Toveren met techniek?

In 1797 schreef de beroemde Duitse literator Johann Wolfgang von Goethe (1749 – 1832) een ballade, getiteld Der Zauberlehrling. Het verhaal gaat over een leerling-tovenaar die op een warme zomerdag graag een koel bad wil nemen. De baas is van huis, maar de leerling kent wel een toverspreuk waardoor de bezem verandert in een knecht die met een emmer water gaat halen uit de beek naast het kasteel. Tevreden ziet de leerling hoe het bad wordt gevuld, maar ineens realiseert hij zich dat hij de spreuk niet kent waarmee hij de bezem kan stoppen. In blinde paniek pakt hij een bijl en hakt de bezem in twee. Dat maakt de ramp erger: er rennen nu twee bezems met elk een emmer om water te halen. Binnen de kortste keren staat het kasteel helemaal blank. Het leed is pas voorbij als de oude baas terugkomt en met een welgekozen spreuk de bezem stopt.

Past deze ballade bij het thema Techniek en ethiek? Ja, lijken wij westerse mensen niet al te veel op die leerling-tovenaar? We proberen van alles te realiseren, maar intussen dreigt de techniek met ons op de loop te gaan. Onze ethiek kan de technische ontwikkeling nauwelijks bijbenen. De noodzaak van ruimte voor menselijke verantwoordelijkheid wordt niet altijd gezien. En zo kon bijvoorbeeld de toeslagenaffaire ontstaan, omdat via algoritmes werd bepaald wie een (mogelijke) fraudeur zou zijn en wie niet.

In theorie is een centrale aanpak efficiënter vanwege schaalvoordelen, maar in de praktijk draait het nogal eens uit op ‘Kafka in de polder’. Begrijpelijk dat burgers dan weinig vertrouwen hebben. De techniek wordt te machtig, waardoor de zaak uit de rails loopt. We moeten ons niet laten betoveren door, maar ons bezinnen op AI en andere technische vondsten. Daarover gaat dit themanummer. Veel leesgenoegen gewenst!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen