Dominee in de praktijk

Van Brummelen

Zoals dat vaker gaat in het leven, brengt de verwijzing van iemand je op bronnen die je anders niet kende. Zo geldt dat ook voor lezers van het werk van dr. A. van Brummelen. De voormalige voorzitter van de Gereformeerde Bond verdiepte zich in de pastoraaltheologie, de praktijk van het predikantschap. Via hem loopt er een lijntje naar Robert Leuenberger en diens boek Berufung und dienst (1966). We kunnen deze publicatie zien in lijn met Richard Baxters’ Reformed Pastor (17de eeuw) en Wilhelm Löhes’ Evangelische Geistliche (19de eeuw). Leuenberger staat theologisch verder van ons af dan Baxter, maar zijn opvattingen op het punt van de pastoraaltheologie zijn leerzaam.

Geheim

Omdat God Zelf de predikant roept, leeft deze volgens Leuenberger in de grootst denkbare vrijheid. In lijn met Calvijn ziet hij de roeping als een vocatio arcana, een geheim tussen God en mens. Dit omvat heel het leven. Voor Leuenberger is het dienen van de pastor een taak die sterven vereist: ‘En vooral over de typische pastor moet gezegd worden dat het ‘typische’ in hem vlees is en het aandringen van het vlees. En dat hij sterven moet aan redenaarstalent of zijn kunst om mensen te leiden. Alleen door het kruis wordt dit alles bruikbaar.’

Luisteren En Lijden

Daarbij dient hij niet alleen te zenden, maar eerst en vooral te luisteren naar het Woord. ‘Aan iedere prediker en theologisch docent merk je, of hij toegewijd en onverbiddelijk luisteraar is gebleven, en dus iemand die van ontvangen en niet van bezitten leeft. Alleen dan heeft hij werkelijk iets te geven, te onderwijzen en te preken.’ Leuenberger krijgt Lutherse trekken, als hij zegt: ‘Goede theologie ontstaat alleen in aanvechting, ja eigenlijk in lijden.’ In de praktijk van het ambt zal dit gestalte krijgen: ‘Het predikantschap is de vuurdoop van alle theologie.’

Woord

Een prediker gaat allereerst om met het Woord. Leuenberger: ‘Hiëronymus’ eisen aan de priester Nepotianus gelden ook voor de protestantse predikant: ‘Leg de Bijbel niet uit handen.’ De hele bediening gaat volgens Leuenberger onder in de Schrift: ‘Zijn gehele bediening is gefundeerd en verzekerd in het leven met de Schrift, en daarin moet hij zichzelf dagelijks vernieuwen.’ Zoals een katholieke priester zijn brevier leest, zo dient een evangelische pastor met de Schrift om te gaan. In lijn met Bonhoeffer beveelt Leuenberger het dagelijks lezen van een hoofdstuk uit het Oude Testament en een hoofdstuk uit het Nieuwe Testament aan.

Dit is niet enkel een vertroostende omgang met het Woord, maar het biedt tevens een tegenover: 'De hervormers, vooral Luther, ontdekten dat de Bijbel niet alleen ons thuis, toevluchtsoord en troost is, maar ook het Woord van God, dat ons bevreemdt, verrast en beangstigt.’

Preekvoorbereiding

Voorbereiding op de prediking vindt niet enkel plaats in de studeerkamer: ‘Een predikant bereidt zich voortdurend voor op zijn preek, zelfs als hij zich daar niet van bewust is.’ Elke ontmoeting en gebeurtenis stempelt de bediening. Hij breekt een lans voor studiezin. Bij de preekvoorbereiding onderstreept Leuenberger het belang van meditatie: ‘We keren terug tot de vaststelling dat de taal van de prediking geboren wordt uit de meditatie.’ Loopt men vast in de bediening, dan moet men daar niet alleen mee rond blijven lopen, maar hulp zoeken. ‘Een predikant die over een lange periode niets meer met zijn preektekst beginnen kan, dient een zielzorger op te zoeken.’

Profetisch En Priesterlijk

Leuenberger maakt bij zijn uitwerking van het beroep en de dienst van de pastor gebruik van de Bijbelse termen ‘profetisch’ en ‘priesterlijk’. Volgens hem worden we met het vorderen van de jaren ofwel meer rabbi, prediker, profeet; ofwel een mens van wie priesterlijke, dienende kracht uitgaat. Dit lijkt op de onderscheiding tussen leraar en herder, waar wij vaak over spreken.

Eenzaamheid

Gezelschap dient soms gemeden te worden, maar niet altijd: ‘Het geestelijk bouwen van de gemeente vereist van de predikant een zekere mate van sociale eenzaamheid.’ Dit sluit nabijheid en diep contact in het pastoraat niet uit, integendeel. Volgens Leuenberger is het intensieve sociale verkeer van zijn eeuw een bedreiging voor het predikantschap: ‘Wellicht is de contacthonger met de moderne wereld, op kosten van de theologische arbeid, de grote verzoeking van de predikantengeneratie van onze tijd.’ In eerdere eeuwen ging men wellicht teveel op in speculatief filosoferen of werkte men dogmatisch de dingen wel heel ver uit. Contacthonger is echter ónze strijd.

Dit is wat anders dan wereldvreemd leven. Vandaar dat Leuenberger openheid voor de vorming die vanuit de wereld op pastores afkomt, van belang acht. Maar dan vanuit het perspectief van Christus, mede in het licht van het naderende oordeel. Een predikant leeft dus niet in een mandje buiten de werkelijkheid, maar is er een onderdeel van.

Strijd En Gebed

Een pastor kan spreken over veel zaken, maar alleen zij die zelf aanvechting en strijd met zonden kennen, kunnen volgens Leuenberger werkelijk pastoraal nabij zijn: ‘Niet degene die bewaard werd, maar degene die verlost is, die kan prediken en de zonden van anderen vergeven.’

Het gebed en studiezin zijn volgens de pastoraaltheoloog belangrijke wapens in de strijd. ‘De meesten van degenen die geestelijk moe zijn geworden, hebben niet te veel, maar te weinig gebeden en theologie bedreven.’ Aan gebed besteden we niet snel te veel tijd, integendeel: ‘Hoe meer we bidden, hoe meer tijd we vinden om te werken.’ Heiliging betekent volgens Leuenberger dat ons hele leven een school van gebed wordt. ‘Slechts zolang en in de mate waarin hij bidt, verduistert de theoloog en prediker het licht van God niet met zijn menselijk licht.’

Omgang

Leuenbergers’ visie op pastoraaltheologie kenmerkt zich door aandacht voor de persoon van de pastor. Alleen door aanvechting, strijd en versterving heen wordt men werkelijk vruchtbaar. Daarbij is persoonlijke en aanhoudende omgang met de Schrift nodig. Tevens kenmerkt een vruchtdragende dienaar zich door een rijk gebedsleven, in stilte.

Contact is voor Leuenberger van belang, maar voor stilte en meditatie breekt hij een lans. Hij roept op om werkelijk theoloog te worden, waarbij hij oog heeft voor de verzoekingen die juist het predikantschap op dit punt met zich meebrengen. Een goede theoloog wordt dat in de aanvechting. De pastor staat bij Leuenberger niet boven degene die hij pastoraal ontmoet. Alleen hij die de strijd kent, kan de ander werkelijk nabij zijn.

Zand

Deze overtuigingen over het predikantschap, zijn als zand in de machine van de domineesfabriek. We dienen vast te lopen, om tot zegen te kunnen zijn. Een ervaring die ik elke predikant gun, steeds weer.

Het leven van veel predikanten wordt gestuurd door allerhande regeldingen, die hen weghouden uit de stilte. Dit ronddraven en belangrijk doen, werkt naar mijn beleving zoals alcohol op geest en lichaam. Namelijk verdovend en verslavend. We hebben zand in de machine nodig, om in de stilte te rijpen tot mensen die werkelijk iets te delen hebben. Vanuit de omgang met God en de schatten uit de gereformeerde traditie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen