De Great Reset ‘complottheorie’ of toch meer?

Dat was duidelijk niet alleen voor de gezelligheid. Doel was te komen tot gezamenlijke ideeën over wederopbouw van wereldeconomie en -samenleving na de coronapandemie. Het resultaat is door Klaus Schwab & Thierry Malleret, respectievelijk oprichter en voorzitter van het WEF en manager van de Monthly Barometer, handig samengevat in twee publicaties: Covid-19: The Great Reset (2021) en The Great Narrative: For a Better Future (2022).

Eerst zal een schets gegeven worden van waar het volgens genoemde auteurs bij de Great Reset om gaat. Daarna zal het resultaat worden geëvalueerd vanuit de vraag of het hier inderdaad gaat om een ‘complottheorie’, zoals nogal eens wordt beweerd, of toch om iets anders. Tenslotte zal een aanzet worden aangegeven voor een reflectie op de Great Reset vanuit een christelijk perspectief op overheid en samenleving.

Wereldbeeld…

Schwab & Malleret onderscheiden drie aspecten die volgens hen kenmerkend zijn voor de huidige wereld. ² Om te beginnen stellen zij dat door de toenemende globalisering tegenwoordig alles met alles samenhangt. Zo hebben we gezien hoe het coronavirus zich in korte tijd wereldwijd verspreidde. En gezien de intensiteit van de fysieke contacten die er op dit moment is tussen mensen in verschillende delen van de wereld, valt dat niet uit te sluiten.

Daarnaast is de snelheid waarmee mensen zich over grote afstanden bewegen de afgelopen eeuw gigantisch toegenomen. Daardoor vond verspreiding van het virus ook vele malen sneller plaats dan ooit tevoren in de mensheidsgeschiedenis.

Tenslotte is er door die onderlinge samenhang van fenomenen in de wereld een mate van complexiteit ontstaan die ervoor zorgt dat besmettingen niet lineair toenemen, maar exponentieel. Dit impliceert, aldus Schwab & Malleret, dat afstemming tussen verschillende actoren om de ontstane situatie onder controle te brengen, absoluut noodzakelijk is. ³ Maar over welke problemen hebben we het dan?

Wereldwijde problemen

Schwab & Malleret benoemen zes problemen die onze gezamenlijke aandacht verdienen, namelijk: economische uitbuiting, sociale ongelijkheid, pandemieën, klimaatverandering, geopolitieke conflicten en online criminaliteit. ⁴

Het streven naar continue economische groei wereldwijd heeft niet alleen tot toenemende ongelijkheid geleid tussen werelddelen en sociale groepen, ook natuur en klimaat hebben zwaar te lijden gehad, aldus Schwab & Malleret. Bovendien worden door die klimaatverandering ook nog eens de werelddelen die al zo zwaar te lijden hebben onder het westerse consumptiepatroon, het hardst getroffen. 5

Naast economische ongelijkheid, is er nog altijd sprake van discriminatie van groepen in de samenleving. Discriminatie die niet alleen nog altijd systemisch is, zo menen Schwab & Malleret, maar volgens hen bovendien wordt aangewakkerd door het polariserende politieke optreden van populisten. Het sociale contract waarop elke democratisch georganiseerde samenleving is gebaseerd, wordt steeds sterker ondermijnd. Met alle gevolgen van dien voor het zwakke geslacht en allerlei seksuele, etnische en religieuze minderheden. ⁶

Pandemieën spelen daarbij een katalyserende rol. Zo waren het tijdens de recente coronacrisis allereerst de zwaksten in de wereld die daardoor het hardst werden getroffen, aldus Schwab & Malleret. Maar de reactie op alle lockdownmaatregelen heeft ook laten zien dat de onderlinge solidariteit tussen groepen in de samenleving verder onder druk kwam te staan. En dat terwijl die lockdownmaatregelen absoluut noodzakelijk waren zolang wereldwijde vaccinatieprogramma’s en mogelijkheden om bewegingen van mensen te monitoren nog onvoldoende soelaas boden. ⁷

Daarnaast heeft klimaatverandering ervoor gezorgd dat we nog minder weerbaar zijn tegen wereldwijde ziekten, zo stellen Schwab & Malleret. Daardoor heeft het coronavirus nog erger huisgehouden dan anders het geval geweest zou zijn. Maar klimaatverandering treft ook die gebieden in de wereld het hardst die door armoede het minst in staat zijn zich ertegen te beschermen. Ook op dit punt zijn we als westerse landen verplicht om door een verandering van ons consumptiepatroon verdere ecologische achteruitgang zoveel mogelijk tegen te gaan. 8

Maar dat blijkt in de praktijk lastig aangezien de landen die landen met de meest vervuilende economieën niet gezamenlijk optrekken, maar verwikkeld zijn in een geopolitiek conflict. Zo zien populisten in de VS de strijd tegen klimaatverandering als een poging van onder andere China om de concurrentiekracht van de Amerikaanse economie te verzwakken, aldus Schwab & Malleret. Daarnaast vragen klimaatsceptici zich af wat het voor zin heeft om via Green Deals te komen tot een klimaat-neutrale economie wanneer de besparing elders in de wereld teniet wordt gedaan door ongebreidelde groei van de uitstoot van broeikasgassen. 9

Wat daarbij ook niet helpt, is het feit dat online de publieke opinie voortdurend wordt bestookt met alternatieve feiten, fake news en hate crimes. Daarmee wordt de legitimiteit van de strijd tegen pandemieën en klimaatverandering en de roep om radicale verandering van ons consumptiepatroon en een het sluiten van een nieuw sociaal contract ondergraven. Dat kan alleen wanneer Big Tech-ondernemingen de informatie die zij via hun kanalen helpen verspreiden, onderwerpen aan de nodige fact checks en zo nodig overgaan tot censuur, zo vinden Schwab & Malleret. 10

Oplossing: global governance en activisme

Zoals opgemerkt zijn Schwab & Malleret van mening dat deze wereldwijde problemen alleen effectief kunnen worden aangepakt wanneer sprake is van intensieve samenwerking tussen regeringen, wereldwijd opererende maatschappelijke organisaties, multinationals en internationale samenwerkingsverbanden als WEF, VN, WHO, ITUC, IMF, EU en Green Peace. ¹¹

Maar wat dient het gezamenlijke streven te zijn? Voor alles dienen oplossingen ‘duurzaam’ te zijn, zeggen Schwab & Malleret. En onder duurzaam verstaan zij al die manieren waarop wij in onze behoeften kunnen voorzien zonder toekomstige generaties te beperken in hun mogelijkheden hetzelfde te doen. 12

Zo zijn op dit moment drastische maatregelen vereist om de leefbaarheid van onze planeet te garanderen. Dat moet nu gebeuren, voordat het omslagpunt bereikt wordt waarop die leefbaarheid niet langer te redden valt. Volgens Schwab & Malleret is men het daar in de wetenschap over eens. Wat ons te doen staat is een radicale verandering van onze economie (niet meer gericht op eindeloze groei waarvan vooral een beperkte groep profiteert), consumptiepatroon (genoeg voor iedereen is genoeg) en energievoorziening (van fossiele naar schone en hernieuwbare bronnen als zon en wind). In dit verband is naleving van het VN-Klimaatakkoord van Parijs uit 2015, de daaraan gekoppelde Environmental Social and Go-vernance scores (ESG’s) en de welbekende Sustainable Development Goals (SDG’s) van levensbelang. 13

Schwab & Malleret benadrukken in dat verband dat het van bovenaf opleggen van deze radicale veranderingen alleen niet gaat werken. Burgers zullen ook zelf overtuigd moeten zijn van het nut ervan. Daarom is het vooral van belang om ze te confronteren met de gevolgen van de gangbare, materialistische, levensstijl. Wanneer zij die gevolgen eerlijk onder ogen zien, zullen zij vanzelf bereid zijn om hun levensstijl te veranderen, en de offers te brengen die noodzakelijk zijn voor het behoud van onze planeet. Het is nu eenmaal een feit dat de meeste mensen deugen; ze beschikken over voldoende empathie om solidair te zijn rekening te zijn met hun medemens en hun natuurlijke omgeving, aldus Schwab & Malleret. ¹⁴

Er is alleen een probleem. Populisten proberen burgers wijs te maken dat de doelstellingen van de VN, voluit gesteund door het WEF, onhaalbaar en bovendien onnodig zijn. Ze sluiten daarmee de ogen voor de ernst van de situatie. Ze weten daarmee de massa’s, die niet open staan voor een ongemakkelijke boodschap, via social media voor zich te winnen. Op die manier kapen ze de democratie voor hun egoïstische en nationalistische agenda. Daarin wordt geen rekening gehouden met de toekomstige leefbaarheid van de planeet en het welzijn van komende generaties, aldus Schwab & Malleret. ¹⁵

Het is daarom zaak dat regeringen en Big Tech-ondernemingen intensief samenwerken om de online verspreiding van het populistische verhaal tegen te gaan. Alle krachten dienen te worden gemobiliseerd om dit verhaal taboe te verklaren en zodanig te overstemmen dat niets nog afleidt van de toekomst waarin alleen nog sprake is van ‘duurzame’ economische groei.

Een dergelijke heroriëntatie van de economie, ons consumptiepatroon en energievoorziening vereist de nodige offers en investeringen. Dat roept de vraag op wie daarvoor de prijs zal gaan betalen.

Geld als water

Tot nu toe was de meest voor de hand liggende manier om collectief nastrevenswaardige doelen te financieren: het verhogen van belastingen op onwelgevallig gedrag en het verlenen van subsidies aan gewenst gedrag. Maar gezien het geld dat nodig is om de SDG’s, ESG’s en de doelen uit het Parijs Klimaatakkoord te behalen is dat lang niet voldoende. Het lukt niet om die doelen ermee te financieren, maar ook niet om het publiek er enthousiast voor te maken.

Een andere manier is om als overheid gewoon meer geld uit te blijven geven dan er binnen komt. Aanvankelijk waren daar nog grenzen aan gesteld in die zin dat overheidsschulden nooit meer mochten zijn dan een bepaald percentage van de jaarlijkse ‘omzet’ van een land (het zogenaamde BBP). Binnen de EU gold dat lange tijd ook als voorwaarde voor toetreding. Overtrof die schuld het daarvoor vastgestelde percentage, dan mocht een land niet toetreden of werd het onder curatele geplaatst (zoals met Griekenland en Italië gebeurde).

Tegenwoordig is het maken van schulden echter niet langer een probleem. Overheden, inclusief een transnationaal samenwer-kingsverband als de EU, mogen geld laten drukken en uitgeven om de door hen gestelde doelen te behalen. En wetenschappelijk wordt deze beleidslijn verantwoord door middel van de zogenaamde Moderne Monetaire Theorie (MMT). 16

Die theorie kreeg vooral veel aanhang tijdens de economische crisis van 2008, en won internationaal aan relevantie met het optuigen van de verschillende Green Deals en de hulpmaatregelen die nodig waren sinds de Covid-19-pandemie. Doel was het tegengaan van dreigende werkloosheid en het creëren van nieuwe werkgelegenheid. Maar leidt dat uiteindelijk niet tot geldontwaarding, waardoor burgers per saldo alsmaar minder voor hun geld kunnen krijgen? Het antwoord van Schwab & Malleret daarop is dat het risico op inflatie minimaal is wanneer we veronderstellen dat mensen door een verandering van levensstijl minder geneigd zullen zijn tot kopen dan wel aanspraak kunnen maken op een hoger inkomen krijgen. Wat daarbij helpt is het stimuleren van de beoogde verandering in het consumptiepatroon via belastingen (bijv. via het beprijzen van CO2), subsidies (bijv. voor elektrisch rijden en de aanleg van windmolens en zonneparken) en een universeel basisinkomen.

Wetenschap, verhaal of complot?

Bovenstaande weergave van de problemen is ‘humanistisch’, zo stellen Schwab & Malleret. Dat wil zeggen: evidence based en dus: wetenschappelijk verantwoord. ¹⁷

En inderdaad: niemand zal ontkennen dat er sprake is van toenemende ongelijkheid in de wereld. Niemand kan ook ontkennen dat er sprake is van klimaatverandering. Niemand kan ontkennen dat pandemieën een bedreiging vormen voor de wereldgezondheid. Niemand kan ontkennen dat we bewegen in de richting van een multipolaire wereld waarin verschillende machten strijden om de hegemonie.

Tegelijkertijd erkennen zij dat je met hen van mening kunt verschillen over de oplossingen voor die problemen. Ze pretenderen op dat punt niet meer dan een verhaal – of zoals zij het noemen: ‘een narratief’ – voor te leggen. Een verhaal dat zich onderscheidt van andere verhalen doordat het bezield is van het geloof in een betere toekomst. Andere verhalen bieden geen antwoord op de uitdagingen waarvoor wij staan en veroordelen ons daarmee tot een toekomst waarin het menselijk leven op aarde gedoemd is te verdwijnen, aldus Schwab & Malleret. ¹⁸

Schwab & Malleret prijzen zich daarnaast gelukkig dat er wereldwijd zoveel jongeren zijn die zich bewust worden van de problematiek en vatbaar zijn voor het perspectief dat zij en gelijkgezinden hen bieden. Zij prijzen zich gelukkig dat ook opinieleiders, politici, media, maatschappelijke organisaties en vooral ook ondernemers bereid zijn om het door hen geboden narratief gestalte te geven in de wereld. En inderdaad is er sprake van een select gezelschap van mensen die de ideeën van Schab & Malleret een warm hart toedragen, van Prins Charles, Boris Johnson en David Attenborough (GB), via Joe Biden, Al Gore, John Kerry (VS), Justin Trudeau (Canada), Jacinda Ardern (Nieuw-Zeeland) tot Sigrid Kaag en Mark Rutte (Nederland). ¹⁹

Uiteraard zijn de ideeën en de manier waarop deze volgens betrokkenen dienen te worden geïmplementeerd, bekritiseerd. Interessante vraag is nu waar legitieme kritiek overgaat in zogenaamde complottheorieën.

Legitieme kritiek of complottheorie?

Ook in het verhaal over de Great Reset op Wikipedia wordt nadrukkelijk onderscheid gemaakt tussen kritiek (criticism) en complottheorieën (conspiracy theories). In het geval van de radicaal-linkse Naomi Klein zou dan sprake zijn van het eerste, terwijl rechtse critici als Glenn Beck en, hier te lande, Thierry Baudet aanhangers zijn van de laatste. ²⁰ Volgens Klein is de analyse van de wereldwijde problemen waarmee wij te maken hebben correct. De oplossingen zijn dat ook – althans op papier. Want we moeten wel heel naïef zijn om te geloven dat de elites die samenkomen in Davos hun eigen rijkdommen en macht gaan offeren met het oog op een betere wereld, aldus Klein. Want grote medicijnproducenten, oliemaatschappijen en tech-giganten zullen hiervan, met steun van overheden wereldwijd, hoe dan ook gaan profiteren – ten koste van de gewone arbeider. ²¹

Dat klinkt als een complottheorie, maar wordt door Wikipedia niet als zodanig gezien. Het wordt kennelijk pas een complottheorie wanneer rechtse critici hun zorgen uiten over de wijze waarop de samenleving, via overheden allerlei maatregelen krijgt opgelegd die een-op-een uit het verhaal van Schwab & Malleret af te leiden zijn. 22 Als voorbeelden worden daarbij genoemd:

• De gekozen vaccinatiestrategie, waarbij mensen die zich om wat voor reden ook niet tegen Covid-19 willen laten inenten worden weggezet als een gevaar voor de samenleving; • De pogingen om via Green Deals, ESG’s

en SDG’s bedrijven en burgers te verplichten tot voorgeschreven maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan;

• De samenwerking met mediagiganten als Facebook, Twitter en Instagram om verhalen die ingaan tegen het narratief van de Great Reset te censureren;

• De tendens om nationale overheden te reduceren tot uitvoeringsinstanties van beleid dat door supranationale instanties als VN, EU en WHO wordt voorgeschreven;

• De inzet van technologieën om gedrag van bedrijven en individuen te monitoren op het volgen van voorgeschreven beleidsdoelen.

• Het beroep om een monetaire theorie die overheden en instanties wereldwijd voldoende armslag geeft om een Great Reset ook te kunnen financieren.

Om alternatieve analyses als ‘complottheorie’ weg te zetten, dient ervan te worden uitgegaan dat degenen die deze maatregelen verzinnen gedreven worden door kwade intenties. Typisch voor zogenaamde populisten is dat zij van mening zijn dat die kwade intenties wel degelijk aanwijsbaar zijn. Hoe is het anders te verklaren dat er nauwelijks sprake is van publiek debat over mogelijke middelen en genomen maatregelen ter bestrijding van Covid-19? Hoe valt het anders te verklaren dat massale vaccinatie wordt gepropageerd en denigrerend wordt gedaan over degenen die daarin om des gewetens wille dan wel met beroep op gezond verstand weigeren in mee te gaan, als ze al niet gediscrimineerd of zelfs uitgesloten worden van het maatschappelijk verkeer?

Tegelijkertijd hoeft de gevolgde politiek niet noodzakelijk gedreven te zijn door kwade intenties, maar is ze simpelweg het gevolg van het feit dat betrokken politici gevangen zitten in een vorm van beheersings- en maakbaarheidsdenken waarbij elk maatschappelijk probleem niet alleen kan, maar ook moet worden opgelost via algemene, op ieder mens van toepassing geachte, overheidsmaatregelen. In dat geval kan moeilijk van een complottheorie gesproken worden en is eerder sprake van al dan niet legitieme kritiek op een overheidsbeleid, omdat dit gestoeld is op verkeerde vooronderstellingen en inzichten.

Het formuleren van op zichzelf legitieme kritiek (want inhoudelijk valide) in de vorm van een complottheorie (de beschuldiging van kwade intenties) helpt vaak niet om tot een politiek vergelijk te komen met degenen die een Great Reset nastreven. Daarbij moet gezegd dat het toeschrijven van kwade intenties vaak het resultaat is van continue verdachtmakingen waarmee critici van gevolgd beleid geconfronteerd worden. Maar dat is op zichzelf nog geen reden om tegenstanders dan ook maar direct van bedrog te beschuldigen.

Confrontatie urgent

Maar dit maakt voor christenen de noodzaak om te ageren tegen het denken van de Great Reset niet minder urgent. Het gaat hier namelijk om iets heel anders dan een simpele complottheorie. Onder deze vlag worden namelijk een aantal maatschappelijke en politieke doelstellingen geformuleerd als antwoord op een aantal problemen die wel degelijk onder ogen dienen te worden gezien. Tegelijk getuigt de manier waarop die problemen worden benoemd regelmatig van een ideologische vooringenomenheid.

Anders dan Schwab & Malleret van mening zijn, is economische ongelijkheid niet per definitie verkeerd. Toenemende economische ongelijkheid is wel een probleem wanneer de rijken rijker worden ten koste van de armen, waardoor die armen niet meer in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Dat gebeurt doorgaans vooral wanneer eigenaren van grote multinationals zich gesteund weten door politieke machthebbers. De plannen van Schwab & Malleret voor een Great Reset bieden daarvoor onvoldoende soelaas. Sterker nog: het enthousiasme waarmee verwezen wordt naar de positieve resultaten van zogenaamde tech-giganten als Amazon, Apple, Alphabet, Microsoft en Facebook tijdens de coronapandemie, zonder oog te hebben voor de talloze middenstanders in diezelfde periode failliet gingen, doet het ergste vermoeden.

Wanneer het om sociale ongelijkheid gaat, hebben Schwab & Malleret vooral oog voor de manier waarop vrouwen, kinderen en minderheden het slachtoffer zouden zijn van de polarisatie die volgens hen in reactie op de coronamaatregelen werd aangewakkerd. Deze benadering getuigt van een progressieve agenda waarin doorgaans onvoldoende oog is voor het lot van de eerdergenoemde middenstanders en de problematiek van de multiculturele samenleving als zodanig. Het was nogal merkwaardig om te zien dat protesten van Black Lives Matter in Nederland in coronatijd geen strobreed in de weg werden gelegd of zelfs steun kregen van lokale autoriteiten, terwijl demonstranten die protesteerden tegen bepaalde coronamaatregelen regelmatig stokslagen te verduren kregen. En de wijze waarop achtereenvolgende vaccinaties door Schwab & Malleret worden gepropageerd als hét middel in de strijd tegen Covid-19, en gerechtvaardigde vragen bij en bezwaren tegen die strategie worden weggezet als desinformatie, voedt de polarisatie en maatschappelijke uitsluiting eerder dan dat ze die tegengaat.

Het argument van Schwab & Malleret dat de coronapandemie heeft aangetoond hoe belangrijk de strijd tegen klimaatverandering is, getuigt eveneens eerder van een ideologische agenda dan van realisme. Natuurlijk heeft luchtvervuiling een negatief effect op gezondheid van mensen. Maar het verband met klimaatverandering blijft onduidelijk. Toenemend landgebruik leidt tot ontbossing en vernietiging van de natuurlijke habitat van virussen en de mogelijke dreiging van nieuwe pandemieën. Maar het verband met de strijd tegen klimaatverandering blijft ook hier onduidelijk. Wel is duidelijk dat deze issues worden gebruikt om de grootscheepse Green Deals die door Schwab & Malleret worden gepropageerd van extra argumenten te voorzien. En voor die Green Deals geldt in het algemeen dat zij meer beloven dan zij kunnen waar maken, terwijl de kosten ervan onevenredig zwaar drukken op groepen in de samenleving die toch al moeite hebben om rond te komen. Hier is sprake van een forse inconsistentie in het verhaal van Schwab & Malleret. Op dit moment zien we al ingrijpende maatschappelijke gevolgen door de almaar stijgende energiekosten. En dan hebben we het nog niet over de wijze waarop klimaat- en coronapolitiek worden gefinancierd. Het is wachten op het moment dat het inflatiespook alsnog toeslaat. En ook daarvan zullen de minst bedeelden het meest te lijden hebben.

De door Schwab & Malleret voorgestelde toename van global governance en inschakelen van tech-giganten in de strijd tegen desinformatie leidt tot een nog grotere concentratie van macht in handen van zowel internationale politieke en maatschappelijke organisaties als multinationals. Gevoegd bij de inzet van beschikbare technologieën om activiteiten van mensen te monitoren in de strijd tegen desinformatie en virusuitbraken, leidt dat onvermijdelijk tot verlies aan privacy en soevereiniteit van kringen die vanuit christelijk oogpunt een eigen lokale verantwoordelijkheid hebben met betrekking tot de geformuleerde uitdagingen. ²³

Ondanks de nadruk die Schwab & Malleret leggen op de samenhang, snelheid en complexiteit van de moderne wereld, zijn ze heel optimistisch over de mogelijkheden om de problemen die zich daarbij voordoen te beheersen. Daarmee lijkt de Great Reset fundamenteel in strijd met zowel de traditioneel rooms-katholieke als de reformatorische maatschappijvisie waarin concepten als subsidiariteit en soevereiniteit in eigen kring functioneerden als obstakel tegen dwingende maatregelen van politieke instanties die heerschappij over alle levensgebieden van burgers claimen. 24 Bovendien strijdt het ook met de reformatorische opvatting van politiek die tegengesteld is aan het overmoedige beheersingsdenken dat de Great Reset karakteriseert. 25

Tenslotte

Het voorgaande maakt helder dat de Great Reset geen complottheorie is: de ideeën die onder deze vlag gepropageerd worden zijn voor iedereen toegankelijk. Wel kunnen vraagtekens gezet worden bij de veronderstelling dat degenen die zich tot deze ideeën bekeerd hebben, gedreven worden door kwade bedoelingen. Het gegeven dat sommigen hier inderdaad kwade bedoelingen achter zoeken, moet ons er echter niet van weerhouden om inhoudelijk kritiek te leveren op de Great Reset.

Sommige ideeën zijn namelijk inconsistent. Er wordt te weinig rekening gehouden met onbedoelde gevolgen van global governance voor doorsnee burgers. Bovendien zien we hierin nadrukkelijk het beheersingsmotief, zoals de neocalvinistische reformatorische wijsgeer Herman Dooyeweerd dat kenmerkend achtte voor het moderne humanisme. Daarmee hangt een wetenschapsopvatting samen die ervan uitgaat dat wereldwijde problemen zich in kaart laten brengen op eenmanier die zich leent voor globale oplossingen. Echter, de mogelijkheid van dergelijke oplossingen lijkt te strijden met het wereldbeeld van Schwab & Malleret zelf. Daarin wordt namelijk uitgegaan van een mate van complexiteit in het wereldgebeuren die per definitie grenzen stelt aan de mogelijkheden haar te beheersen op een wijze die zijzelf nastreven.

Wezenlijker is dat de Great Reset ook principieel tegengesteld is aan de traditioneel-christelijke wereldbeschouwing. Elk denken in termen van beheersing getuigt daarin van menselijke overmoed. Bovendien geeft het volgens Dooyeweerd maar al te gemakkelijk aanleiding tot machtsmisbruik doordat ze zich niet laat begrenzen door “in de scheppingsorde gegronde structuren der samenlevingskringen”. Alle reden dus om niet zomaar mee te gaan in alles wat onder de vlag van de Great Reset verkocht wordt.

Noten

1 Vernieuwing en bezinning. Om het reformatorisch grondmotief (Zutphen 1963), p. 150.

2 Covid-19, pp. 21-36 en The Great Narrative, pp. 27-38.

3 Covid-19, pp. 33-34.

4 Schwab & Malleret en ook de achtereenvolgende WEF Global Risks Reports gaan uit van vijf probleemvelden: economie, klimaat, samenleving, geopolitiek en technologie. Maar in de beschouwingen sinds de coronapandemie, krijgt de dreiging van virusinfectieziekten eveneens een belangrijke rol toegekend, zodanig dat daarin alle andere probleemvelden in zekere zin samenkomen. Vandaar dat ik deze aan het rijtje heb toegevoegd.

5 The Great Narrative, pp. 38-50.

6 Idem, pp. 82-92.

7 Idem, pp. 12-15.

8 Idem, pp. 51-73.

9 Idem, pp. 74-81

10 Idem, pp. 93-105.

11 Covid-19, pp. 33-36 en 114-119.

12 The Great Narrative, pp. 147-149.

13 Idem, pp. 147-164 en 177-179; tevens Covid-19, pp. 185-190.

14 Covid-19, pp. 212-217 en The Great Narrative, pp. 143-146.

15 The Great Narrative, pp. 147-148.

16 Covid-19, pp. 68-71. Schwab & Malleret verwijzen kortweg naar deze theorie als de oplossing voor financiële schaarste; voor meer informatie over MMT, zie o.a. Stephanie Kelton, The Deficit Myth: Modern Monetary Theory and the Birth of the People’s Economy (New York 2019).

17 The Great Narrative, pp. 9-10.

18 Idem, pp. 20-24.

19 Great Reset - Wikipedia en

20 Great Reset - Wikipedia.

21 The Great Reset Conspiracy Smoothie (theintercept.com).

22 Zie voor de opvattingen van Glenn Beck en Thierry Baudet respectievelijk The Great Reset, Joe Biden and the Rise of 21st Century Fascism (New York 2022) en Het Coronabedrog. De globalistische machtsgreep en de Great Reset (Amsterdam 2022).

23 Dit risico benoemen Schwab & Malleret ook zelf wel (Covid-19, pp. 166-170), maar hun opvattingen zijn zozeer verweven met die van het heersende discours als het gaat om de bestrijding van pandemieën, dat ze per saldo vrij optimistisch zijn over de kansen dat de politiek en een meerderheid van weldenkende en welwillende burgers problemen zullen hebben met het beheersen van de bijkomende risico’s (Covid-19, p. 171)

24 O.a. Jan-Peter Balkenende & Henk Tieleman, ‘Soevereiniteit in eigen kring, subsidiariteit en economische orde: een tweeluik,’ in Marcel Becker e.a. (red.), Economie en ethiek in dialoog (Amsterdam 2001), pp. 194-210.

25 Zie voor een kritiek op dat beheersingsdenken o.a. vanuit reformatorisch perspectief Robert van Putten, De ban van beheersing. Naar een reflexieve bestuurskunst (Amsterdam 2021).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen