WESTMINSTER CONFESSIE

‘Vorige week classicale vergadering in Harderwijk. Het is altijd weer een gebeurtenis en ik ga er altijd graag naar toe, al heb ik het vaak de vreselijkste vergaderingen ter wereld gevonden. Wat mij er steeds weer naartoe trekt zou ik niet kunnen zeggen, de tocht er heen, de mensen, de hele sfeer, of alles bij elkaar, maar ik sla toch niet vaak over, hoe vaak ik me ook voorgenomen heb er nooit meer heen te gaan.’ Menig ambtsdrager en lezer van Zicht op de kerk zal deze woorden van ds. J.T. Doornenbal vast met een glimlach en/of blijk van herkenning hebben gelezen. Het onderwerp kerkregering en kerkelijke vergaderingen roept nogal eens verschillende gedachten op. Dikwijls kan het helaas op weinig belangstelling of interesse rekenen. Toch is het een Bijbelse opdracht en een hoge roeping dat de kerk op een ordelijke manier zal worden geregeerd. Denk aan Paulus’ woorden uit 1 Korinthe 14: ‘Want God is geen God van verwarring, maar van vrede, gelijk in al de gemeenten der heiligen’ (vers 33) en ‘Laat alle dingen eerlijk en met orde geschieden’ (vers 40).

In dit 31ste artikel over ‘synodes en concilies’ geven de theologen van Westminster een praktische uitwerking van de belijdenis uit het vorige artikel: ‘dat de Heere Jezus als Koning en Hoofd van Zijn Kerk, een kerkelijk bestuur heeft aangesteld en dit heeft gelegd in de handen van kerkelijke ambtsdragers, die van de burgerlijke overheid onderscheiden worden’. In dit uitgebreide artikel worden vijf punten behandeld, die we kort willen langslopen. Hierbij zullen we ook zien dat voor ons niet alles even toepasbaar en relevant is, vanwege de grote verschillen tussen de kerkelijke en nationale geschiedenis van Engeland en Nederland.

Allereerst wordt de vraag beantwoord: Waarom zijn er synodes en concilies (kerkvergaderingen)? Dit is ‘om de kerk beter te regeren en verder op te bouwen’. De Bijbelse fundering hiervan vinden we in Handelingen 15. Daar vindt een belangrijke vergadering (apostelconvent) plaats, waar gesproken wordt over een dringende vraag uit de gemeente van Antiochië: ‘moeten christenen uit de heidenen besneden worden, ja of nee?’ Het valt op dat de gemeente van Antiochië niet zelf over deze belangrijke vraag beslist, maar Paulus naar Jeruzalem ‘afvaardigt’ om er met de andere apostelen en ouderlingen over te spreken. Het is bijzonder dat het belang van synodes en concilies hier al aan het begin van artikel 31 wordt genoemd, omdat er onder de puriteinen geen eensluidende visie was op de regeervorm van de kerk. Zo waren er onder hen congregationalisten en presbyterianen. De eerstgenoemden dachten sterk vanuit de zelfstandigheid van de plaatselijke gemeente. Bij de laatstgenoemden is de plaatselijke gemeente ook wel het uitgangspunt, maar vormt zij met andere gemeentes één kerkverband en is er het geestelijk gezag van de meerdere vergaderingen zoals een classis en synode.

Als tweede wordt de vraag gesteld: Wie kan er een synode bij elkaar roepen? Dit dient te gebeuren op initiatief van de overheid en mocht deze ‘vijandig staan tegenover de kerk, dan mogen de dienaren van Christus op grond van hun ambt zelf in een vergadering bijeenkomen’. Heel duidelijk klinkt in deze formulering de situatie door van de Engelse staatskerk. De synode van Westminster is hier trouwens een treffend voorbeeld van, want deze synode werd samengeroepen door het parlement. Voor ons is het vandaag – in de Nederlandse context – ondenkbaar dat de overheid dit zou doen. Toch is dit in het verleden wel gebeurd. Zo is de Dordtse Synode bijeengeroepen door de Staten-Generaal. Na de invoering van het Algemeen Reglement (1816), waarbij koning Willem I ‘hoofd’ werd van de Hervormde Kerk, was er ook telkens toestemming van de koning nodig. In 1852 kwam dit overheidstoezicht te vervallen.

Als derde wordt de drievoudige taak van een synode of concilie aan de orde gesteld. Zo moet zij (1) ‘in twistpunten inzake het geloof en gewetenszaken ambtelijke beslissingen nemen’. Dit is bijvoorbeeld op de Dordtse Synode gebeurd, waar de opvattingen van de remonstranten unaniem zijn veroordeeld. Tevens moet zij (2) ‘regels en richtlijnen geven om de openbare dienst van God en de regering van Zijn Kerk beter te kunnen regelen’. Hierbij kunt u denken aan het opstellen van een kerkorde en allerlei praktische vragen en zaken rond de verkiezing van ambtsdragers, kerkelijke tucht, enzovoorts. Als laatste taak wordt genoemd dat een meerdere vergadering in geval van wanbeleid of wanbestuur in een gemeente kan ingrijpen, door (3) ‘klachten in ontvangst te nemen en daarin met gezag te besluiten’.

Als vierde wordt genoemd dat synodes en concilies niet onfeilbaar zijn. Zij kunnen dwalen. Er staat zelfs letterlijk in dit artikel: ‘vele hebben inderdaad gedwaald’. Vanuit de kerkgeschiedenis zijn hiervan talloze voorbeelden te noemen. Denk aan het bekende concilie van Trente (1545-1563). Tijdens deze kerkvergadering van de Rooms-Katholieke Kerk is de leer van de rechtvaardiging van de goddeloze, door het geloof in Christus alleen, bestempeld als een ketterij. Tevens werd daar de leer van het ‘sola scriptura’ veroordeeld, omdat ‘Rome’ niet alleen het Woord maar ook de traditie van de kerk als bron van openbaring belijdt. Het blijft diep aangrijpend dat kerkelijke vergaderingen tot onbijbelse zaken kunnen besluiten. Zo noemde ds. W.L. Tukker in 1958 de toelating van de vrouw in het ambt de zwartste dag van zijn leven. Een kwestie die helaas op dit moment in meerdere kerken weer brandend actueel is. Het is goed om op te merken dat in ons presbyteriale-synodale kerkmodel een classis- of synodevergadering niet kan of mag heersen over een plaatselijke gemeente. Zo worden uitspraken van deze meerdere vergaderingen alleen als bindend beschouwd, als en voor zover zij genomen zijn naar Gods Woord.

Als laatste wordt gesteld dat synodes en concilies alleen die zaken moeten behandelen en besluiten die betrekking hebben op de kerk. Dus tenzij de overheid er om vraagt, dient zij zich niet in te laten met burgerlijke aangelegenheden. Uiteraard wordt hiermee niet bedoeld dat het profetisch, priesterlijk (bewogen) en koninklijk spreken van de kerk naar overheid en samenleving aan banden wordt gelegd. Maar wel dat de kerk de spreekwoordelijke vinger aan de pols moet houden in zaken waarover zij zich uitlaat.

We sluiten dit artikel over de kerkregering af met de laatste regels uit het ‘gebed voor de handelingen der kerkelijke bijeenkomsten’: ‘Dewijl wij dan nu hier in Uw heilige Naam verzameld zijn, om, naar het voorbeeld der apostolische Kerken van die dingen die ons vóórkomen zullen, aangaande de welstand en de stichting Uwer Kerken, volgens ons ambt, te handelen; waartoe wij onszelven belijden onnut en onbekwaam te wezen, als die van nature niet vermogen iets goeds uit onszelven te denken, veelmin in het werk te stellen; zo bidden wij U, o getrouwe God en Vader, dat Gij, naar Uw belofte, wezen wilt in het midden van onze tegenwoordige vergadering met Uw Heilige Geest, Die ons in alle waarheid leide. Neem ook van ons weg alle misverstand en verkeerde bewegingen des vleses, en geef dat Uw heilig Woord de enige regel en richtsnoer zij van al onze raadslagen, opdat die mogen strekken tot eer Uws Naams, tot stichting Uwer gemeente, en tot ontlasting van onze eigen consciënties, door Christus Jezus, Uw Zoon, Die met U en de Heilige Geest, de enige en waarachtige God, eeuwiglijk zijt te loven en te prijzen. Amen.’

WESTMINSTER CONFESSIE - ARTIKEL 31 SYNODES EN CONCILIES

1. Om de kerk beter te regeren en verder op te bouwen dienen er zulke vergaderingen te zijn als gewoonlijk synodes of concilies genoemd worden.

2. Evenals het aan de overheid wettig geoorloofd is om een synode van dienaren en andere bekwame personen bijeen te roepen, om hen te raadplegen en van hen advies te ontvangen over godsdienstzaken, zo mogen – in geval de overheid een verklaarde vijand van de kerk is – de dienaren van Christus krachtens hun ambt, of samen met andere bekwame personen, daartoe door hun kerken gedelegeerd, in zulke vergaderingen bijeenkomen.

3 Het behoort tot de taak van synodes en concilies om op een dienende wijze geloofsverschillen en gewetenszaken te beslechten, regels vast te stellen en richtlijnen te geven voor een betere ordening van de openbare eredienst en van de regering van Gods kerk; om klachten in ontvangst te nemen in geval van wanbeheer, en om die met gezag af te handelen. En deze besluiten en beslissingen dienen, als ze met het Woord van God in overeenstemming zijn, met eerbied en onderworpenheid ontvangen te worden, en dat niet alleen om hun overeenstemming met het Woord, maar ook om de bevoegdheid waarmee ze genomen zijn en die een verordening van God is in Zijn Woord daartoe aangewezen.

4 Alle synodes of concilies sinds de dagen van de apostelen, hetzij algemene of particuliere, kunnen dwalen en vele hebben inderdaad gedwaald. Daarom mogen zij niet gemaakt worden tot regel voor geloof of praktijk, maar moeten gezien worden als hulp in beide.

5 Synodes en concilies dienen niets in behandeling te nemen of te besluiten dan alleen wat kerkelijk van aard is. Zij moeten zich niet met burgerlijke aangelegenheden inlaten, die immers de staat aangaan, tenzij dan door middel van een nederig verzoekschrift, in buitengewone gevallen, of als een advies in gewetensaangelegenheden als zij daartoe gevraagd wordt door de burgerlijke overheid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen