‘Groene hart kerk’, een aanzet voor (verdere) bezinning

‘Groene hart kerk’, moet dat dan zo nodig? Te lang hebben we in de gereformeerde gezindte gedacht dat aandacht voor het milieu en duurzaamheid vooral een zaak is van de ‘linkse kerk’. Er valt de laatste jaren gelukkig zo hier en daar een omslag waar te nemen. Het milieubesef begint te groeien. Genieten van de welvaart vereist dat we zorg dragen voor de mensheid en het leefmilieu, zowel dichtbij als veraf. We dragen verantwoordelijkheid voor de leefwereld van de toekomstige generaties en voor het geheel van de schepping. Die roeping staat haaks op verspilling en onzorgvuldig beheer.

Definitie van duurzaamheid

Het platform Duurzaamheid geeft, in lijn met een VN-rapport, de volgende definitie van duurzaamheid: ‘Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.’
Oog hebben voor de ander is een Bijbels gegeven.
Duurzaamheid verdisconteert op een bijzondere wijze ‘de lijn van de geslachten’. Onze huidige behoefte als mensheid vraagt om een ontwikkeling van beleid voor de toekomst zonder dat de mensen, het milieu of de economie in gevaar komen. Daarbij mag het aspect van de gerechtigheid en een eerlijke verdeling niet uit het oog worden verloren. Onrecht staat immers haaks op echte duurzaamheid en leidt vroeg of laat tot immense problemen. Onrecht grijpt veel verder in dan alleen plaatselijk of persoonlijk. Het ontwricht allerlei verhoudingen. Dit artikel wil enkele gedachtelijnen uitzetten om het gesprek over duurzaamheid op gang te brengen of te intensiveren. De ‘groene hart kerk’ is geen zaak van stenen alleen, maar allereerst raakt het ons eigen hart. Hoe staan wij in het leven? Wat beweegt ons ten diepste in ons werken, kerken en ontspannen?
Deze bijdrage geeft geen pasklare antwoorden, maar wil met name ook kerkenraden aanzetten geven voor (verdere) bezinning rond dit aangelegen thema.

De kerk als kweekplaats voor groen leven

De christelijke gemeente leeft op de adem van Gods stem. Rond het open Woord komt de gemeente samen en wordt ze gebouwd in geloof, hoop en liefde. Een echte groene kerk heeft een hechte verbondenheid met het levende Woord als haar voedingsbodem. We gaan het niet maken met ons activisme! We hebben de Heilige Geest nodig die ons het zuchten van de schepping werkelijk laat horen. Duurzaamheid is voor christenen verbonden met het grote perspectief dat God ons heeft geopenbaard in kruis en opstanding van Zijn Zoon. Het is opvallend hoe juist de evangeliebeschrijving een sterk accent legt op de band tussen de vleeswording en de schepping. Let eens op de verschijnselen rond Golgotha: de zon verduistert en de aarde beeft. De hele schepping houdt als het ware bij dat ultieme gebeuren de adem in! De overwinning van de Paasmorgen werpt heerlijk licht vooruit op de grote Toekomst die wacht.

Vanuit dat verworven heil mag de gemeente heel concreet leren leven door samen te luisteren naar het Woord van God. Hoe belangrijk is dan wat je als ouder en opvoeder doorgeeft en voorleeft aan de komende generatie. Proeven onze kinderen en jonge mensen onze liefde voor het werk van Gods handen, Zijn schepping? Respect voor mens en dier en een verantwoorde omgang met de aarde, moeten jong worden bijgebracht. Terreinen die mogelijk bij onze visie op zonde weleens te veel buiten beeld zijn gebleven. Naast de opvoeding thuis is de kerkelijke gemeente in het Bijbels onderwijs van prediking, catechese en verenigingsleven een kweekplaats voor groen en duurzaam leven. Daarmee is niet bedoeld dat te pas en te onpas op dit thema wordt gehamerd. Maar fundamentele bezinning op ons leven als christenen hier en nu kan en mag nooit losgemaakt worden van onze verantwoordelijkheid voor de toekomst van de aarde. Wij zijn maar al te zeer geneigd te scheiden wat God heeft samengevoegd. Dat schept helaas ruimte voor ongehoorzaamheid aan de ontvangen opdracht om de aarde te bouwen en te bewaren, haar te bewerken en te onderhouden.

Het kerkgebouw als oefenplaats

Het mag niet bij mooie woorden blijven, maar duurzaamheid dient in een christenleven handen en voeten te krijgen. Dat vraagt van kerkenraad en gemeente om visie. Dat is meer dan korte termijn denken. Welke investeringen zijn nu en op langere termijn nodig om ons kerkgebouw tot een echte oefenplaats voor groen en duurzaam leven te maken? Daarbij komen o.a. aspecten als isolatie, energie inkoop en verantwoord gebouwbeheer om de hoek kijken. Vanuit een doordacht plan zullen er investeringen worden gedaan met het oog op vergroening en verduurzaming.
Daarbij zullen hobbels genomen moeten worden. De een wil vooral comfort voor de kerkganger, de ander heeft veel meer een groen hart en wil zoveel mogelijk klimaatneutraal werken en kerken. Een breed draagvlak is een vereiste om op dit punt als gemeente verder te komen. Een oefenplaats heeft tevens gevolgen voor de komende generaties. Jong en oud leren samen verantwoordelijkheid te dragen. En zo blijkt de oefenplaats ook een kweekplaats te worden voor groen en duurzaam leven. Samen de schouders eronder zetten, werkt samenbindend ook tussen ‘denkers en doeners’ in de gemeente. De leden van het lichaam hebben elkaar nodig. Het geeft ook voldoening om samen stappen te zetten op een weg waarbij toekomst gericht leven een belangrijk uitgangspunt is.
Een van de mooie aspecten van het kerkverband is dat we elkaar mogen en kunnen dienen met onze ervaringen. Je kunt als gemeente vaak leren van de moeiten en kansen van andere gemeentes ook op het terrein van groen en duurzaam kerk-zijn. Uitwisseling van ervaring is dan ook van groot belang. Sommige gemeentes hebben op dit punt meer in huis dan andere. Het werkt samenbindend als we niet alleen samen spreken over geloofszaken, maar ook heel praktische aspecten van gemeente-zijn en gebouwbeheer met elkaar delen. Via de moderne media zijn er heel wat mogelijkheden om elkaar te betrekken bij bezinning en uitvoering op het terrein van verduurzaming. De kans is groot dat die heel praktische insteek tot mooie resultaten zal leiden. Dat geldt niet alleen in materieel opzicht, maar het geeft ook de hoognodige verbindingen in ons kerkelijk leven tussen diverse gemeentes binnen het kerkverband en waarschijnlijk tevens daarbuiten.

De groene kerk als kloppend hart voor de omgeving

Goede plannen voor gebouwbeheer hebben oog voor de functie van het kerkgebouw. Wie duurzaam wil leven kan niet om de zogenaamde ‘deeleconomie’ heen. Bezinning op het kerkgebouw kun je niet loskoppelen van het gebruik. Welke taken zien we hier als plaatselijke gemeente voor ons liggen? De samenkomst van de gemeente in de erediensten is het centrum, het kloppend hart, maar er zijn zoveel meer dagen in een week. Hoe kan ons kerkgebouw iets betekenen binnen het kader van ‘deeleconomie’? We delen het gebruik van de gebouwen / zalen met andere partijen om zo multifunctioneel present te zijn in onze samenleving. Maar dat vraagt van de plaatselijke kerk wel visie en inzet om het geheel in goede banen te leiden, conflicten te vermijden en zorgvuldig beheer te waarborgen. Als dat gaat lukken dan staat de kerk in de wijk niet langer op een eenzaam eiland, maar kan deze (weer) een centrale functie gaan vervullen als kloppend hart voor de omgeving. Sommige kerkgebouwen hebben de beschikking over een fraai kerk erf, dat meer is dan een parkeerplaats. Er zijn soms mogelijkheden voor multifunctioneel tuingebruik. Daarbij is inzicht en inzet van belang. De concrete omgang met dat wat groeit en bloeit kan goede aanknopingspunten bieden voor verder gesprek met mensen binnen en buiten de kerk.
Duurzaam en groen leven vraagt om creatief gebruik van datgene wat we als gemeente ontvangen hebben. Dan zijn de mogelijkheden niet zomaar uitgeput, hoewel er behoorlijke verschillen zijn per situatie. Het spreekt haast vanzelf dat stappen zetten op dit terrein grondige voorbereiding en betrokkenheid van de gemeenteleden vraagt. Het inschakelen van zoveel mogelijk mensen in deze trajecten is goed voor de samenhang. Je kunt en mag het niet op de schouders van een enkeling leggen. Wel kan het zeer stimulerend werken als enkele gemeenteleden zich vrijwillig inzetten op dit terrein met hun gaven ten dienste van het geheel.

Duurzaamheid werkt drempelverlagend

De drempel naar de kerk kan door deze multifunctionaliteit behoorlijk worden verlaagd. Sommige kerkgebouwen stellen ruimte beschikbaar voor een lokale voedselbank. Het sociale gezicht van de kerk komt mede daarin tot uiting. In de media is de afgelopen maanden weer gebleken hoe steeds meer mensen de weg naar de kerk vinden bij schuldproblematiek of dreigende tekorten. Voor vele medeburgers verdient het kerkgebouw een blijvende plek in het dorp, de stad en de eigen wijk. Duurzaamheid is gericht op en wil werken aan onze gezamenlijke toekomst. De hierboven gegeven definitie sluit aan bij het rapport ‘Our Common future’ van de World Commission on Environment and Development van de Verenigde Naties. Als kleine kerken in een grote wereld met veel spanningen mogen wij ons zeker lokaal niet onttrekken aan onze verantwoordelijkheden. Positief gesteld: het is ons een eer er te zijn als teken van hoop voor de toekomst. Het missionaire karakter van de christelijke gemeente vraagt om te delen met velen. In een zich verhardende samenleving kan juist de plaatselijke gemeente het verschil maken. Dat is geen prestatie waarbij wij zo nodig moeten scoren, maar het is leven van Gods gratie. Die genade wil je graag delen met anderen om je heen en mensen ver weg. Deze ‘deeleconomie’ is nauw verbonden met Gods heilsplan waarin mens en wereld tot hun bestemming komen. Dan kun je en wil je niet ‘wegkijken’ bij onrecht en armoede en dat geldt niet alleen intern in de gemeente maar evenzeer naar buiten.

Perspectief

Groene hart kerk, dat maak je niet van de ene op de andere dag. Echte duurzaamheid heeft alles te maken met een vernieuwd hart, waarin door Woord en Geest fijngevoeligheid ontwikkeld wordt. Zo mag je met nieuwe ogen kijken naar Gods schepping en leer je met nieuwe oren luisteren. Dat is een proces van ontwikkeling en verdieping. Dan leer je als christen signalen op te vangen in kerk en samenleving die om reactie vragen. Misschien zegt iemand: waar beginnen we aan, wat moet dat worden met duurzaamheid in onze gemeente?
Onderschatten wij niet vaak de kracht van het Woord dat mensenlevens op alle terreinen gaat doortrekken? Kerk met een groen hart is ook moedig en ootmoedig kerk zijn. Het kan heel verrijkend zijn om op het punt van duurzaamheid ‘out of the box’ te denken. Je komt dan soms tot de ontdekking dat er meer talent in de gemeente is op diverse terreinen. Wel vraagt dat om een solide basis van waaruit we willen werken en coördineren. Toerusting van kerkenraden is daarbij een vereiste, zodat zij de gemeenten kunnen inspireren om met elkaar de schouders eronder te zetten.
Het gaat niet alleen om onze toekomst of die van onze (klein)kinderen, maar duurzaamheid raakt het grote perspectief van de christelijke hoop. Dat is geen zaak voor liefhebbers alleen, maar gaat allen en alles aan! Vanuit die overtuiging wil dit artikel een handreiking doen voor (verdere) bezinning. Door Gods genade kijken, luisteren, leven en dienen met een bewogen hart, dat levert voor kerk en samenleving pure winst op. ‘People, planet, profit’ leren we zo te zien en te behandelen in echt duurzaam perspectief.

Prof. Dr. Hofman is sinds 2014 emeritushoogleraar Nieuwe Testament aan de TUA.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen