Ryle, bijbels en fijnzinnig

In het ouderlijk huis van Kok van Luik (69) was geen werk van John Charles Ryle (1816-1900) te vinden. Wel kwam Van Luik diens naam meer dan eens tegen, door zijn belangstelling voor kerkgeschiedenis. Pas na een verhuizing naar het Zeeuwse ’s-Gravenpolder, in 1981, maakte Van Luik kennis met geschriften van de anglicaanse bisschop. „In ’s-Gravenpolder werd weleens een preek van Ryle gelezen. Dat sprak me altijd aan. In de jaren 90 verschenen er dagboeken met passages uit zijn commentaren op de evangeliën.”

De oud-docent Nederlands aan het Calvijn College in Goes, ouderling in de gereformeerde gemeente van ’s-Gravenpolder, raakte pas echt door Ryle gegrepen nadat zijn oudste zoon in 1997 naar Canada emigreerde. „Een collega gaf me een tasje met alle delen van de ”Expository Thoughts on the Gospels” van Ryle, zijn uitleg van de vier evangeliën. Bij ons eerstvolgende bezoek aan Canada nam ik het pakket mee en begon er zelf in te lezen. In de jaren erna heb ik ook andere boeken van Ryle aangeschaft. Ik vond ze heel leerzaam en bovendien mooi van taal. Dat zie je vooral als je ze in het Engels leest. Bij de vertaling gaat altijd iets van de taalkundige schoonheid verloren. In 1999 verscheen bij uitgeverij De Groot Goudriaan het commentaar van Ryle op Mattheüs, vertaald door L.J. van Valen. Ik hoopte dat hij zou doorgaan met Markus en Lukas, maar dat bleek niet het geval.”

Hoe kwam u ertoe zelf te gaan vertalen?

„In 2016 begon ik met het commentaar op Markus, in eerste instantie voor mezelf. Vanuit de gedachte: wordt het niks, dan heb ik er persoonlijk het genoegen van gehad. Na mijn pensionering, begin 2017, werkte ik er elke dag een paar uur aan. God heeft de mens niet geschapen om ledig te zijn, zegt Wilhelmus à Brakel ergens. Ik ben geen man voor een moestuin, wat is er mooier dan bezig zijn met de Bijbel? Bovendien hield ik met dit werk mijn geest scherp en vergrootte ik mijn kennis van de Engelse taal. Een vriend van me, ook oud-docent Nederlands, vroeg ik om mee te lezen. Dat deed hij, met de Engelse tekst ernaast. Hij voorzag mijn vertaalde werk van waardevol commentaar.”

Dan komt er een uitgever op uw pad.

„Ja, ik was zo’n beetje bij hoofdstuk 6 toen ik een mailtje van uitgever Pieter Rouwendal van Brevier onder ogen kreeg. Hij vroeg daarin aandacht voor zijn uitgaven. Naar aanleiding daarvan heb ik een eerste hoofdstuk opgestuurd, met de vraag of het wellicht de moeite waard zou zijn om dit werk van Ryle uit te geven. Hij reageerde direct positief. In januari 2019 is het commentaar op Markus verschenen, in één band.”

En ging u meteen door met Lukas?

„Daar was ik al mee bezig, want de vertaling van het deel over Markus had ik in het voorjaar van 2018 al klaar. De eerste versie van het commentaar op Lukas, goed voor drie banden, rondde ik in april 2020 af. Ook bij dit werk was Kees van Walsem meelezer. Hij deelt mijn waardering voor Ryle.

Een enkele keer stuitte ik op een uitdrukking waarmee ik geen raad wist. Die legde ik dan voor aan twee oud-collega’s die Engels doceren. Je kunt ook veel vinden op internet. Zo citeert Ryle bij het gedeelte over de vrouwen die naar het graf gingen om Jezus lichaam te balsemen de godgeleerde Burgan. Die schrijft volgens Ryle dat ze de ledematen van Jezus ontbonden. Dat kan natuurlijk niet. Ik heb de betreffende zinsnede ingetikt bij Google science. Zo ontdekte ik dat Burgan had geschreven: „They embraced His limbs”, ze omarmden Zijn ledematen. Ryle heeft een schrijffout gemaakt of de drukker een zetfout. Dit soort speurwerk kostte me zomaar een morgen, maar het geeft veel voldoening als je de oplossing van het probleem vindt.”

Wat maakt Ryle voor u bijzonder?

„De manier waarop hij omgaat met de Bijbel. Hij blijft heel dicht bij de tekst, ook in de toepassingen die hij maakt. Waarbij hij steeds laat zien dat het heil niet uit de mens is, maar volledig uit Christus. Tegelijk doet hij een dringende oproep tot bekering. Ryle speelt de ene Bijbelse waarheid niet tegen de andere uit, maar laat ze allemaal voluit staan.

Zijn commentaren op de evangeliën schreef hij niet voor theologen, maar voor gewone gemeenteleden. Dat maakt ze zeer geschikt voor Bijbelstudie aan tafel, met de kinderen. De opzet vind ik didactisch sterk. Nadat hij de betekenis van een perikoop heeft uitgelegd, geeft hij vervolgens in een aantal punten weer wat we eruit kunnen leren.”

Hebt u intussen ook zicht op de persoon van Ryle?

„Dat kreeg ik pas een paar jaar terug, door het lezen van de biografie ”Eenzaam om het Evangelie” van Iain Murray. Dat vind ik een prachtig boek. Aanvankelijk dacht hij aan een carrière in het bankwezen, maar na zijn bekering stapte hij over op de studie theologie. Heel bijzonder is dat hij binnen de Engelse staatskerk zijn eigen positie wist te bewaren, vasthield aan de Schriftuurlijke prediking en desondanks op een gegeven moment werd benoemd tot bisschop van Liverpool. Terwijl hij geregeld waarschuwde tegen ontwikkelingen in de Anglicaanse Kerk van de negentiende eeuw. In zijn gemeente hield hij iets van de dorpspredikant, die het contact met gewone mensen het belangrijkst vond.”

Waardoor wordt zijn werk na bijna 150 jaar nog gelezen?

„Omdat hij zo dicht bij de Bijbel blijft en die concreet toepast voor het persoonlijke, kerkelijke en maatschappelijke leven. Daardoor overstijgt hij grenzen. De strijd tussen licht en duisternis wordt door christenen in alle tijden en over de hele wereld herkend.

Het tweede wat opvalt, is dat bij Ryle de hele Schrift aan bod komt. Bij veel predikanten blijft een groot deel van de Bijbel gesloten. Ik denk dat ook zijn pastorale inslag van betekenis is. Ryle wist wat er bij de mensen leefde en wat ze nodig hadden. Je ziet dat heel duidelijk in zijn boek ”Practical Religion”, in het Nederlands vertaald onder de titel ”Christen-zijn in het dagelijks leven”. Daar ging het hem om in al zijn boeken en traktaten. Typerend is zijn uitleg van de gelijkenis van de wijze en de dwaze bouwer. Bij ons wordt in de prediking daarover standaard gewezen op de noodzaak gefundeerd te zijn op Christus. Ryle zegt: Dat is een Bijbelse waarheid, maar is niet wat deze gelijkenis ons wil leren. Jezus geeft Zelf de uitleg. Het gaat niet om wat we zeggen, maar om wat we doen. De wijze bouwer is hij die Jezus’ woorden hoort en ze ook doet. In zijn aanbieding van het Evangelie is Ryle heel ruim, in zijn wijzen op de kenmerken van een ware christen heel ontdekkend en soms scherp.”

Hoe beoordeelt u zijn exegese?

„Ik ben geen theoloog, dus mij past voorzichtigheid. In zijn commentaren op Mattheus en Markus legt hij geen verantwoording af van zijn keuzes. Dat doet hij wel in de commentaren op Lukas en Johannes. Daarin zijn ook zijn aantekeningen opgenomen. Soms gaat hij uitvoerig in op de betekenis van een Grieks woord. De aantekeningen tonen ook zijn enorme belezenheid. Hij verwijst naar een veelheid aan theologen, van kerkvaders tot tijdgenoten uit allerlei kerkelijke kringen. Meestal geeft hij diverse meningen weer, waarbij hij duidelijk maakt met welke hij het meer of minder eens is. Soms kiest hij voor een eigen uitleg. Dat toont de onafhankelijkheid van Ryle. Ik vind hem een diepgaand en fijnzinnig exegeet. Je ziet dat hij ook op de hoogte is van het werk van Schriftkritische theologen, door hem aangeduid als Duitse theologen. Tragisch is dat zijn eigen zoon zich heeft ontwikkeld tot een modern theoloog. Dat moet voor hem zeer pijnlijk zijn geweest.”

Wat kunnen we leren van Ryle?

„Het nauwgezet onderzoeken van het Woord. De vaste overtuiging dat de kernvraag is of we Christus kennen. De uitwerking van de Schrift naar het concrete dagelijkse leven. En het denken vanuit de kerk van alle tijden, niet vanuit ons eigen kerkverband. Door mijn contacten in Roemenië weet ik uit ervaring dat er geestelijke verbondenheid kan zijn met christenen die niet in alle opzichten onze gereformeerde standpunten delen en bij wie de praktijk van het leven soms een wat andere is dan de onze.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen