Lijden aan de kerk (3)

Er zijn er genoeg in onze tijd, die een zekere paleisrevolutie zouden willen bewerken in de kerk. De klacht over te moeilijke preken en de roep om versimpeling gaan hand in hand met daarbij de wens om de liturgie op te frissen. Dat zijn geen op zichzelf staande verschijnselen; naar mijn gedachte komt de roep om vernieuwing in de liturgie voort uit een teloorgang van de preek. Zou dat niet zo zijn, dan was de zaak minder ernstig. Er mag best eens wat veranderden, als het maar niet uit geestelijke bloedarmoede voortkomt. Ik schrijf deze artikelen over leden van onze kerken, die te lijden hebben onder algehele verzwakking en verslapping in het gemeentelijke leven. Het is geen geringe zaak: teleurstellingen in de kerkdiensten leiden tot een chronische duisternis in het eigen innerlijke leven. Ik geef slechts één voorbeeld, dat echter symptomatisch is voor meerdere gevallen. In een gemeente waar zich grote wijzigingen hadden voltrokken, zei de voorganger tegen een gemeentelid die daarover klaagde: U moet een omslag maken; dat heb ik ook gedaan. Die omslag leidde tot leegloop onder de prediking. De schapen werden verstrooid. Jonge mensen zeiden daarover: Voor ons had dit niet hoeven te gebeuren; we zien nu dat het helemaal verkeerd uitpakt. Zo gaat het in diverse gemeenten. Deze verkeren in een crisis, wat niet alleen blijkt uit verminderd kerkbezoek; ernstiger is dat leden huns weegs gaan. Het pakt helemaal anders uit dat men had gehoopt. Men zette allerlei vernieuwingen op stapel om de aftocht tegen te gaan; het gevolg is dan juist vaak dat het ledenverlies onstuitbaar toeneemt. Het pijnlijke is dat men hiermee die leden wil bereiken, die al ernstig aangetast zijn door de geest van de tijd. Het is goed dat we middelen zoeken om hen te behouden, maar welke middelen gebruiken we daartoe? Als ik dan de statistieken in het jaarboek bestudeer, lijkt het nog mee te vallen. Maar wie de praktijk kent, weet dat de tweede dienst aantoonbaar laat zien dat de gemeente op retour is. De statistische gegevens zijn cijfermatig oké, maar de praktijk is veel ernstiger dan de cijfers aantonen. In iedere gemeente is een brede rand van leden die eigenlijk al afgehaakt zijn, terwijl zij om bepaalde redenen toch wel op papier lid van de kerk willen blijven. En dan kom ik gelukkig ook in gemeenten, waar geen zichtbaar verschil is tussen de opkomst in de beide diensten. ’s Avonds een volle kerk: het is een wens van veel kerkenraden, al zijn er ook die dat niet eens meer wensen, want je kunt toch niet verwachten dat een mens uit deze tijd twee keer in de kerk zit? Dit is verdrietig voor hen die de kerk echt liefhebben. Juist ouderen voelen dat, omdat zij andere tijden beleefd hebben. Al zijn er ook heel veel ouderen, die makkelijker meewaaien met de tijdgeest dan de jeugd. Jongeren zijn niet het slechtste deel in de gemeente.

Liturgische vernieuwingen. Hoe gaat dat in z’n werk? Een andere berijming, een andere vertaling, wat meer staan en beweging onder de dienst, liturgische gewaden, bijzondere diensten, kortom, een “frisse” aanpak van de buitenkant. Het ideaal is bereikt als de wereldling zich thuis voelt in de kerk. De kerk moet gezelliger worden, zaken als ernst en bezinning moeten niet meer zo nadrukkelijk rond de preekstoel hangen; zelfs een Avondmaalsgang moet er wat vrolijker aan toegaan. Het is symptomatisch voor deze trend dat in enkele jaren er vrijwel geen hoed meer in de kerk te zien is. Je lijdt aan de kerk als dit proces zich voltrekt. Zijn deze dingen nu zo belangrijk? Ik zeg nogmaals, dat er vernieuwingen kunnen zijn, die niet echt schade toe zouden brengen, als deze dingen echt op zichzelf stonden. Maar de vraag naar aanpassingen komt onmiskenbaar voort uit innerlijke verschraling. In de context van deze uiterlijke aanpassing verandert er op de kansel ook iets. Leden die dit niet meemaken, vervreemden van de gemeente en gaan onbevredigd naar huis. Neem een voorbeeld: De oude berijming doet het niet meer, zo zegt men. Ik vraag me oprecht af hoe men dit kan zeggen. Welke invloeden spelen hier? Is het nu echt omdat er gesproken wordt van het pad der deugd of omdat er gezongen wordt over het “Opperwezen”? Eergisteren droomde ik dat ik in een gemeente een dienst meemaakte. Er werd gezongen: “Heere, ai maak mij Uwe wegen, door Uw Woord en Geest bekend….”. In mijn slaap mocht ik dat met zoveel intense vreugde en met een zo groot genoegen meezingen, dat mijn hart ervan overstroomde. Daardoor werd ik mij weer eens bewust wat de psalmen voor ons betekenen. Als nu een eenvoudige psalm tot het hart mag spreken (en dat gebeurt toch gelukkig bij velen) dan krijg je een band met die bekende woorden. Dan zijn er geestelijke redenen die ons binden aan die berijming. U hebt het toch ook wel eens dat u door een psalm die gezongen werd, volstroomde met een innerlijke vreugde? En als de organist daar dan ook nog eens aan mag meewerken, wat gelukkig in de meeste kerken ook het geval is, dan geeft dat een zegen. Dan wilt u die psalmen niet kwijt, niet om “emotionele” redenen, maar om geestelijke beleving. En als dan toch koste wat het kost, die psalmbundel moet worden vervangen, hoe komt dat dan? Ik denk dat daarom ook de berijming van Datheen (onder ons onbekend) nog steeds aanhangers heeft. Ze werd een factor in het hárt van de gemeente, hoewel we, objectief gezien, weten dat deze berijming weinig artistieke kwaliteiten heeft. Er zijn meerdere bekende organisten, die van de muziek hun beroep gemaakt hebben, echte musici, en de meeste van hen verafschuwen de liederen uit de bundel “Opwekking” en grijpen het liefst naar de psalmen. Elk argument is dus niet even sterk. Als iemand de naam van Christus wil bezingen in de kerk, vraagt dat om begrip. Het kan een goed motief zijn. Ik vermoed echter dat de Heere Jezus in de psalmen eigenlijk dieper en rijker wordt bezongen dan in veel liederen van deze tijd. Dit neemt echter niet weg dat er ook oude en bekende gezangen zijn die diep en vol de Nieuw- Testamentische rijkdom bezingen en die een plaats hebben in het hart van Gods volk. Toen de nieuwe berijming pas in gebruik was genomen, hoorde ik zo nu en dan wel eens een psalm in die berijming zingen. Ik vond dat toen niet onaardig (ik zeg het met opzet zo), maar hoe meer ik ervan hoorde, hoe minder het me op den duur bevredigde. Het nieuwtje is er zo af. Als zo’n proces toeslaat, moet een kerkenraad weer iets verzinnen om in te spelen op de roep om verandering. Misschien verwijt u mij dat ik te lichtvoetig spreek over serieuze vragen die leven in de gemeente. Welnu, ik denk dat we zo ook eens relativerend moeten omgaan met al die vragen en wensen, die in feite een aanval betekenen op de dienst des Heeren. Mijn eerste stelling, namelijk dat allerlei vragen om nieuwe dingen, uit geestelijke magerheid voortkomen, heb ik u willen duidelijk maken. Een tweede stelling is dat vernieuwingen in de kerk geen einzelgängers zijn. Het is een ketting, niet zo maar een losse schakel. Het één leidt tot het ander, tot een volgende wijziging. Er zijn kerkenraden die voor de toekomst een meerjarenplan hebben opgesteld, waarschijnlijk om de Atheners in de kerk rustig te houden. Het proces begint voorzichtig, zo dat eigenlijk geen weldenkend mens bezwaar kan hebben. Maar pas later in de tijd merk je dat er toch veel meer aan vast zat. Op de pc heb je programma’s die bij installatie zichzelf “uitpakken”; eerdere versies worden “verwijderd”. Dat zijn precies de twee dingen die in de kerk gebeuren. Vrouwenkiesrecht kan men heel aannemelijk voorstellen, maar als het programma uitgepakt wordt, blijkt ineens de schade. Je bent het objectieve beeld van de gemeente kwijt. Bepaalde Bijbelse gedachten werden geruisloos verwijderd. Dit uitpaksysteem bracht niet veel goeds en zeker niet het gewenste resultaat.

Als men nu te lijden heeft onder dit type verschijnselen in een gemeente, wat moet dan de juiste houding zijn? U kunt weinig anders doen dan dit gelaten ondergaan, misschien onder protest, maar dat bezorgt u al snel een ongunstige naam. U merkt dat u zich soms ergert tijdens de diensten en dat is geen goede reactie. Wat dan? U kunt erover spreken en bezwaren aantekenen, maar u vindt geen echt gehoor. U bent al lang in een hokje ingedeeld. Of u bent net niet helemaal de richtlijnen van de Kerkorde nagekomen. Alles moet naar de KO gaan, dan is het goed. Alleen, als die KO op dat punt ook principieel al is bijgesteld, helpt een stipt nakomen van die KO u ook niet meer. U hebt bezwaar tegen de CGKV? De KO verbiedt het niet. Deze regelt het volgens sommigen zelfs. U kunt niets meer zeggen. Wie enige uitkomst verwacht van de KO of van de kerkelijke weg, komt in het bos terecht. Ik moet ook hier weer wijzen op hogere dingen, op de geestelijke wapenrusting. Het gebed is de christenen van node. Juist ook in deze dingen. Wie hier nu echt helemaal verdwaalt, zoeke de kracht van het gebed. De Heere alleen is machtig harten te neigen als waterbeken, ook van dominees en kerkenraden. Bidt er dan niet alleen om dat die vertaling niet doorgaat, maar smeek de Heere om geestelijke levendmaking van dode zondaarsharten. Dan slaat u op het juiste aanbeeld. Dat is het totaalpakket van Gods Geest. Zoek temeer een nieuw hart en een nieuwe geest. Die vernieuwing is fundamenteel. Wees ook bewogen met hen die het buitenste van de drinkbeker reinigen. Hoed u ervoor dat er een strijd tegen vlees en bloed ontstaat. Zie achter bewegingen van mensen de diepere geestelijke achtergronden. Dat is nodig. Anders gaan we vechten tegen windmolens. Deze tegenstellingen in een gemeente kunnen de meest bizarre ongeestelijke vormen aannemen. Leef op gebogen knieën en maak de Heere uw noden bekend. Bid om de vrede van Jeruzalem. Vraag er de Heere om dat u bewaard mag blijven voor muggenzifterij. We slaan zo makkelijk door. Immers, de geschetste “verontrusting” kan zo snel leiden tot de verheffing van de Farizeeër. Een Farizeeër is een haarklover, en de mug en de kameel zijn hem niet onbekend, beide niet. Neem niet automatisch en klakkeloos aan dat elke stap die gezet wordt, voortkomt uit zucht naar verandering. Ook deze lijnen moeten getrokken worden. Ik meen dat de oude paden in Gods Woord ons worden aanbevolen. Het kan gebeuren dat men een nieuwe weg aanlegt op het eeuwenoude spoor. Dat is de beste vernieuwing. Leer deze dingen geestelijk te onderscheiden. U kent wel de leus dat we het oude niet moeten waarderen omdat het oud is en het nieuwe niet moeten zoeken omdat het nieuw is. Dat zijn op zich wel ware woorden, maar ik besef dat er niet altijd een goed gebruik gemaakt is van deze inzichten. Het heeft onder ons niet goed gewerkt. Het oude heeft in Gods Woord voorrang. Immers, we weten dat God niet verandert. En de Kerk heeft de eeuwen door bij dezelfde dingen geleefd. Oud brood is niet smakelijk, oude wijn daarentegen is kostbaar. Welke betekenis heeft de vreze des Heeren in uw leven? Ik hoop dat de verontrusting in onze kerken een geestelijk gehalte kent. Zulke wachters op Sions muren hebben we hard nodig. Geestelijk leven is een nieuw gezang op de oude waarheid. En dat nieuwe gezang wordt nooit oud want het heeft haar wortels in de vernieuwing van het gemoed.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen