Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Praktische theologie

4 minuten leestijd Arcering uitzetten

Jan Amos Comenius (1592-1670) was een Tsjechische filosoof, pedagoog en theoloog die grote invloed heeft gehad op het onderwijs. Zo introduceerde hij een aantal onderwijskundige innovaties die we tot op de dag van vandaag in het onderwijs terugzien.

Enkele daarvan zijn: geïllustreerde tekstboeken geschreven in de moedertaal van de leerlingen – in plaats van in het Latijn – graduele ontwikkeling van simpel en eenvoudig lesaanbod naar steeds complexer en omvangrijker en nadruk op logisch denken en argumenteren in plaats van puur memoriseren van kennis.

Comenius was een onderwijsvernieuwer die sociale en politieke verhoudingen in zijn tijd wilde veranderen. Zijn boek Allesomvattende Onderwijsleer kan gezien worden als een klassieker. Zijn onderwijsleer was bedoeld voor het onderwijs aan alle mensen, voor kinderen en ouderen, voor jongens en meisjes uit alle lagen van de bevolking, zowel stedelingen als dorpelingen.

Centraal in zijn onderwijsleer staat de liefde voor kinderen. Het gaat Comenius uiteindelijk om een evenwichtige persoonlijkheidsvorming van kinderen en volwassenen.

Comenius’ onderwijsleer maakt deel uit van zijn pansofie oftewel de theorie van de allesomvattende wijsheid en is bedoeld om processen van humaniteit te bevorderen. Daarin is Comenius beïnvloed door onder meer Erasmus, die hij als geestverwant beschouwde. Comenius kan dan ook gezien worden als ‘christelijk humanist’ die de integratie van het ‘echt menselijke’ en het ‘echt christelijke’ vindt in het leven en de leer van Jezus

Dit boek is een hertaling van de Nederlandse uitgave die in 1892 verscheen onder de titel Groote onderwijsleer. Omdat het taalgebruik van die uitgave voor lezers in de 21 e eeuw minder toegankelijk is, heeft prof.dr. H.E.S Woldring (emeritus hoogleraar politieke filosofie aan de VU in Amsterdam en vicevoorzitter van het bestuur van de Stichting Comenius Museum in Naarden) deze hertaling van het werk van Jan Amos Comenius verzorgd. In de hertaling is gestreefd de gedachtengang en de genuanceerde argumentatie van Comenius zo zorgvuldig mogelijk weer te geven. Tegelijkertijd heeft Woldring, zo schrijft hij in het nawoord, ook de vrijheid genomen om ‘woorden, uitdrukkingen en zinswendingen te gebruiken die in onze tijd gebruikelijk zijn’. Tevens zijn, om de overzichtelijkheid van de inhoud van het boek te bevorderen, aan het begin van elk hoofdstuk korte inleidende teksten toegevoegd die tevens een samenvatting van het desbetreffende hoofdstuk bevatten. Deze samenvattingen heeft Woldring ontleend aan de door Andreas Flitner verzorgde Duitse uitgave van Didactica Magna. Wat mij betreft zijn de, in staccatovorm geformuleerde samenvattingen, zeer behulpzaam om in korte tijd een globaal beeld te krijgen van de argumentatielijn in de desbetreffende hoofdstukken.

Het lezen van de samenvattingen van de opeenvolgende hoofdstukken (5 à 15 zinnen per hoofdstuk) geeft in vogelvlucht een indruk van Comenius’ visie op het leven (namelijk als voorbereiding op het eeuwige leven), zijn uitgangspunt dat de mens een natuurlijke aanleg heeft tot zowel kennisvorming, moreel gedrag als godsdienstigheid, zijn visie dat een mens tot mens gevormd moet worden en dat onderwijs het beste in de eerste levensfase plaats kan vinden en zijn ideeën over hoe dit onderwijs er het beste uit kan zien. Hij richt zich hierbij met name op wat we tegenwoordig basisschool en voortgezet onderwijs noemen, maar schroomt ook niet om zijn ideeën over het hoger onderwijs kenbaar te maken.

In zijn werk citeert Comenius de Bijbel veelvuldig. Woldring heeft ervoor gekozen om de bijbelcitaten weer te geven in de Nieuwe Bijbelvertaling. Een enkele keer, als dat beter paste bij de context van Comenius’ beschouwing, is gebruikgemaakt van de Statenvertaling.

De onderwijssituatie die Comenius beschrijft is natuurlijk achterhaald. Toch zijn de onderwerpen die hij bespreekt nog steeds actueel. Zo gaat Comenius in op wat hij onder christelijk onderwijs verstaat en wat er op een christelijke school wel of niet thuishoort. Er wordt een heel hoofdstuk gewijd aan ‘het gebruik van heidense boeken in de school’. Daar is binnen een deel van het christelijk onderwijs in Nederland tot op de dag van vandaag gesprek over, al gaat het dan niet meer over het wel of niet toelaten van Seneca en Plato maar over onder meer Harry Potter en Paul van Loon.

Met deze eigentijdse hertaling is het belangwekkende werk van Jan Amos Comenius sinds meer dan honderd jaar weer beschikbaar in het Nederlands.

Dit artikel werd u aangeboden door: Theologia Reformata

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 december 2019

Theologia Reformata | 130 Pagina's

Praktische theologie

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 december 2019

Theologia Reformata | 130 Pagina's