Heinrich Bullinger (1504-1575) (4)

Bullinger en calvijn over de ‘dubbele predestinatieleer’.

Calvijn schreef een paar scherpe brieven, maar Bullinger bleef bij zijn standpunt. Hij was een overtuigd aanhanger van de uitverkiezing. Maar hij vond het te ver gaan om Gods verborgen besluiten in een theologisch concept vast te legen. De gedachte dat God van eeuwigheid af gewild heeft dat mensen voor eeuwig zouden verloren gaan was voor hem in strijd met het wezen van God, als volmaakt in liefde en goedheid. Volgens Bullinger hoort de verwerping bij het ongeloof en de verharding daarin.

Het zegt wel iets over de sterke vriendschapsband dat de vriendschap onverminderd bleef voortbestaan, al gingen er wel wat pittige brieven heen en weer. In dat opzicht zouden we daar in onze tijd, met al zijn theologische haarkloverijen, een voorbeeld aan mogen nemen.

Calvijn en Bullinger bleven elkaar als broeders in de Heere zien, al was het dat de verwerping van eeuwigheid door de één werd geleerd en door de ander werd afgewezen. Bullinger begreep heel goed dat het Calvijn in de zaak van Bolsec (zie vorige aflevering) ging om de handhaving van Gods soevereiniteit. Hij schreef aan Traheron, een Engelse vriend: ‘Als sommigen leren dat God sommige mensen heeft verworpen, door hen voor de waarheid eeuwig te verharden, en dat Hij de gave van het geloof slechts aan enkele bevoorrechte personen gunt, ben ik het daar niet mee eens. Integendeel: wij benadrukken de universele, algemene beloften in onze gemeenten, en willen in de harten geen dorens steken door afzonderlijke preken te wijden aan de verborgen oordelen van God. Als onze geachte broeder Calvijn zich tot het uiterste inspant om Gods genade zuiver te bewaren, wie zou hem daarover berispen? Maar hij meent verder dat God niet alleen de val van de eerste mens en in hem het verderf van zijn nageslacht heeft voorzien, maar ook heeft gewild. Hij schrijft dat God hen voor het verderf heeft geschapen om werktuigen van Zijn toorn te zijn. Om ervoor te zorgen dat ze Zijn doel bereiken onthoudt Hij hen de mogelijkheid om het Woord te horen of laat hen door de prediking verblinden en afstompen. Dat zijn opvattingen die ik bij de kerkvaders niet tegenkom. Wat mij betreft: ik zou nooit zo durven spreken. Volgens mij kan Gods genade ook zuiver bewaard blijven, zonder te zeggen dat God mensen voor de verdoemenis heeft geschapen.’

Bullinger volgde Calvijn niet in zijn leer van de dubbele predestinatie, de leer van verkiezing én verwerping. Dat was voor hem onlosmakelijk verbonden met het algemeen aanbod van genade. In zijn Huisboek schrijft hij: ‘Christus, en de prediking van de genade van Christus, zoals die in het Evangelie verklaard wordt, komt tot iedereen. Want wij moeten zeker niet denken dat er in de hemel twee boeken liggen en dat in het ene boek diegenen opgeschreven zijn die zalig moeten worden, en wel op zo’n gedwongen wijze dat, al verzetten ze zich nog zo tegen het Woord van Christus, en al bedrijven ze nog zulke gruwelijke dingen, ze toch niet anders kunnen dan zalig worden. En dat in het andere boek de namen geschreven zouden staan van hen die, al doen ze wat ze kunnen, en al leven ze nog zo godzalig, toch onvermijdelijk moeten verloren gaan. Nee, laten we liever daaraan vasthouden dat het heilig Evangelie van Christus aan iedereen in de gehele wereld de genade van Christus verkondigt, de vergeving der zonden en het eeuwige leven. En in die opvatting moeten we onze harten bevestigen door Gods Woord.’ Vervolgens laat Bullinger een hele rij teksten volgen, de zogenaamde universele teksten, waarin de zaligheid zonder onderscheid aan iedereen beloofd wordt: En in u zullen alle geslachten des aardrijks gezegend worden, Gen. 12:3; En het zal geschieden, al wie de Naam des HEEREN zal aanroepen, zal behouden worden, Joël 2:32; Want een ieder, die bidt, die ontvangt; en die zoekt, die vindt; en die klopt, die zal opengedaan worden, Matth. 7:8; Want alzo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een ieder die in Hem gelooft, niet verderve, maar het eeuwige leven hebbe, Joh. 3:16; Want eenzelfde is Heere van allen, rijk zijnde over allen, die Hem aanroepen, Rom. 10:12; De goedertierenheid van God, onzen Zaligmaker, en Zijn liefde tot de mensen is verschenen, Titus 3:4, enz. Daar staat ook de tekst bij die wel Bullingers lievelingstekst genoemd mag worden, die hij in zijn werken talloze malen aanhaalt: 1 Tim. 2:4: God wil dat alle mensen zalig worden en tot kennis der waarheid komen.

Vaak worden in de kanttekeningen, bij Calvijn en andere gereformeerde theologen, deze universele, algemene teksten begrensd. Als het over ‘de wereld’ gaat, wordt er bij gezet: de uitverkoren wereld. En bij ‘alle mensen’: allerlei soort van mensen of: die in Hem geloven. Die begrenzing van de ‘algemene’ teksten wordt ingegeven door de gedachte dat niet alle mensen bedoeld kunnen worden, omdat niet alle mensen zalig worden. Dus kunnen in die teksten niet alle mensen bedoeld zijn. Dat wist Bullinger ook wel, hij beleed van harte de uitverkiezing. Maar tegelijk wilde hij niet, redenerend vanuit de uitverkiezing, de ‘algemene’ teksten inperken. Hij wilde, overeenkomstig Deut. 29:29, Gods verborgen wil niet laten regeren over Gods geopenbaarde wil. Als het Gods geopenbaarde wil is dat Hij de wereld liefheeft, wilde Bullinger dat zo onbevangen laten staan. Hij was bang dat ongemerkt de theologie over de Schrift zou gaan heersen. Eenzelfde benadering komen we later tegen bij Schotse theologen als de Erskines en Boston.

Wordt vervolgd

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen