Evenwichtskunst

Grensvragen

Waarom blijft dit onderwerp zo vaak terugkeren? Omdat het speelveld steeds weer in beweging is. De scheiding der machten is niet te vergelijken met een zorgvuldig opgebouwde boekenkast die je eenmaal neerzet en daarna niet meer hoeft aan te raken. Nee, het staatsbestel moet zich continu staande houden in de stormen van politiek en maatschappij. Het schip van de staat moet ervoor zorgen dat het zijn koers behoudt en niet teveel overhelt naar de ene of de andere kant. Wat deze discussie bemoeilijkt, is dat er geen absoluut richtsnoer bestaat voor waar de grenzen precies liggen.

Mag een kamerlid zich uitlaten over rechterlijke uitspraken? Het is zeker belangrijk om voorzichtig te zijn met kritiek op een uitspraak die je niet volledig hebt bestudeerd. Het gevaar bestaat anders dat dit onvrede zaait en het gezag van de rechter ondermijnt. Maar dit betekent niet dat er geen ruimte is voor politiek debat. Als een uitspraak in beroep kan worden aangevochten, is er niets mis met een politicus die pleit voor hoger beroep. Dit is een legitieme mogelijkheid binnen de rechtsstaat.

Het verhaal gaat verder. Zelfs als een rechterlijke uitspraak definitief is, kan het voor de wetgever reden zijn om de wet aan te passen. Juist die mogelijkheid om de wet te veranderen is een essentieel onderdeel van het waarborgen van evenwicht tussen de staatsmachten. Uiteindelijk heeft geen enkele macht het in haar eentje voor het zeggen, en dat is maar goed ook.

Werk aan de winkel

Wat is er nodig om dit evenwicht te bewaren of terug te brengen wanneer het verstoord is? Ik wil drie zaken benadrukken:

Allereerst, voorzichtigheid. Dit geldt voor zowel de politiek als de rechter. Politici moeten zich voorzichtig opstellen bij het bekritiseren van rechterlijke uitspraken, en rechters moeten niet verder gaan dan noodzakelijk is en de primaire verantwoordelijkheid van de wetgever respecteren. Rechters moeten de verleiding weerstaan om te algemene of nodeloos vergaande uitspraken te doen en voorzichtigheid betrachten waar zij de uitvoeringsgevolgen moeilijk kunnen doorgronden.

Ten tweede is het goede gesprek essentieel. Vanuit de hoogte schieten op de ander brengt weinig goeds. De scheiding der machten betekent niet dat er geen zinvolle dialoog kan zijn tussen de verschillende machten. Een nuttige vorm van communicatie is bijvoorbeeld het terugkoppelen van problemen die rechters ondervinden bij wetgeving die zij moeten interpreteren.

Tot slot, let op waar scheefgroei het evenwicht in gevaar kan brengen. Dit speelt vooral bij Europese regelgeving en internationale verdragen. Als bepaalde bepalingen op een manier worden geïnterpreteerd die niet voorzien was, moet de wetgever de ruimte hebben om te corrigeren. Anders gaat het evenwicht verloren.

Deze oplossing kan dan niet alleen uit de nationale politiek komen. Als het gaat om bindende interpretaties van Europese wetgeving, helpt immers alleen de wijziging van een nationale wet niet. Daarom pleit ik ervoor dat er meer mogelijkheden komen om snel wet- en regelgeving op Europees niveau aan te passen wanneer een lidstaat onevenredig wordt geraakt door een bepaalde rechterlijke interpretatie van regels.

In de zoektocht naar evenwicht moeten we kortom blijven zoeken naar manieren om de scheiding der machten effectief te laten functioneren zonder dat de ene macht de ander verdringt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen