De greep van China op Nederland en Europa

Civiele infrastructuur

China bouwt aan een wereldwijd gigantisch netwerk van snelwegen, havens, vliegvelden en spoorlijnen. Deze ‘Nieuwe Zijderoute’, ook wel ‘Belt and Road Initiative’ genoemd, moet tientallen landen in Europa, Afrika en Azië met elkaar gaan verbinden. De Chinese president Xi zei onlangs hierover het volgende: ‘We willen de eeuwenoude zijderoute nieuw leven inblazen. Met het doel om de vruchten van de vooruitgang beter te delen.’ Op dit moment heeft China al ruim duizend miljard geïnvesteerd in dit transnationale megaproject. Zo bouwen Chinese staatsbedrijven enorme snelwegen in Montenegro, Roemenië, Bosnië-Herzegovina en Servië, en kochten ze in Griekenland en Portugal al voormalige staatsbedrijven op, bijvoorbeeld de haven van Piraeus (bij Athene), die door de financi-ële crisis in de uitverkoop stonden.

Maar ook in Nederland is China op dit vlak actief. Een Chinees staatsbedrijf heeft zich bijvoorbeeld ingekocht in de haven van Rotterdam. En op dit moment staat Italië klaar om zich aan te sluiten bij dit ‘Belt and Road Initiative’. Waarbij het financieel en economische zwakke Italië het geld dat ze nodig heeft om zijn deel van de infrastructuur te betalen, kan lenen van de Chinese Asian Infrastructure Investment Bank.

Het gevaar is dat juist via deze leningen Italië kwetsbaar wordt. Indien Italië niet bij machte is om deze leningen terug te betalen, zal de invloed van China op Italië en dus ook op Europa groter worden. Terecht wijzen diplomaten uit Brussel en Washington op dit risico. Daarbij verwijzen ze vaak naar 2017, toen Griekenland weigerde mee te stemmen met Europa toen de Verenigde Naties de mensenrechtensituatie in China wilden veroordelen. Niet lang daarvoor was de haven van Piraeus overgenomen door Chinese investeerders.

SGP-Europarlementariër Bas Belder heeft als rapporteur van het Europees Parlement een viertal rapporten geschreven over de relatie Europese Unie versus China. Deze rapporten zijn actueler dan ooit. In één van deze rapporten concludeert Belder het volgende: ‘Neemt nota van het feit dat China geïnteresseerd is in investeringen in strategische infrastructuur in Europa; komt tot de conclusie dat de Chinese regering het BRI (Belt and Road Initiative) gebruikt als een zeer efficiënt discours voor onderdelen van zijn buitenlands beleid en dat de publieksdiplomatieke inspanningen van de EU in het licht van deze ontwikkeling moeten worden geïntensiveerd.’

Digitale infrastructuur

China is een sterke speler in het ontwikkelen en vermarkten van hi-tech apparatuur. Eén van die Chinese spelers is Huawei. Huawei is producent van 5G-netwerkapparatuur. Wereldwijd wil Huawei meebouwen aan deze nieuwe digitale infrastructuur. Dit nieuwe netwerk is nodig om de revolutie van IoT (Internet of Things) mogelijk te maken. In 2020 zullen wereldwijd zo’n 24 miljard apparaten verbonden zijn met het internet. Deze zogenaamde ‘sensoren’ (routers, camera’s, huishoudelijke apparatuur etc.) communiceren met elkaar en produceren daarbij data. In Nederland dient het nieuwe generatienetwerk 5G in 2020 in gebruik te worden genomen als opvolger van het huidige mobiele netwerk. Een andere Chinese wereldspeler is Hikvision. Dit enorme Chinese staatsbedrijf produceert beveiligingscamera’s. Als wereldmarktleider produceert dit bedrijf 300.000 beveiligingscamera’s per dag! Wereldwijd worden deze camera’s opgehangen en zijn veelal via internet benaderbaar. De hamvraag is: ‘controleert’ en ‘manipuleert’ China straks met dit soort apparatuur overheden, bedrijven, burgers en huishoudens over heel de wereld?

De Algemene Inlichtingenen Veiligheidsdienst (AIVD) waarschuwde onlangs terecht voor digitale (politieke en economische) spionage door China. Gaan wij als land dan deze digitale spionage faciliteren door een Chinees staatsbedrijf toe te staan cruciale netwerkapparatuur te leveren die deze spionage mogelijk maakt?

Bedrijven opkopen

Uit een analyse van het Mercator Institute for China Studies en de Rhodium Group bleek dat in 2016 voor ruim 35 miljard aan Chinese investeringen in de Europese Unie werden gedaan. Dat was een toename van 77 procent met het jaar daarvoor.

Naast overnames en investeringen in genoemde infrastructuur, zijn hi-tech en energiebedrijven door de Chinezen zeer gewild. Zo kocht een Chinees bedrijf in 2016 de bekende Duitse robotmaker Kuka. In 2013 kocht het Chinese staatsbedrijf Yantai Taihai het Franse familiebedrijf Manior Industries. Dit bedrijf produceert onderdelen voor de nucleaire afvalindustrie. Of neem de overname van het Nederlandse Nidera, een handelsbedrijf in landbouwproducten zoals kunstmest en granen, door een Chinese branchegenoot. Dit lijstje is nog veel en veel langer te maken. De conclusie is intussen wel dat China ook door deze bedrijfsovernames steeds meer (politieke) invloed krijgt in Nederland en Europa.

Nederland

Wat moet Nederland doen om uit de toenemende greep van China te blijven? Het is goed om te vernemen dat het kabinet dit jaar komt met een speciale China-strategie. Bronnen melden dat premier Rutte samen met acht bewindslieden aan deze strategie werkt. Deze strategie moet zich er op toeleggen om risicovolle bedrijfsovernames en spionage door China tegen te gaan. Naast strategie is actie ook noodzakelijk. Ik ben daarom zeer benieuwd of het kabinet Huawei gaat uitsluiten als leverancier voor het 5G-netwerk. Amerika, Japan, Nieuw-Zeeland en Polen hebben Huawei de toegang al verboden. Nationale veiligheid dient immers niet in het geding te komen.

Daarnaast ben ik benieuwd of de regering wat meer gaat inzetten op een gezond marktprotectionisme. Echter, de regering kan dit niet alleen. Het bedrijfsleven dient hieraan mee te werken. Gebruik bijvoorbeeld eerder Nederlandse of Europese hi-tech producten dan Chinese hi-tech producten. Ook al zijn de Chinese producten goedkoper, toch kan een duurder Nederlands of Europees product gewoon verkocht worden. Ik heb daar zelf positieve ervaringen mee.

Zonder Europa kan Nederland internationaal echter geen vuist maken. Daarom is samenwerking binnen de Europese Unie nodig om tegenwicht te bieden.

Europa

In februari sprak premier Rutte in Zürich in de zogenoemde Churchill-lezing over de macht van Europa. Hij hierover het volgende: ‘De Europese Unie moet „minder naïef” worden, beter opkomen voor de eigen belangen en gaan beseffen dat macht „geen vies woord is.’ In het kader van het genoemde in dit artikel, heeft Rutte gelijk. Europa dient eensgezind een tegenwicht te bieden aan bijvoorbeeld het economisch machtige China. De vraag is echter of Europa wel eensgezind is. De Portugese oud staatssecretaris Europese zaken, Bruno Macaes, verwoordt in Elsevier van 15 december 2018 het als volgt: ’Ik maak me vooral zorgen over de zwakte van Eu-ropa. De Europese Unie is door talloze crisis gegaan: de eurocrisis, de Oekraïnecrisis, de vluchtelingencrisis en nu de Brexit. Geen enkele daarvan is opgelost, de EU schuift de problemen voor zich uit.’ Zolang Europa intern de problemen niet oplost zal een eensgezind Europees optreden niet tot de mogelijkheden behoren. Deze zwakte wordt nu door onder andere China gebruikt om voet aan wal te krijgen in Europa. Om nogmaals Bruni Macaes te citeren: ‘China kan Europa doen versplinteren’.

Hoe verdeeld Europa ook is, toch dient ook Europa tot handelen over te gaan. Het is winst dat de EU bezig is met het aanscherpen van de wetgeving voor de screening van investeringen. Zodat China bijvoorbeeld niet zomaar meer strategisch belangrijke bedrijven uit Europa kan overnemen. In het Europese verkiezingsprogramma ‘Naar de kern’, van ChristenUnie en SGP, wordt dit concreet benoemd: ‘Tegenover de groeiende macht van China moeten EU-lidstaten afspraken maken over behoud van eigendom en zeggenschap over vitale infrastructuur en bedrijven’. Daarnaast mag wat mij betreft ook in Europa gewerkt worden aan een gezond marktprotectionisme. Het gebruik van elkaars hi-tech producten boven die van China, bijvoorbeeld. Want het is altijd nog beter bespioneerd te worden door een bondgenoot, dan door landen als China en Rusland.

Paranoïde of naïef

Amerika reageert robuust en rigoureus op de machtshonger van China. De handelsoorlog tussen deze twee landen is daar een voorbeeld van.

Huawei en Hikvision wordt door de Amerikanen de wacht aangezegd. Nationale veiligheid staat bij de Amerikanen voorop. ‘Amerika first’ zogezegd. De weifelende houding van Europa bracht Thorsten Benner, van het Global Public Policy Institute in Berlijn, tot de volgende conclusie. In het NRC van juli 2018 schreef hij dat ‘China drie doelen heeft: de westerse eenheid verstoren, Europa economisch voor zijn karretje spannen en het Chinese politieke en economische systeem wereldwijd pushen als alternatief voor de liberale democratie. Europa moet wakker worden, vindt hij, en „zichzelf beter beschermen”.’

De tijd zal leren of Nederland en Europa kiezen voor een wat meer Amerikaanse houding als het gaat om nationale veiligheid en economische belangen: the Netherlands first, Europe first. Niet voor niets wordt in het verkiezingsprogramma van ChristenUnie en SGP gewezen op het feit dat het Europees buitenlandbeleid zich onder andere moet toespitsen op ‘het waarborgen van de veiligheid en belangen van Europa in de wereld’. Waarvan akte.

Blijven Nederland en Europa naïef? Op dit vlak mogen Nederland en Europa wat mij betreft zich best paranoïde, in de betekenis van ‘overdreven achterdochtig zijn’, opstellen.

Noten

1 De auteur is werkzaam in het bedrijfsleven als adviseur fysieke beveiliging, met antiterrorisme als specialisme. Verder is hij raadslid voor de SGP in Ede; lid van de Euregioraad Rijn-Waal en kandidaat voor het Europees Parlement.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen