Boekbesprekingen

Deze keurig uitgegeven studie werd in oktober 2018 als proefschrift verdedigd aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. De auteur is predikant van de gereformeerde gemeente Middelburg-Centrum.

In Spiegel & spanningsbron wordt de opinievorming omtrent de evangelische beweging en de charismatische vernieuwing sinds de jaren 1970 binnen de Gereformeerde Bond, de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Gemeenten, de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) en de Neder- lands Gereformeerde Kerken beschreven. Elk van deze groepen heeft een eigen hoofdstuk gekregen, waarin de opinievorming in verschillende decennia uiteengezet wordt en waarin de opinievorming inzake evangelischen en charismatischen zo veel mogelijk afzonderlijk behandeld wordt. Deze hoofdstukken worden voorafgegaan door enkele inleidende hoofdstukken. Hierin wordt onder andere de opinievorming aangaande de evangelische beweging en de charismatische vernieuwing in de hoofdstroom van de Nederlandse Hervormde Kerk en in de Gereformeerde Kerken in Nederland geschilderd. De jaren 1970 zijn gekozen als startpunt, omdat de evangelische beweging in Nederland volgens de auteur toen pas een herkenbaar profiel kreeg. In de inleidende hoofdstukken wordt wel gewezen op diverse ‘voorlopers’.

De hoofdvraag van de studie is niet alleen hoe de evangelische beweging en de charismatische vernieuwing op zichzelf gewaardeerd werden, maar nadrukkelijk ook hoe de invloeden van deze opwekkingsbewegingen op de genoemde reformatorische groepen beoordeeld zijn. De auteur is dus geïnteresseerd in evangelische en charismatische invloeden op reformatorische kerken. Om hier meer zicht op te krijgen, kiest hij de omweg van het in kaart brengen van de opinievorming in reformatorische kring. Het is volgens hem lastig om vast te stellen wat evangelische en charismatische invloeden zijn, omdat het moeilijk is om de begrippen evangelisch en charismatisch te definiëren. Wat reformatorische opinieleiders zien als evangelische en charismatische invloeden valt echter wel na te gaan. Een systematisch onderzoek naar reformatorische opinies kan zo leiden tot een ‘naslagwerk […] voor de verhouding evangelisch en reformatorisch’ en een overzicht van de punten waarover het voortgaande gesprek zou moeten gaan (32).

Uit de inventarisatie van de reformatorische opinievorming door De Heer blijkt dat de Gereformeerde Bond en de Christelijke Gereformeerde Kerken worstelden met de evangelische beweging en de charismatische vernieuwing. De Gereformeerde Gemeenten stelden zich afwerend op, terwijl eerst de Nederlands Gereformeerde Kerken en later ook de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) zich openstelden voor evangelische en charismatische invloeden. Daarbij komt in de beschrijving van De Heer steeds naar voren hoezeer de beoordeling van evangelische en charismatische uitingen samenhing met de eigen identiteit van de specifieke reformatorische groep. Zo vielen bonders en christelijk gereformeerden over het individualisme en subjectivisme van evangelischen en plaatsten daar het verbond tegenover. Opinieleiders uit de Gereformeerde Gemeenten hadden grote moeite met de evangelische nadruk op de geloofskeuze van de mens en waarschuwden veelvuldig voor arminianisme. Vertegenwoordigers van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) wezen tot in de jaren 1990 op de plicht van iedere christen om zich te voegen bij de ware kerk.

Spiegel & spanningsbron is zonder twijfel geslaagd als beschrijving van reformatorische opinievorming omtrent de evangelische beweging en de charismatische vernieuwing sinds de jaren 1970. De auteur heeft een werkelijk duizelingwekkende hoeveelheid bronnen en literatuur genoemd en verwerkt. Het proefschrift is toegankelijk geschreven en heeft zowel een heldere structuur als focus. De mogelijkheden van deze studie voor het beter verstaan van de relatie tussen gereformeerde christenen enerzijds en evangelische en charismatische christenen anderzijds lijken mij echter beperkt. Spiegel & spanningsbron toont hoe reformatorische opinieleiders dachten over anderen, niet hoe evangelischen en charismatischen zelf daadwerkelijk dachten. Om inzicht te krijgen in de verhouding tussen beide groepen zullen zij ook gehoord moeten worden.

Het is inderdaad lastig om de evangelische beweging en de charismatische vernieuwing te definiëren, maar niet onmogelijk. Uit Spiegel & spanningsbron blijkt dat de auteur goed bekend is met eerder uitgevoerde studies over evangelischen en charismatischen. Bovendien hanteert hijzelf ook definities, wanneer hij in hoofdstuk 1 evangelische ‘voorlopers’ uit de zestiende tot negentiende eeuw bespreekt aan de hand van vijf door de godsdienstsocioloog H.C. Stoffels genoemde kenmerken, en wanneer hij opinievorming inzake de evangelische beweging en de charismatische vernieuwing onderscheidt op momenten dat besproken reformatorische opinievormers dat niet doen. Verder is de gereformeerde gezindte zelf ook niet eenvormig. Een evangelische christen die een Nederlands gereformeerde kerk binnenstapt, ondergaat een andere ervaring dan de evangelische christen die een gereformeerde gemeente bezoekt. De ene christelijke gereformeerde kerk is de andere niet. Voor buitenstaanders is dit net zo goed lastig. Met het oog op het gesprek tussen verschillende christenen valt te wensen dat evangelische en charismatische uitingen nog eens beschreven zullen worden met de zorgvuldigheid waarmee de standpunten van reformatorische opinieleiders in deze studie zijn weergegeven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen