Jong of oud? Geen tegenstelling!

Heeft de tegenwoordige jeugd wel iets geleerd van deze Bijbelse geschiedenis? Wordt er immers niet al te vaak gesuggereerd dat jongeren de fouten van ouderen moeten oplossen? Dat is duidelijk te zien in een onderwerp als bijvoorbeeld klimaat en milieu, waar veel jongeren zich afzetten tegen de ouderen en niet altijd naar hun wijze raad willen luisteren als het om haalbaarheid gaat. De verhouding tussen ouderen en jongeren is dus een actueel thema.

De vragen kunnen rijzen: zijn er niet gewoon veel te veel ouderen in Nederland? Of te veel ouderen in Europa? Hoe komt dat? En waar kunnen we meer jonge mensen vandaan halen? Al deze vragen zijn wellicht ook de vragen van jongvolwassenen in 2050.

Wat Is Het Probleem? Jongeren En Ouderen Kunnen Toch Prima Samenwerken?

Vaak worden de problemen rondom de demografische ontwikkeling weggezet als iets voor de toekomst. De jongeren moeten maar onbezorgd hun jeugd doorkomen, bijvoorbeeld een studie kiezen die ze leuk vinden. Al de problemen die samenhangen met het volwassen zijn, die komen later wel. Maar is dat laatste wel zo? Nee, volgens ons is dit wegkijken van problemen, die geleidelijk steeds meer een rol gaan spelen in de samenleving.

De jongeren van nu worden al volop aangemoedigd in de zorg of het onderwijs te komen werken. Wordt ook nu niet de prestatiedruk heel erg hoog omdat de volwassenen van nu hele hoge verwachtingen van ze hebben als we denken over een hogere arbeidsproductiviteit?

Jongeren moeten later voor hun ouders zorgen. Een fenomeen dat al bestaat sinds mensenheugenis. De mens groeit op, wordt wijzer, verzamelt kennis, ontwikkelt verstandelijke en fysieke vermogens, trouwt en zorgt voor zijn eigen broodwinning. Als de ouders oud en hulpbehoevend geworden zijn, dan worden de kinderen geacht om voor hun ouders te zorgen. 1 Tegenwoordig hebben wij een compleet zorgstelsel ingericht om te voorzien in de noden van de ouden van dagen.

En niet alleen de zorg voor ouderen maar ook hun plaats in de maatschappij moet worden opgevuld. Het werk dat met de handen verricht moet worden zal door jongere handen overgenomen moeten worden. Dan hebben we gelijk het hete hangijzer te pakken, namelijk dat er bij een krimpende beroepsbevolking op termijn niet genoeg handen zijn om al dit werk te verrichten.

De Kwestie In Cijfers

Het rapport van de staatscommissie Demografische Ontwikkelingen werd op 15 januari van dit jaar gepresenteerd en voorgelegd aan onze regering en volksvertegenwoordiging. ²

Nederland is in 2050 dichtbevolkter, grijzer en diverser dan nu, stelt het rapport. En: matigen van migratie en beter verdelen van de beperkte ruimte is noodzakelijk. Nederland telt nu iets meer dan 18 miljoen inwoners. Mocht dit krimpen dan wordt geschat dat wij Deo volente in 2050 16 tot 18 miljoen inwoners hebben. In een groot groeiscenario zou dit 21 tot 23 miljoen kunnen zijn. Deze demografische ontwikkelingen zijn in meerdere opzichten anders. Allereerst neemt de vergrijzing zienderogen toe. De verhoudingen tussen generaties komen anders te liggen, procentueel zullen er meer ouderen zijn tegenover jongeren dan vandaag de dag.

Het rapport noemt zelfs de dubbele vergrijzing: naast de toenemende groep 65-plussers neemt ook het aantal 80-plussers toe. Dat komt door de hogere levensverwachting. Meer mensen bereiken een hogere leeftijd dan vroeger het geval was.

Niet alleen de vergrijzing komt uitgebreid aan de orde, ook de immigratie. Daarbij gaat de staatscommissie ervan uit dat in 2050 tussen de 30 tot 45 procent van de Nederlandse bevolking uit eerste- en tweedegeneratie migranten bestaat. Anno 2024 is dat 25 procent.

Deze ongecontroleerde bevolkingsgroei brengt veel problemen met zich mee. In onze tijd is huisvesting een groot punt van zorg, zowel bij de jongere als de oudere generatie. Door de veranderende verhoudingen ontstaan er ook vraagstukken op het gebied van sociale cohesie. Wijken, steden, ja de hele samenleving staat voor een grote verandering. In sommige gebieden gaat de verandering nu al zo snel dat dit grote problemen oplevert tussen bevolkingsgroepen, wat soms tot segregatie leidt, wat inhoudt dat bevolkingsgroepen gescheiden van elkaar leven. Geen samenleving dus, maar langs elkaar heen leven.

Immigratie wordt door sommige partijen gezien als een oplossing voor vergrijzing. Toch geeft de staatscommissie hun hier ongelijk. Migratie zorgt namelijk ook voor grote druk op sociale voorzieningen, zeker wanneer er geen sprake is van een geslaagde integratie. Maar de nieuwkomers moeten ook een huis, goede zorg, een baan en onderwijs voor henzelf of hun kinderen ontvangen. Gematigde groei is dus het middel om Nederland voor te bereiden op de toekomst, zo stelt de staatscommissie.

Wat Ouderen Verwachten

We kunnen concluderen dat er verschillende ideeën bestaan tussen ouderen en jongeren, maar er kunnen ook verschillende verwachtingen zijn voor de toekomst. Laten we eerst afzonderlijk bekijken wat ouderen en jongeren verwachten van Nederland in de toekomst richting 2050.

Ouderen hechten veel waarde aan een goede kwaliteit van zorg, zowel in verzorgingstehuizen als in ziekenhuizen. Het is voor hen belangrijk dat er voldoende zorgpersoneel beschikbaar is om hen te ondersteunen, voor zover dat nodig is.

Zo is eerstelijnszorg, zoals de huisarts, van groot belang voor veel ouderen, omdat het hen helpt om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven. Naast de zorgverlening is sociale cohesie een belangrijke factor; ouderen blijven vaak graag thuis wonen omdat ze zich daar veilig voelen en omringd zijn door buren en bekenden. Het behoud van nabijgelegen winkels en voorzieningen draagt ook bij aan hun gevoel van zelfstandigheid en verbondenheid met de buurt. Deze aspecten worden door bestuurders soms over het hoofd gezien, maar zijn wel degelijk belangrijk voor het welzijn van ouderen.

Tegelijkertijd zien veel ouderen Nederland veranderen. Dit vinden zij vaak jammer. Het stelsel van sociale zekerheid dat door de oudere generatie werd opgebouwd wordt afgeschaald, soms door de nood gedwongen. Daarbij moeten we denken aan de pensioenen AOW-regelingen. Dit leidt vaak tot onbegrip en boosheid bij ouderen, omdat hun een ‘gegarandeerd pensioen’ was voorgespiegeld.

Het langetermijnperspectief neemt af, omdat de oudere generatie inziet dat zij minder tijd hebben op deze aarde en zich voorbereiden op de laatste fase van hun leven. Hierdoor kan hun wereldbeeld botsen met dat van de jongere generatie, die van hen verwacht dat zij een toekomstbestendig Nederland zullen achterlaten voor de volgende generaties.

Wat Jongeren Verwachten

Als we het over botsende visies hebben is het goed om te bezien wat jongeren allemaal wel en niet verwachten van het Nederland in de toekomst richting 2050.

Jongeren verwachten een samenleving waarin zij zich kunnen ontwikkelen tot een volwaardig burger van de maatschappij. Veel jongeren maken zich zorgen over de toekomst. Een gedeelte van de jongeren heeft veel zorgen op het gebied van klimaat. Anderen zijn bezorgd over de oorlogen in de wereld en weer anderen ervaren zelf armoede of zijn angstig dat dit hen op een kwade dag overkomt.

Misschien verlangen jongeren wel nog meer van de overheid dan de oudere generatie. Of hebben de ouderen ingezien dat de overheid hun idealen niet waar kan maken en houden de jongeren hoop? Jongeren verwachten van de overheid dat zij werk maakt van een toekomstbestendig land dat in goede staat wordt achtergelaten door de huidige regering en zonder al te veel problemen zal worden doorgegeven aan de volgende generatie.

Veel jongeren verwachten ook van de overheid dat Nederland klimaatbestendig wordt. De ene vindt dit belangrijker dan de ander, maar in essentie zien velen in dat de dijken sterk genoeg moeten zijn om Nederland te beschermen tegen een nieuwe watersnood, om maar een voorbeeld te noemen. Echter met zulke zaken zijn gigantische investeringen gemoeid, die noodzakelijk zijn voor klimaatbestendigheid op de lange termijn.

Jongeren van nu verwachten ook dat zij een toekomstbestendige economie erven van de vorige generatie. Zij verwachten hun geld te kunnen verdienen in een goed draaiende Nederlandse economie. Geld wat immers nodig is om hun gezinnen te kunnen voorzien van eten, drinken en een dak boven het hoofd. En als dat door omstandigheden niet lukt verwachten de jongeren een functionerend sociaal vangnet te hebben.

Een vijfde thema dat jongeren benoemen als het gaat om hun verwachtingen, is een rechtvaardige overheid. Een Staat der Nederlanden waarin het recht zegeviert. Dat betekent dat alle onrechtvaardige systemen die nu nog hier en daar voorkomen in onze stelsels zijn vervangen door een rechtvaardig bestel.

Het is belangrijk dat de overheid luistert naar de jongeren. Maar dat moet niet omslaan in de overmoedige, ambitieuze houding van koning Rehabeam, die alleen maar luisterde naar de jongere raadgevers. Vaak zegt levenservaring meer dan kennis en kunde.

Jongeren verwachten dus, meer dan ouderen, dat de overheid het land klaar maakt voor de toekomst. Een toekomstbestendige economie, een rechtvaardig overheidssysteem en een land waar zij hun kinderen op hun beurt weer kunnen grootbrengen.

Migratie Van Jongeren

Een veelgenoemde optie voor de realisatie van onze toekomstplannen is het aantrekken van (jonge) arbeidskrachten uit het buitenland. Dit leidt tot de vraag of migratie van jongeren daadwerkelijk een oplossing biedt voor onze maatschappelijke en economische uitdagingen.

Het aantal alleenstaande minderjarige vreemdelingen dat in Nederland asiel aanvraagt groeit. Dit aantal ligt tussen de 10 en 20 procent van het totaal aantal asielaanvragen in Nederland. De groep jongere asielzoekers, onder de 35 jaar, die asiel aanvraagt in Nederland is overduidelijk in de meerderheid ten opzichte van de overige leeftijdsgroepen.

Het is belangrijk om niet alléén naar de consequenties voor Nederland zelf te kijken. We spreken hier wel over mensen, vaak jonge mensen die net als de Nederlandse jongeren uitkijken naar een goede toekomst. Vanuit onze christelijke opvatting dienen wij om te zien naar hen die om schrijnende redenen hulp zoeken. Om deze migranten te helpen aan een toekomst in Nederland zullen we een goed integratiestelsel moeten hebben waarin zorg en onderwijs voor hen beschikbaar is.

We lopen tegen problemen aan op de korte termijn, bijvoorbeeld grote tekorten in de zorg of het onderwijs. De migratie van nu zorgt echter niet voor onderwijzend personeel of zorgpersoneel op de korte termijn en is bovendien geen duurzaam middel om problemen op te lossen.

Ook is het goed om te kijken naar de binnenlandse migratie. Jongeren trekken steeds meer van het platteland naar de stad om daar hun leven te leiden. Dit zorgt in deze tijd al wel voor problemen als het gaat om het in stand houden van voorzieningen op het platteland, zoals scholen, zorg en openbaar vervoer. Strategische keuzes zijn nodig om enerzijds de druk op de woningmarkt in het stedelijk gebied te verlagen en anderzijds de dorpen op het platteland leefbaar te houden. Daarbij moet gedacht worden aan een goede spreiding van werkgelegenheid en industrie over het hele land.

Oplossing Waar Iedereen Mee Kan Leven

Nederland moet zich bezinnen op de toekomst en werk maken van oplossingen waar iedereen mee kan leven. Alle problemen op de arbeidsmarkt lossen we per definitie niet op met migratie. Als dat het plan zou zijn, kun je niet spreken van duurzaam beleid, zo stelt ook het rapport.

Dit alles betekent dat er keuzes gemaakt moeten worden. Wat willen we als Nederland doen in 2050 zodat er een plaats is in de samenleving voor de jongeren en ouderen?

En dat is niet alleen het migratievraagstuk maar ook een economisch vraagstuk. Nederland moet keuzes maken om onze economie draaiend te houden zonder de jongeren tegen de ouderen op te zetten. De staatscommissie adviseert een gematigde groei van de economie en bevolking. Dat houdt in dat we keuzes moeten maken in hetgeen we willen doen in Nederland.

Daarnaast is het belangrijk om nauwkeuriger te bezien wie we aantrekken als Nederland. Voor sommige sectoren kan het een oplossing zijn dat er een aantal migranten aangetrokken wordt om ons te helpen met het werk dat moet gebeuren. Maar iemand die geen Nederlands spreekt aantrekken om in de zorg te werken? Dat is niet iets waar we jong en oud Nederland in 2050 blij mee maken.

Een andere uitdaging van formaat is de zorg voor de bouw van voldoende woningen in Nederland. De woningnood is zorgwekkend en we kunnen de oorzaken hiervan niet negeren. Nederland moet met alle demografische ontwikkelingen in het achterhoofd een integrale woonvisie opstellen. Wat moeten we waar gaan doen? Misschien kunnen we dan wel een begin maken met het oplossen van de woningproblematiek.

Door onderliggende problemen aan te pakken, zoals migratie en het dalende geboortecijfer, kunnen we vaak betere oplossingen realiseren. Daarbij moeten we beseffen dat de economische situatie van gezinnen een grote impact heeft op het dalende geboortecijfer. Gezinnen vormen de basis van onze samenleving en het moet financieel haalbaar blijven om (bijvoorbeeld) meer dan twee kinderen te mogen krijgen. Want zonder financiële ruimte kun je niet van keuzevrijheid spreken.

Dit houdt in dat er niet alleen voldoende betaalbare woningen moeten zijn, maar ook dat ouders niet financieel benadeeld mogen worden wanneer zij kinderen krijgen en besluiten die zelf op te voeden. Opgroeien in een stabiel gezin is vaak het meest gunstig voor de ontwikkeling van kinderen. Het kan hen in staat stellen om later een waardevolle bijdrage aan de samenleving te leveren. Wanneer (jonge) gezinnen zich gesteund voelen, niet alleen in financiële en sociale zin, maar ook in moreel opzicht, bevordert dit niet alleen het welzijn van moeders, vaders en kinderen, maar ook de sociale cohesie en de stabiliteit van de Nederlandse samenleving. Het draagt verder zeker bij aan een goede verstandhouding tussen jongeren en ouderen.

Noten

1 Tegen deze achtergrond dienen we bijvoorbeeld het vijfde gebod in de Decaloog te lezen: ‘Eert uw vader en moeder, opdat …’ Een gebod met een belofte!

2 ‘Gematigde groei’ - rapport staatscommissie demografische ontwikkelingen: https://www.staatscommissie2050.nl/bijlagen-rapport/ documenten/rapporten/2024/03/12/ rapport-staatscommissie-demografische-ontwikkelingen-2050-tweede-druk

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen