PREKEN IS EEN liefdedienst

UITZIEN NAAR EN OPZIEN TEGEN

Benieuwd waar de dominee vanmorgen over gaat preken! Deze opmerking kan in veel huizen klinken zondagsmorgens. In veel ochtenddiensten is de tekstkeuze vrij en voor de gemeente af te wachten, in tegenstelling tot de avonddiensten in die gevallen waar gebruik is dat uit de Heidelbergse Catechismus wordt gepreekt. Voor de predikant zelf is er dan een heel proces achter de rug. Hoe komt een predikant aan zijn tekst? Op directe aanwijzing of geleid door overwegingen en (actuele) omstandigheden? Hoe speelt de gemeente voor welke de preek gehouden wordt, een sturende rol? Deze en dergelijke vragen zijn te stellen.

De productieve auteur Adriaan van Belzen heeft van vijftien predikanten antwoorden op die vragen gebundeld in Preken is een liefdedienst, een boek dat in het najaar van 2020 verscheen bij Uitgeverij Lucas Boeken te Tholen. De ondertitel: Een kijkje in de ‘keuken’ van de predikant.

In dit boek vertellen vijftien predikanten (afkomstig uit vijf verschillende reformatorische kerkgenootschappen, uit bevindelijk-gereformeerde kring) op openhartige wijze over onder andere hun weg tot het predikambt, de diepste drijfveer tot de verkondiging van het Woord, de voorbereiding op de preek, het toeleven naar de zondag en vele andere aspecten rondom de prediking, zoals de verhouding exegese-bevinding, de ‘tale Kanaäns’, geestelijke ervaringen van de prediker, exegese en de psychologische effecten van de preek. Ook komt aan de orde hoe wordt omgegaan met reacties, positieve of negatieve, van hoorders.

Onduidelijk blijft hoe de selectie van de deelnemende predikanten heeft plaats gevonden. Waarmee niet gesuggereerd wil zijn dat dit anders had gemoeten. Het kan overigens niet de bedoeling zijn de vijftien predikanten in deze bespreking één voor één tegen het licht te houden. Deze boekrecensie mag ook niet ontaarden in een ‘wedstrijdje zoek de verschillen’. Die verschillen zijn er inderdaad, maar overeenkomsten zijn er veel meer.

De systematiek van de aanpak voor het boek is dat aan ieder dezelfde vragen werden voorgelegd, waarna over de antwoorden uiteenlopende vervolgvragen ontstonden. Duidelijk is wel geworden dat bij bepaalde gehanteerde begrippen definitiekwesties een rol spelen. Wat wordt precies verstaan onder ‘de tale Kanaäns’ bijvoorbeeld, of onder het prediken van ‘de volle raad Gods’. Eén vraag kwam regelmatig terug, maar lijkt er al met al toch maar een beetje bij te hangen, namelijk de vraag of bij de exegese weleens gebruik wordt gemaakt van gematria (de getalswaarde van Hebreeuwse woorden en letters). Met de antwoorden op die vraag – zo die er al kwamen! – gebeurt verder niets, zover te overzien valt.

Als het gaat om verschillen, zijn die het duidelijkst bij de reacties op de vraag naar nut, inzetbaarheid en inpasbaarheid van moderne hulpmiddelen: beamer, laptop, iPad, live uitzending van kerkdiensten en dergelijke. Algemene trend is terughoudendheid, maar vervolgens zijn er ook die deze middelen verwelkomen als hulpen bij ‘het zaaien aan alle wateren’. Karakters en kerkelijke ‘cultuur’ zijn daarbij kennelijk van belang.

Ook bij de reacties op de stelling als zou ‘de tale Kanaäns’ (in de prediking) niet meer van deze tijd zijn, blijken grotere verschillen. Iedereen is worstelend met de prangende vraag hoe je de Bijbelse boodschap van zonde en genade A.D. 2020 op een verstaanbare wijze voor het voetlicht kunt krijgen. Maar de één ontwijkt dan ‘de tale Kanaäns’ bewust zonder afbreuk te doen aan de Bijbelse boodschap, terwijl de ander die uitdrukkingen niet schuwt omdat deze een verrijking voor hen vormen van onze taal.

Als gezegd, de overeenkomsten zijn ook duidelijk, want helder verwoord. De roeping van Godswege om uit te gaan om het Woord te prediken, is het eerste dat ze allemaal noemen. Ook de ernst waarmee gezocht wordt naar en gebeden om een tekst voor de komende dienst, de afhankelijkheid van de leiding van Gods Geest, wordt bij allen aangetroffen. Het valt sterk op dat ieder het heeft over een uitzien naar, maar tegelijk een opzien tegen de bediening van het Woord van God. Een heilige verrichting immers, waartoe eigen onbekwaamheid wordt ingeleefd. Ze zijn er ook wars van ‘de dominee uit te hangen’ zoals iemand het uitdrukte, maar ook dat ze bij voorkeur als predikant herkenbaar (in het zwart) gekleed gaan. De openheid tenslotte, waarmee critici tegemoet worden getreden, doet weldadig aan.

Ik moet bekennen met enige reserves aan het lezen van dit boek te zijn begonnen, immers, onze voorgangers verdienen wél het aanzien van hun ambt, maar hoeven als mens niet op een voetstuk te worden geplaatst. Gaandeweg slonken die reserves door openhartigheid, eerlijkheid en kwetsbaarheid in de opstelling. Het vlot geschreven boek leidt ook tot momenten van herkenning, bijvoorbeeld toen het ging om de vraag of het openlijk (moeten) toegeven van fouten hun gezag zou aantasten, iets wat door hen wordt ontkend. Ik werd herinnerd aan de waarneming in mijn schoonfamilie dat ds. W.L. Tukker, van 1948 tot 1954 in Delft hun predikant, bepaald niet aan aanzien en gezag inboette toen hij aan het begin van een dienst iets uit de dienst van de week ervoor terugnam en zich daarover deemoedig verontschuldigde. Dit naar aanleiding van een gesprek op de mannenvereniging waarvan hij voorzitter was. Ze hadden het over die preek gehad en zijn uitspraken daarin vergeleken met een preek over dezelfde tekst van Thomas Watson, één van de bekende overzeese oudvaders. Dominee Tukker bleef een man van statuur, de achting voor hem nam alleen maar toe.

Er is ongetwijfeld nog veel meer naar voren te halen uit de weergegeven gesprekken wat tot nadenken stemt. De conclusie is duidelijk: het met genoegen gelezen boek kan worden aanbevolen.

NAAR AANLEIDING VAN: Titel: Preken is een liefdedienst (302 pagina’s), Auteur: A. van Belzen, ISBN: 978 – 94 – 90165 – 33 - 8, uitgever: Lucas Boeken te Tholen, prijs: € 19,90. Te bestellen via: belzen@filternet.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen