneer ds. Vergunst te impulsief had gereageerd op iemand anders, zei ze ’s avonds om tien uur tegen hem: „Nou bel je diegene op of nou ga je ernaartoe om het goed te maken.”

Mevrouw Vergunst heeft polio gekregen. Dat is een heel heftige periode in het gezin geweest. Maar ondanks die beperking heeft ze het gezin op rolletjes laten lopen. Veel predikanten zeggen wel dat hun vrouw hun beste ouderling is. Mevrouw Vergunst is zeker een raadgever, een stuur en een opvang voor ds. Vergunst geweest. Ze heeft een heel stabiliserende invloed op hem gehad. De kerk is veel dank verschuldigd aan ds. Vergunst, maar zeker ook aan zijn vrouw.”

ONGETWIJFELD ZIJN NIET ALLE VRAGEN OVER HET LEVEN VAN DS. VERGUNST BEANTWOORD. WELKE MYSTERIES ZIJN NIET OPGELOST?

„Wat heel verrassend was: ds. Vergunst heeft in 1947 toelatingsexamen gedaan om medicijnen te kunnen gaan studeren. Waarom? Dat weet niemand. Wel weten we dat hij geslaagd was.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen