Durf te kiezen en doe dat nu

Eerste vraag: hoe is dit rapport door de SGP-fractie ontvangen?

‘“Ons land is vol, ten dele overvol.” Dat zei koningin Juliana tijdens de Troonrede van september 1979. Op dit kleine stukje grond liepen toen iets meer dan 14 miljoen mensen rond. Als die uitspraak van onze voormalige vorstin toen waar was, dan nu zeker! Inmiddels staat de teller op meer dan 18.000.000 inwoners.’

‘Al jarenlang dringt de SGP-fractie aan op grondige bezinning op de ontwikkeling van onze bevolkingssamenstelling. Het geboortecijfer loopt terug, het migratiecijfer loopt op, de vergrijzing grijpt om zich heen. Dit rapport heeft overheid en politiek met de neus op de feiten gedrukt: als we zo doorgaan, komen er tot aan 2050 nog eens 4 tot 5 miljoen (!) inwoners bij in dit kleine landje aan de zee. Dat betekent dat er iedere vijf jaar een stad ter grootte van Amsterdam aan ons land zou moeten worden toegevoegd. Waar die steden dan zouden moeten worden ‘geparkeerd’ weet niemand. Dat dit enorme implicaties heeft, kan iedereen op zijn klompen aanvoelen. Zo komt er forse druk op onze woningmarkt, gezondheidszorg, sociale zekerheid, economie en publieke voorzieningen. Daarom hebben wij hierover ook een debat aangevraagd in de Tweede Kamer.’

Wat viel je in positieve zin in het rapport op?

‘Duidelijk is dat er geen tijd meer is om achterover te leunen, er moeten keuzes worden gemaakt. Doordat sterfte- en geboortecijfer tegen elkaar wegvallen, bepaalt het migratiesaldo de toename van de bevolking. Het is positief dat nu wordt erkend dat de migratie in al zijn verschijningsvormen (studie, arbeid, gezin, asiel) echt fors omlaag moet. De SGP zegt niet voor niets al veel langer dat migratiebeleid vraagt om een warm hart, maar ook om een koel hoofd. Als relatief klein en dichtbevolkt land zitten er grenzen aan onze draagkracht ten aanzien van migratie. Ook goed dat de mythe is ontkracht dat we voor in het stand houden van onze welvaart nog meer arbeidsmigranten nodig zouden hebben.’

Waarover is de fractie wat kritischer gestemd?

‘De SGP-fractie mist in het rapport nog wel een stevige inzet op het schrikbarend lage geboortecijfer in Nederland. Waar komt dit door en -belangrijker nog - hoe keren we dit demografische drama? Wordt het leven het nog waard gevonden om door te geven aan een volgende generatie? Er moet nu echt werk worden gemaakt van fatsoenlijk gezinsbeleid in Nederland. De laatste gezinsnota dateert van 2008. Dat zegt genoeg.’

De staatscommissie Demografische ontwikkelingen komt tot de conclusie dat Nederland zou moeten kiezen voor het scenario van gematigde groei, waarbij de bevolking groeit naar 19 tot 20 miljoen inwoners in 2050. Bij stagnatie of krimp zou onze economische groei in gevaar komen.

Domineert het economische aspect hier niet teveel de visie van de staatscommissie?

‘Het is begrijpelijk en ook verstandig om oog te hebben voor de economische kant van het verhaal. Maar we moeten ons er niet door laten verblinden. Oneindige economische groei is ook geen SGP-ideaal. Belangrijker is dat we keuzes maken in onze economie: niet alles kan, en zeker niet alles tegelijkertijd. Volgens mij moeten we toe naar een waarden-gedreven economie en niet een economie die zich enkel richt op groei van de financiële en materiële welvaart. Denk aan waarden als een sociale, robuuste, duurzame en innovatieve, creatieve economie. Veel Nederlanders zien om zich heen gevolgen van de eenzijdige economische groei van ons land, waardoor er weinig maatschappelijk draagvlak is voor natuurlijke aanwas van de bevolking. Dat gegeven moet nadrukkelijk meewegen bij het beleid voor de komende decennia. Er moet voorspelbaar beleid komen, waarop alle domeinen van onze samenleving zijn afgestemd. Daarom wil de SGP dat de overheid gaat werken met bandbreedtes voor de verschillende migratiestromen, met bijbehorend langjarig, integraal migratiebeleid.’

Als het gaat over de demografische ontwikkeling in Europa werd deze in een Amerikaanse documentaire getypeerd als een “Demografische winter”. ¹ Als voorbeeld van hoe het niet moet werd daarin de situatie van Japan genoemd. Lange tijd werd de moeizame economische ontwikkeling van Japan gezocht in allerlei oorzaken, behalve in de beroerde demografische ontwikkeling van het land.

Kan de demografische situatie in Japan een waarschuwend voorbeeld zijn voor Nederland?

‘De les is volgens mij: durf keuzes te maken, en maak ze op tijd. De alarmsignalen die we nu krijgen, moeten dus zeker niet langer genegeerd worden. Ik hoop dan ook dat we nu echt een koers durven uitzetten voor de komende twintig tot dertig jaar, waarbij we wat de SGP betreft echt werk gaan maken van het terugdringen van de migratie en het gezinsvriendelijker maken van ons beleid.’

Zijn veel politici en beleidsmakers vergeten dat ze haast allemaal opgroeiden in een gewoon gezin met kinderen? Of zijn er andere redenen waarom het gezin er nauwelijks toe doet in politiek Den Haag?

‘Het valt mij op dat het overheidsbeleid sterk gericht is op werkgelegenheid, arbeidsparticipatie. Dat is ook heel duidelijk het uitgangspunt in het fiscale beleid: niet voor niets wordt een eenverdiener die evenveel verdient als twee partners in één huishouden keihard afgestraft voor deze keuze. Daarnaast domineert het liberale wereldbeeld: ieder voor zich. Gezinnen komen nauwelijks aan de orde in debatten en beleidsstukken, terwijl daar de basis van het leven ligt en het fundament van onze samenleving wordt gelegd. Natuurlijk moet de overheid wegblijven van allerlei bemoeienis achter de voordeur, maar zij heeft wel een rol in het faciliteren van het gezinsleven voor een gezonde samenleving. Zo kunnen we de jeugdzorgproblematiek niet los zien van het toenemend aantal echtscheidingen. Wat doet de overheid eraan om dit probleem bij de wortel aan te pakken?’

Het gaat om allemaal individuele keuzes met ingrijpende gevolgen voor het geheel van de samenleving…

‘Tekenend is dat als de SGP vraagt naar een onderzoek naar de situatie van gezinnen in Nederland, meteen wordt weggekeken. Dan wordt gezegd: als dat maar niet tot minder arbeidskrachten leidt, want we hebben al een personeelstekort. Alsof het gezin slechts een generator van de productiefactor arbeid is. Het gezin wordt niet meer gezien als een institutie die van essentiële waarde is en die ook echt een belangrijke plaats in onze samenleving en in het beleid verdient. Wij blijven er daarom op hameren dat hier werk aan de winkel is. Een regering die niet bereid is te investeren in gezinnen, moet niet verbaasd opkijken als haar burgers dat ook niet doen. Met alle gevolgen van dien.’

Vaak wordt het ‘Scandinavische model’ als oplossing aangeprezen, met name vanwege haar uitgebreide (arbeidsgerichte) steun voor gezinnen. Beleid gebaseerd op dit model voorkomt weliswaar de ergste armoede na een echtscheiding, maar alle overige problemen als gevolg van gebroken gezinnen worden er niet mee opgelost, zoals de toename van depressiviteit, delinquentie en suïcide.

Waarom zouden Nederlandse politici en beleidsmakers het Scandinavische model nog steeds blijven aanprijzen? En welk model prijst de SGP-fractie aan?

‘In Nederland wordt nog altijd ingezet op arbeidsparticipatie als de heilige graal, en dat sluit naadloos aan bij het Scandinavische model. Dat is er namelijk op gericht alle ouders terug de arbeidsmarkt op te sturen na het eerste levensjaar van het kind. Positief aan die aanpak is dat er ingezet wordt op de binding tussen ouders en het kind in het eerste, cruciale levensjaar. Maar daarna dan? Zou de primaire vraag niet moeten zijn wat goed is voor het kind in plaats van wat de economie nodig heeft?’

De SGP wil daarom een positief en ondersteunend gezinsbeleid. Het geboortecijfer van gemiddeld 1,43 kind per Nederlandse vrouw is te laag. Op deze manier blijven we chronisch verslaafd aan arbeidsmigratie. De SGP wil ervoor zorgen dat de groei van het geboortecijfer in ieder geval niet gehinderd wordt door financiële belemmeringen of andere aan het overheidsbeleid gerelateerde beperkingen. Door onzekerheid op de arbeidsmarkt en de oververhitte woningmarkt komen starters nauwelijks aan een huis. Ze blijven langer bij hun ouders wonen, stellen het stichten van een gezin uit en krijgen daardoor op latere leeftijd pas één of twee kinderen. Dat betekent: inzetten op meer zekerheid op de arbeidsmarkt voor jongeren (en anderen) die daar nu tegenaan lopen. Ook moeten er meer heipalen de grond in om woningen te creëren voor starters en ouderen die willen doorstromen, zodat we bestaande woningen vrijspelen voor gezinnen. Uit recent onderzoek blijkt dat huren een belemmering vormt bij het krijgen van kinderen en het stichten van een gezin. ² Ook hier is doorstroming van belang. Zo maken we de woningmarkt gezinsvriendelijker. Ouders helpen bij het combineren van hun werk en de opvoeding van de kinderen draagt er ook aan bij, zodat zij in vrijheid kunnen bepalen hoe zij aan de combinatie van werk en zorg voor het gezin invulling willen geven. Als we hier werk van maken leidt dit naar verwachting tot een hoger geboortecijfer.’

In het huidige kabinet ontbreekt een minister voor gezin, toch?

‘Die missen wij zondermeer. De SGP wil dat er in de breedte meer aandacht komt voor gezinsbeleid. Dat begint heel simpel: maak er eerst eens iemand verantwoordelijk voor. Waarom kennen wij geen minister voor gezin, terwijl onze buurlanden België en Duitsland die wel gewoon hebben? Stel dus een minister voor gezin aan. Niet voor niets is mijn collega Chris Stoffer gekomen met het voorstel om het gezin ook in de Grondwet te verankeren. Dat draagt bij aan het creëren van een samenhangend en gestructureerd gezinsbeleid. Daarbij moet zeker ook gekeken worden naar een gezinsvriendelijk belastingstelsel dat de keuzevrijheid van ouders voorop stelt en niet eenzijdig gericht is op het aanjagen van het aanbod van arbeidskrachten. Dat kunnen we bijvoorbeeld doen door in de belastingkortingen rekening te houden met het huishoudinkomen en met het aantal kinderen in het gezin.’ ³

Laatste opmerking: het aantal huishoudens is bijna vijf keer zo snel toegenomen als de bevolking

‘Ja en dat gegeven zou ons als politici veel meer te zeggen moeten hebben. Daarom moeten we in ons beleid ook veel meer doen aan het versterken van relaties. We investeren in alles wat van waarde is, maar op dit gebied bieden we nauwelijks iets aan. In sommige gemeenten zien we nu gelukkig relatieloketten ontstaan, waarbij ouders passende ondersteuning wordt geboden. Ik denk ook aan het stimuleren van relatietherapie en het preventief ondersteunen van startende ouders om scheidingen te voorkomen. De warmte van een gezin verdient veel meer aanbeveling en waardering dan de huidige kille, individualistische benadering van de overheid. Laten we gewoon alles op alles zetten om relaties intact te houden. Ga voor trouw, heeft de SGP altijd gezegd. En dat adagium heeft nog steeds de beste papieren, ook in allerlei wetenschappelijke onderzoeken naar de effecten daarvan op de opgroeiende kinderen. Als we dat doen dan gaat het overheidsbeleid er ook echt anders uitzien. En verder gaat het ook iets positiefs doen met het aanbod van tv-programma’s, de reclames in de publieke ruimte en de inhoud van allerlei websites op internet. Het propageren van ontrouw is oliedom en leidt altijd tot schade. Waarom laten we dat dan nog toe?’

Noten

1 Voor de documentaire ‘Demographic Winter’ uit 2009, zie https://youtu.be/ lZeyYIsGdAA

2 Zie de publicatie van Nidi-onderzoeker Daniek van Wijk - https://nidi.nl/ demos/economische-positie-jongvolwassenen-afgelopen-twintig-jaar-verslechterd/

3 In Frankrijk geldt bij de inkomstenbelasting al sinds 1945 het ‘système du quotient familial’, waarbij naast de echtgenoten ook de minderjarige kinderen worden meegeteld voor het bepalen van de splitsingscoëfficiënt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen