Meisje Uit Auschwitz

Intro

Aan het begin van de zomer was ik met vakantie in Noord-Italië. Toen ik op een dag door een boekhandel in de stad Bozen-Bolzano dwaalde, viel mijn oog op een boek met de titel Ich war das Mädchen aus Auschwitz. Met als ondertitel (vertaald): ‘Eén van de laatste overlevenden van de Holocaust vertelt haar verhaal.’ De auteur is Tova Friedman. Het boek is voor het eerst in 2022 in het Engels verschenen. Begin 2023 kwam de Duitse vertaling uit. Een uitgave in de Nederlandse taal is op dit moment in voorbereiding. Ik kocht de Duitstalige uitgave en ben gaan lezen, maar legde het boek verschillende keren terzijde. De beklemming die ik ervoer vanwege de omvang en intensiteit van de beschreven gruwelijkheden werd mij af en toe te veel. Toch greep ik het boek telkens opnieuw om er verder in te lezen. Het boek dwingt je ook wel om verder te lezen. Tova Friedman heeft in de afgelopen jaren vele malen over haar ervaringen in de oorlog verteld. Zij was drie jaar geleden aanwezig bij de 75-jarige herdenking van de bevrijding van Auschwitz. Haar aangrijpende verhaal is te vinden in dit boek dat diepe indruk op mij heeft gemaakt.

Korte Samenvatting

Tova Friedman is nog heel jong wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Ze wordt in 1938 in Gdynia, Polen, geboren als Tola Grossmann, uit Joodse ouders. Zij is hun enige kind. Ze overleeft het getto van de stad Tomaszów Mazowiecki in Centraal-Polen en is nog maar vier jaar oud als zij met haar ouders naar een concentratiekamp, het nazi-werkkamp Starachowice, wordt gedeporteerd. Nog geen jaar later komen zij en haar moeder aan in het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Haar vader wordt op dat moment van hen gescheiden en gedeporteerd naar Dachau. Alle drie overleven zij de Holocaust. Na de bevrijding keert het gezin terug naar Tomaszów Mazowiecki. Daar blijken zij als Joodse overlevenden van de Holocaust door de lokale Poolse bevolking niet of nauwelijks geaccepteerd te worden. Anderen wonen in het huis waar zij voor de oorlog gewoond hebben. Het antisemitisme is er diepgeworteld. Het gezin Grossmann emigreert enkele jaren later naar de Verenigde Staten. Aan het begin van de oorlog wonen er in Tomaszów Mazowiecki 50.000 Joodse kinderen. Aan het einde van de oorlog is Tova één van de vijf overlevenden van deze kinderen. Zelf zegt ze: ‘Ik heb het overleefd. Dit betekent dat op mij een verplichting rust tegenover de anderhalf miljoen Joodse kinderen die door de nazi’s werden vermoord. Zij kunnen niet meer spreken. Daarom spreek ik voor hen.’

Door De Ogen Van Een Kind

Tova Friedman maakt de oorlog als kind mee. De lezer van haar boek kijkt door de ogen van een Joods meisje in de periode dat zij tussen de twee en zes jaar oud is. Het grenst werkelijk aan het ongelooflijke wat zij vanuit haar perceptie als kind heeft gezien en meegemaakt, wat zij daarvan door de jaren heen in haar scherpe herinnering heeft meegedragen en ten slotte uiterst gedetailleerd aan het papier heeft toevertrouwd. Op uiterst beklemmende wijze beschrijft zij hoe telkens vele Joden uit haar directe omgeving vanuit het getto werden weggevoerd, gedeporteerd naar Treblinka om vergast te worden. Anderen werden in koelen bloede op straat of direct buiten de stad doodgeschoten. Zo verdwenen haar grootouders en andere familieleden, buren en speelmaatjes van wie zij hield en met wie zij omging uit haar leven om nooit meer terug te keren.

In het werkkamp Starachowice moest Tova overdag alleen achterblijven wanneer haar ouders dwangarbeid verrichtten in een munitiefabriek. De kinderen speelden met elkaar tussen de barakken, totdat op een dag de Duitsers alle kinderen uit het kamp verwijderden. Ze werden gruwelijk vermoord, doodgeschoten. Een van de vreselijkste details: een moeder weigerde haar kind, een baby nog, af te geven aan de soldaat die met alle geweld aan de beentjes van de baby rukte. De baby stierf in de armen van de moeder. Tova zelf had zich verborgen in een geheime plaats, door haar vader aangewezen; en werd niet ontdekt. Vanaf dat moment kon zij zich niet meer buiten laten zien en verstopte zich dagelijks in haar schuilplaats. Ze was het enige kind dat het werkkamp overleefde. Ten slotte kwam Tova met haar moeder in Auschwitz-Birkenau terecht. Ze werden onmiddellijk van elkaar gescheiden, maar vonden elkaar kort voor de bevrijding terug. Het is een wonder dat zij beiden het vernietigingskamp overleefden. Tova is een van de weinige Joden die een gaskamer vanbinnen gezien heeft en er levend uitkwam. Terwijl Duitse moordcommando’s de laatste weken voor de komst van de Russen in januari 1945 door Birkenau zwermden, verstopten Tova en haar moeder zich tussen lijken.

Nadat de Russen het kamp bevrijd hadden trokken moeder en dochter naar de plaats waar zij voor de oorlog gewoond hadden. Moeder ging er naarstig op zoek naar familieleden die de oorlog ook overleefd hadden. Tevergeefs, van haar familie bleek zij de enige te zijn die de oorlog overleefd had, alle anderen waren vermoord. Ze is het nooit meer te boven gekomen. Enorme klappen op haar hoofd met het geweer van een Duitse soldaat in Auschwitz hadden haar zware chronische hoofdpijn bezorgd die niet meer overging. Van pijn, traumatische herbelevingen en verdriet stierf zij 12 jaar na de bevrijding, slechts 45 jaar oud.

Indruk

Het boek heeft een buitengewoon diepe indruk op mij gemaakt. Ik noem enkele zaken. Ronduit shockerend blijft het tot welke gruwelijkheden de nazi’s in staat waren. Het moorden gebeurde niet incidenteel, maar georganiseerd en planmatig, op grote schaal, meedogenloos, sadistisch, bruut en met name in de vernietigingskampen op industriële wijze. Deze dingen zijn al lang bekend maar het is elke keer weer verbijsterend om kennis te nemen van de gruwelijkste details. Het is van belang dat dit geluid gehoord blijft worden, temeer daar het antisemitisme opnieuw aanzwelt. Auschwitz laat zien dat de Bijbel gelijk heeft wanneer het gaat over ’s mensen geneigdheid tot alle kwaad, ja werkelijk tot elke gruweldaad.

In de tweede plaats, het is niet te bevatten dat een kind dergelijke verschrikkingen van nabij heeft ervaren en tegelijk in staat is om dit vele jaren later zó geordend en in detail te beschrijven. Tova Friedman laat zien dat zij en haar moeder een bijzondere band met elkaar hadden. De gruwelen van de oorlog maakten haar vroegrijp en bijzonder wijs voor haar leeftijd. Mede daardoor wist zij te overleven. Dit is geen verdienste, maar Gods voorzienigheid die het haar gaf te overleven om ervan te spreken.

Ten derde, het geloof in God komt in dit boek een aantal keren ter sprake. Ondanks dat zij aan den lijve de verschrikkingen van de oorlog heeft ervaren, gelooft Tova in het goede van de mens. Zij is van mening dat de mens in staat is uit vrije wil het goede dan wel het kwade te kiezen. Tova’s moeder verliest het geloof in God, vooral omdat haar gehele familie vermoord is. Zij zegt: ‘Wanneer er een God is, dan heeft Hij ons diep onrecht aangedaan en verdient Hij het niet dat wij Hem aanbidden.’ Desondanks hield zij vast aan de joodse religieuze tradities. Deze verbonden haar aan haar familie die zij verloren had.

Slot

Een beklemmend boek las ik. Ik werd opnieuw geconfronteerd met de uiterste consequentie van de diepe val van de mens, op een schaal zoals niet eerder in de wereldgeschiedenis vertoond. Er zijn er die in Auschwitz het geloof in God zijn kwijtgeraakt. Er zijn er ook die door Gods genade daar het geloof ontvingen. Het geloof in een God Die in de donkerheid woont, Wiens pad is in de zee, Die ons geen rekenschap geeft van al wat Hij doet en onder de hemel toelaat, maar Die desondanks om Christus’ wil Zich ontfermt over een mens die naar Hem zucht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen