Schaduwen over het Zillertal

„Verrassing”

Voordat Izaäk en Fia van der Vlist uit Waddinxveen naar Tirol afreisden, keek Fia welke mogelijkheden er zijn om zondags in het Zillertal een Bijbelgetrouwe gemeente te bezoeken.

Fia: „Ik kom uit Zoetermeer. Daar wonen mensen die betrokken zijn bij de Stichting Steun Reformatie Oostenrijk. Via hun website zag ik dat de dichtstbijzijnde dienst voor ons in Innsbruck werd gehouden. Dat vonden we net iets te ver, dus we besloten via de computer een kerkdienst te beluisteren.”

Izaäk: „Zaterdags liepen we door Mayrhofen. Daar ontdekten we een bordje van de Evangelikal Freikirchliche Gemeinde. De volgende dag hebben we beide diensten bezocht. Na afl oop werd er een kerkhistorische tour aangekondigd en we besloten ons aan te melden. We zijn niet speciaal geïnteresseerd in kerkgeschiedenis, maar vinden het wel heel boeiend.”

Fia: „Ik heb op de Driestar gezeten. Daar is best veel aandacht voor dit vak, maar van de kerkhistorie in Oostenrijk wist ik eigenlijk niets.”

Izaäk: „Die van Schotland en Engeland is over het algemeen bekender, denk ik. Alles was nieuw voor ons, vandaag. Ik zie parallellen met de Spaanse tijd bij ons in Nederland, toen protestanten ook massaal vervolgd werden. Heel indrukwekkend en leerzaam vond ik het.”

Op een zomerse zondagmorgen heeft ds. Detlef Kohl, predikant van de Evangelikale Freikirchliche Gemeinde in Mayrhofen, na de kerkdienst nog een mededeling. „Als je hier met vakantie bent, geniet je van de bergen.

Ben je hier als christen, dan kun je bovendien genieten van de ontmoetingen met medechristenen in deze gemeente. Wij willen toeristen daarnaast graag iets van de kerkhistorie van dit land laten zien. Morgen rijden mijn vrouw Alexandra en ik binnen een tijdsbestek van ongeveer vier uur naar drie plaatsen in de directe omgeving. Daar zal ik iets vertellen over de geschiedenis en afsluiten met een preek op een berg. Wie belangstelling heeft, is van harte welkom!”

VERDREVEN

Samen met een Iers predikantenechtpaar en enkele Nederlanders rijden we de volgende ochtend achter dominee en mevrouw Kohl aan naar de kapel van Burgstallschrofen, net buiten Mayhofen. Een kleine kruisweg leidt omhoog tot aan het barokke kerkje met zijn karakteristieke koepel. Rondom rijzen de Alpen op. Hier zie je de gondels van een kabelbaan kalmpjes naar een top glijden, daar zweven twee paragliders.

Niemand kijkt verbaasd als mevrouw Kohl vertelt dat mensen van heinde en verre naar deze droomplek komen om hier te trouwen. Talloze keren per dag stoppen vakantiegangers voor een foto. Als je in de geschiedenis graaft, blijkt er een minder romantisch beeld boven te komen. „Deze kapel werd in 1844 gebouwd om te vieren dat meer dan 400 protestanten voorgoed uit het Zillertal verdreven waren.”

PROTESTANTSE EEUW

„In 1517 zette Maarten Luther de Reformatie in. Drie jaar later werden zijn geschriften al gedrukt in Wenen.

Dat ging dus best snel voor die tijd. Er wordt gezegd dat in de jaren die volgden maar liefst 90 procent van de Oostenrijkse bevolking tot het protestantisme overging. Zo’n honderd jaar lang was de meerderheid van Oostenrijk protestants en er wordt dan ook gesproken over de ”protestantse eeuw”.

Totdat de rooms-katholieke Habsburgers met de Contrareformatie begonnen. Dit leidde tot vervolgingen, zodat veel protestanten hun geloof alleen nog in het geheim beoefenden. Ze kwamen bijeen in afgelegen gebieden of in hun woonhuizen, maar om te overleven, bezochten ze ook gewoon de mis. Officieel waren ze nog altijd rooms-katholiek.”

Hét kenmerk van deze ”geheime protestanten” was het feit dat zij een Bijbel in huis hadden, vertellen de Kohls. „De jezuïeten deden nogal eens huiszoekingen. Als zij een Bijbel vonden, was dit een teken dat ze met het verboden protestantisme te maken hadden. Het bezit van een Bijbel was immers niet toegestaan.

Nog altijd bevinden zich in sommige huizen hier in het dal Bijbels die uit de tijd van de Reformatie dateren.”

EMOTIE EN BELEVING

„In 1781 hoorden de protestanten hier in het dal van het ”Toleranzpatent”. Dit nieuwe verdrag –van keizer Josef II– stond het bestaan van protestantse gemeenten en scholen toe. Toen de protestantse Zillertalers deze echter wilden gaan stichten, bleek het toch onmogelijk te zijn. Wettelijk was het in Oostenrijk legaal, in de praktijk bleef het op veel plaatsen verboden en werden protestanten –in bijvoorbeeld Salzburgerland en Tirol– nog altijd gediscrimineerd.”

„Pfft, die Roomse Kerk hád effe een macht!” verzucht een van de Nederlanders, terwijl we de ronde kapel binnengaan. Zwijgend dalen we af in de crypte, waar Jezus niet –zoals meestal– aan het kruis is afgebeeld, maar in het graf. Mevrouw Kohl wijst op de schilderijen van de kruisweg aan de wanden. „Sommige feiten kloppen, andere vind je in de Bijbel niet terug, zoals deze: een vrouw die langs de Via Dolorosa staat, veegt met haar doek het bezwete gezicht van Jezus af. Daarna zou er een afdruk van Zijn gezicht in die doek zijn achtergebleven. De doek is nu een belangrijke relikwie voor de Rooms- Katholieke Kerk. Je merkt dat alles hier gericht is op de emotie, op het beleven. Dat is het belangrijkste. Het Woord komt op de tweede plaats.”

FOUT

Ook bij de informatieborden buiten plaatst het echtpaar Kohl een kanttekening: „Deze borden beschrijven de protestanten als mensen die een privégeloof hadden, iets wat ze zelf bedacht hadden. Ze worden op deze manier als een sekte neergezet. Historisch is dat onjuist.

Verder staat hier dat de protestanten weigerden in de schoot van de Rooms-Katholieke Kerk terug te keren, maar het was niet eens mogelijk die kerk te verlaten. Je werd rooms-katholiek geboren en kon daar helemaal niet weg.”

Voor de dominee en zijn vrouw staat vast dat aan deze geschiedenis tot op de dag van vandaag geen recht wordt gedaan. „Neem die plaquette daar. Die is hier neergezet bij het 175-jarig bestaan van de kapel in 2012. Er werd toen een groot oecumenisch feest gevierd en de boodschap was: rooms-katholieken en protestanten hebben één kerk en één doop. Men deed alsof er eigenlijk helemaal geen onderscheid zou zijn geweest tussen het protestantse en het rooms geloof. Dat verschil was en is er echter wel degelijk. En wat er destijds gebeurde, deugde niet. Menselijk gezien was het fout om hele gezinnen van huis en haard te verdrijven, en wettelijk gezien was het net zo goed fout, want het Tolerantieverdrag stond het protestantisme immers toe.”

ANSICHTKAART

Het is alsof we door een ansichtkaart rijden. De weg voert omhoog, verder de bergen in, tot aan het dorpje Brandberg. Ds. Kohl diept bekertjes ijskoffie uit zijn koelbox op en deelt die uit. Nippend aan de welkome verkoeling genieten we van het lieflijke dorp en het overweldigende berglandschap. „Maar”, vervolgen onze gidsen, „twintig jaar lang zijn hier mensen gediscrimineerd en vervolgd. Een derde van de inwoners heeft destijds dit dorpje moeten verlaten. Dat ging om 89 mensen. Vanaf het moment dat de protestanten hier hun eigen kerk dachten te stichten tot het moment dat ze daadwerkelijk verdreven werden, hebben zij het heel zwaar gehad. Als bekend werd dat je protestants was, stond de pastoor een huwelijk niet toe. Er kwamen predikanten uit het buiteland om zo’n huwelijk te bevestigen, maar het bleef onwettig. Net als de kinderen die geboren werden.

Als protestant werd je gedwongen je kinderen in de roomse kerk te laten dopen. Je had geen keuze; zonder doop bestond je niet. Je was bovendien verplicht een rooms-katholieke peetvader en -moeder voor je kinderen te kiezen. Peetouders namen namelijk de zorg voor de kinderen over, als de eigen ouders overleden. Zo werd voorkomen dat kinderen in een protestants pleeggezin grootgebracht werden. Land kon je niet kopen als je protestants was. En je mocht ook niet op dit kerkhof begraven worden. Rondom het dorp liggen nog heel wat graven, verstopt in de bossen. Ik vermoed dat de dorpsbewoners ze nog wel kunnen aanwijzen. Over het algemeen waren het niet zozeer de inwoners zelf die je het leven zuur maakten, maar zat vooral de overheid je dwars. In plaatsen als Innsbruck leidde dat zelfs tot brandstapels en in Rattenberg zijn protestanten omgebracht door verdrinking in de Inn.”

HAGENPREEK

In een zonovergoten alpenweide hoog boven Brandberg sluit ds. Kohl de tocht af met een ‘hagenpreek’ over Psalm 104. „De bergen rezen op, de dalen daalden, ter plaatse, die Gij voor hen gegrond hadt.” Alpenbloempjes wiegen in de zachte wind. Onder de besneeuwde steile piek aan de overkant ruisen watervallen, terwijl de predikant vers na vers doorneemt van dit loflied op de schepping. „En niet alleen op de schepping, maar ook op de Schepper. Je kunt een mooie Audi bewonderen, zonder bewondering voor de ingenieur te hebben. Nog veel groter dan Gods schepping is God Zelf.”

En zo klinkt, alle vervolging uit het verleden ten spijt, toch het Evangelie door het schitterende Zillertal.

DE GRATIS KERKHISTORISCHE TOER WORDT STANDAARD IN HET DUITS EN HET ENGELS GEHOUDEN. MEER INFORMATIE: CHRISTLICHE- GEMEINDE-MAYRHOFEN.AT OF DS. D. KOHL: 0043-676 9164289

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen