Boekbesprekingen

Het woord uitverkiezing roept vaak negatieve associaties op. Jan Hoek, emeritus hoogleraar gereformeerde spiritualiteit aan de PThU en hoogleraar systematische theologie aan de ETF, schreef samen met Wim Verboom, emeritus hoogleraar geschiedenis van het gereformeerd protestantisme aan de PThU, een doorwrochte studie waarin op een prachtige manier naar voren komt dat geloven in de verkiezende God juist hoopvol en moedgevend is.

De auteurs besteden eerst aandacht aan de verkiezing in het Oude en Nieuwe Testament. Gedegen exegese, gevolgd door rake conclusies, bijvoorbeeld dat de verkiezing telkens weer tegen menselijke berekening ingaat en dat de zwakste en geringste steeds de voorkeur krijgt (19). Terecht wijzen ze erop dat er geen eeuwig goddelijk besluit tot verdoemenis is, los van de menselijke verharding.

Na de leerzame bijbels-theologische hoofdstukken, die beide worden afgesloten met een puntsgewijze samenvatting, volgt een hoofdstuk over katholiek belijden van de verkiezende God. Een hoofdstuk met een veelbelovende titel, dat echter teleurstelt vanwege het beperkte katholieke gehalte. Weliswaar wordt de strijd tussen Augustinus en Pelagius helder uit de doeken gedaan, maar van Augustinus stappen de auteurs met een reuzensprong over op Thomas van Aquino, die slechts enkele regels krijgt toebedeeld, om vervolgens snel door te stoten naar het gereformeerd belijden van de verkiezende God, waar maar liefst ruim honderd pagina’s aan worden gewijd. Niets over grote middeleeuwse theologen, zoals bijvoorbeeld Godschalk van Orbais, de theoloog van de dubbele predestinatie, en Duns Scotus, die sprak over een contingente daad van een genadige God. Terwijl we hun invloed duidelijk terugzien in de werken van Beza, Zanchius en Martyr.

De pennenvruchten over het gereformeerd belijden van de verkiezende God zijn overigens wel uitermate leerzaam. Op een boeiende wijze wordt de polemiek tussen Luther en Erasmus uitgewerkt. Erasmus, die volgens Luther de ‘vreemde vrijspraak op grond van Christus’ gerechtigheid alleen’ vervangt door het belonen van mensen die goed hun best doen, zodat de goedwillende mens de kroon op het hoofd wordt gezet. Waarderend wordt er over Luthers predestinatieleer gesproken, maar toch wordt ook heel eerlijk de kritiek van E. van der Veer genoemd, dat Luther in de weerleging van de vrije wil zich op de rand van de afgrond zou hebben begeven. Bij Calvijn – die de verkiezingsleer niet vooraan, maar achteraan in de geloofsleer plaatst - wordt bij voetnoot 21 opgemerkt dat hij de verkiezing niet op dezelfde lijn plaatst als de verwerping, terwijl op pagina 98 precies het omgekeerde wordt beweerd. De kritische opmerking over het onderscheid bij Calvijn tussen de algemene en bijzondere verkiezing van het volk Israël (99) lijkt me in het licht van 1 Korinthe 10 aanvechtbaar. Waardevol dat ook de Grote en Kleine Catechismus van Ursinus ter sprake komen. En heel origineel dat de auteurs de Dordtse Leerregels hebben weergegeven in de vorm van een liefdeslied van de bruid(s)kerk over haar Bruidegom en de eeuwige verkiezende liefde van God. Prachtig. Wel wat gekunsteld overigens dat in zo’n fraai lied theologen en theologische stellingen voorbijkomen. Maar als de Canones destijds zó verheven waren verwoord, zouden ze zeker geliefder zijn dan nu vaak het geval is!

In de paragraaf over de predestinatie bij Voetius had het ‘Aanhanghsel van de Verkiesinge’ beter weggelaten kunnen worden, omdat de meeste vragen en antwoorden even verderop letterlijk terugkomen. Een dergelijke doublure zien we ook bij voetnoot 93 en 263. De predestinatieleer van Comrie en de consequenties daarvan, onder anderen bij Steenblok, komen goed uit de verf. Ook die van Kohlbrugge, die, om de menselijke component te bewaken, niet over verwerping sprak, maar over verharding. Boeiend dat ook Woelderink werd meegenomen, die Gods verkiezing en verwerping niet verbond met zijn eeuwige besluiten, maar met zijn daden in de geschiedenis.

De auteurs zelf houden vast aan de katholieke kernen van de verkiezingsleer, zonder dat ze de beschreven theologen, die onmiskenbaar blinde vlekken vertoonden en beïnvloed waren door hun culturele en filosofische setting, in alles volgen. Verrassend ook dat de supralapsarisch denkende Karl Barth is meegenomen, volgens wie Christus de Verkorene bij uitstek is, én de enige Verworpene die voor heel de mensheid de verdiende verwerping heeft gedragen. Na een weloverwogen, bijbels gefundeerde, positiebepaling volgt nog een prachtig hoofdstuk over de prediking (!) en de plaats van de verkiezing daarin alsook een uitgewerkte preek. Met daarna de oproep om de verkiezing krachtiger te preken. Ik voelde me aangesproken. Het boek eindigt met een pastoraal hoofdstuk over verkiezing en geloofsbeleving, waarin overigens bij voetnoot 19 naar een verkeerde pagina wordt verwezen. Ten slotte miste ik in de literatuurlijst nog H. Venema – Uitverkiezing? Jazeker! Maar hoe? Desondanks zeer aanbevolen!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen