Vaderlandse geschiedenis bezien door Brielse brillen

„Martelaren van Gorinchem herdacht. Hervormden en Katholieken wissen historie uit in Brielle". Onder dit hoofd maakt „De Tijd" van 11 juli melding van een „oecumenische" dienst, 10 juli 1966 gehouden ter herdenking van de 19 geestelijken, die Lumey van der Marck op 9 juli 1572 liet ophangen. Deze martelaren zijn in 1867 heilig verklaard en in 1932 is een bedevaartskerk gebouwd op de plek waar zij gedood werden. In die kerk werd nu een mis opgedragen, tijdens welke rector Van Vugt uit Oegstgeest en de Brielse Hervormde ds. W. S. Duvekot predikten. De ceremonie was een sluitstuk van een actie van deken Ten Have om het nog tussen protestantse en r.k. Briellenaren bestaande onbegrip uit de weg te ruimen. Dit met het oog op dc viering van het eeuwfeest van de heiligverklaring in 1967 en meer nog om in 1972 een onbekommerde feestviering mogelijk te maken van alle Briellenaren bij de herdenking van 1 april 1572. Bij dc heiligverklaring in 1867 braken cr n.1. relletjes uit en 50 jaar geleden verschenen er pamfletten, waarin gezegd werd, dat rooms-katholieken niet konden meedoen aan de 1 april-feesten, omdat aan de inname van Den Briel de onuitwisbare herinnering verbonden was aan de moord op de Gorcumse martelaren.
Maar thans ziet men elkaar anders. „Wij katholieken hebben met inquisitie en bloedraad evengoed boter op het hoofd en het gaat er toch niet om af te wegen wie het meest schuldig is", aldus het standpunt van deken Ten Have. Tijdens de „oecumenische" mis sprak ds. Duvekot: „Met de slachtoffers van de inquisitie en met de martelaren van Gorinchem voor ogen is het toch diep beschamend tc weten dat christenen dit elkaar hebben aangedaan." En rector Van Vugt: „U die beladen door de last der historie elkaar zoveel zou kunnen verwijten, grijpt eikaars hand in christelijke erkenning, U is een voorbeeld voor Nederland en daarbuiten".
Een onbekommerde feestviering is de Briellenaren van harte gegund en aanbevolen, maar een voorbeeld ter navolging lijkt hun ceremonie niet. Zou men in Heiligerlee en in Winschoten behoefte hebben aan een dienst in de Hervormde kerk, waarbij pastoors hun spijt betuigen over de moord, door Spanjaarden gepleegd op respectievelijk 200 kuise jonge dochters en 330 vrouwen en kinderen? In Brielle werden twee ongelijksoortige grootheden tegen elkaar afgewogen. De moord op de Gorkummers was, te midden van het ruwe oorlogsgeweld, een daad van een woeste krijgsman op diens eigen initiatief. Scherp heeft de Prins van Oranje, die dc executie verboden had, de wreedheden van Lumey veroordeeld en hem er voor gestraft, zoals hij allen liet straffen „die de Papen qualick getracteert hadden". (Zie de Apologie van de Prins, uitgave 1923 blz. 72).
De moorden, op bevel van de Inquisitie gepleegd, behoorden daarentegen tot het systeem van de R.K. kerk en van de wereldlijke regering, die naar r.k. leer verplicht was de vonnissen van de Inquisitie ten uitvoer te leggen. Inquisitie en plakkaten waren de oorzaak van de opstandigheid der Nederlanders. Willem van Oranje nam de wapens op om deze landen onafhankelijkheid en gewetensvrijheid te bezorgen. Wie zich verheugt over het gelukken van deze strijd, kan 1 april 1572 met blijdschap gedenken. Particuliere wreedheden, hoe betreurenswaardig ook, ontnemen aan de opstand niet zijn betekenis. De belangrijkste bepaling van dc Unie van Utrecht van 1579 was: „mits dat een yder particulier in sijn Religie vrij sal mogen blijven, ende dat men nyemant ter cause van de Religie sal moegen achterhaelen ofte ondersoucken. . . . "

Daarom zou het zinvol en navolgenswaard geweest zijn, indien de Briellenaren op 10 juli een herdenkingsplechtigheid gewijd hadden aan de Prins van Oranje, die geijverd heeft voor een godsdienstvrijheid, waarvoor bijna niemand van zijn tijdgenoten n.og oog had en die, als aartsvijand no. 1 van tyrannie en inquisitie, op 10 juli 1584 het slachtoffer werd »*an het Spaans-roomse regeringsstelsel.
Het is tekenend en voor protestanten geruststellend, dat van r.k. zijde zo'n ophef gemaakt wordt van de 19 Gorkumse geestelijken. In het Vaticaans museum bevindt zich een enorm schilderij van Fracassini, dat hun executie levensgroot afbeeldt: een hele rij hangt al, anderen worden nog gepijnigd of getreiterd. Als van alle executies, op last van de Inquisitie voltrokken, zulke doeken werden geschilderd, de wereld zou ze niet kunnen bevatten. Voor gedachteniskerken zou hier tc lande geen plaats genoeg zijn.
Reeds in zijn „Waerschowinghe" van 1 september 1568 betreffende de plannen van Alva schreef Willem van Oranje: „wilde men hier verderen ende specificeren so vele jammerlicke, afgrijselicke ende onmenschcücke verdruckingen, verjagingen, aentastingen, moorden, geweiden, schoffieringen, confiseatien, voortroepingen, bannissementen ende andere ontallicke overlasten gedaen binnen zijnen tijden tegen soo goede getrouwe ondersaten, het ware om nemmermeer gedaen te hebben." 1).

1) Prins Willem van Oranje, Geschriften van 1568. (Uitgave Wereldbibliotheek 1933, blz. 123).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen