De heilige oorlog (10)

Problemen met de heer Geweten

Griffier Geweten wordt beschreven als iemand die de wetten van de Koning zeer goed kende, een man vol moed en trouw, ’met een rappe tong en een goed hoofd’. Hoewel hij heeft toegestemd in het openen van de poorten, lukte het Diábolus niet om hem tot slaaf te maken. Enerzijds stemde Geweten toe in veel wetten van de reus, anderzijds vreesde hij zo nu en dan voor de wetten van El-Schaddaï, die hem in gedachten kwamen. Op zulke momenten verhief hij zijn stem tegen Diábolus, brullend als een leeuw. Ja, soms kreeg hij zulke kuren dat hij de hele stad in rep en roer bracht. De reus trilde en beefde dan ook regelmatig als een rietje, alsof hij ratelende donderslagen en donderende kanonnen hoorde.

Geweten als dwaas voorgesteld

Wat moet hij daarmee aan? Hij besluit Geweten te verharden door hem in de zonde en de goddeloosheid weg te laten zinken. Dan hier een stapje, dan daar een stapje, heel voorzichtig. Zo brengt hij de secretaris op het punt dat hij niet alleen verwilderd raakt, maar dat hij zelfs bijna geen gewetenszaak meer maakt van de zonde. Verder kan Diábolus echter niet gaan. Daarom bedenkt hij nog iets anders.

De bedrieger gaat de inwoners van Mensziel wijs maken dat ’die oude, suffige heer secretaris’ gek is. Hij wijst op het onberekenbare gedrag van Geweten, die immers alleen bij vlagen onrustig is. Dat gedrag past heel goed bij mensen die van het verstand beroofd zijn. De secretaris had zelfs momenten van vrolijkheid waarop hij alles herriep, wat hij eerder gezegd had. Soms voer hij hevig uit tegen iets, wat hij op een andere keer stilletjes liet gaan. Soms was het of hij helemaal ingeslapen of zelfs gestorven was, vooral wanneer de stad luidruchtig feest vierde en naar de pijpen van de reus danste. Het kwam zover, dat Mensziel de woorden van heer Geweten in de wind sloeg. Volgens Diábolus handelde Geweten op momenten dat hij tekeer ging ook helemaal niet uit liefde of uit medelijden, maar had hij dan een dwaze bui.

Bovendien, om Mensziel ’in zijn klauwen te houden’ herhaalt hij dikwijls dat de inwoners wel ’het getier van de oude heer en het geraas van zijn donderende stem horen’, maar dat ze niets horen van El-Schaddaï Zelf! Wat een leugenaar en bedrieger, aldus Bunyan. Immers, elke keer als de griffier zijn stem laat horen, is dat de stem van God Zelf die tot hen komt! Diábolus stelt dat de Koning dus niet veel geeft om het verlies en de opstand van Mensziel en dat Hij de inwoners niet ter verantwoording zal roepen. Hij laat alles rustig gaan zoals het is, omdat Hij weet dat de stad nu het wettig eigendom van Diábolus is.

Nogmaals wijst de verleider op zijn eigen goede bedoelingen en beweert hij dat de wetten en gewoonten die ze nu hebben, meer plezier en vreugde geven dan het paradijs hen ooit geven kon. Hij had hen gevonden als een volk met afgeknipte vleugels, maar hun vrijheid is nu groter dan ooit. Er gelden geen bindende regels meer, niemand wordt ter verantwoording geroepen en ze leven een vorstelijk leven.

Niet te verdrijven

Met al zijn praatjes weet de reus ervoor te zorgen dat de hele stad woedend wordt op de secretaris als hij weer eens zijn stem laat horen. Ze zouden hem wel willen vermoorden en wensten dat hij duizenden kilometers ver van hen woonde. Zijn aanwezigheid, zijn stem of alleen al zijn gedaante kon hen vreselijk bang en benauwd maken.

Toch bleef Geweten in de stad, hoewel het Bunyan een raadsel was hoe hij daar kon blijven leven. Dat kon volgens hem alleen maar door de kracht en wijsheid van El-Schaddaï. Ook wijst hij er nog op dat het huis van de griffier zo sterk was als een kasteel en dichtbij een vestingwerk stond. Als ’het gepeupel’ hem dan wilde vermoorden, dan zette hij de sluizen open, waardoor een watervloed de stad in stroomde die allen in de omtrek dreigde te verdrinken.

Secretaris van de mens

Het is een geniale vondst van Bunyan om aan het geweten de functie van secretaris toe te dichten. Een goede secretaris is de spin in het web van een bestuur. Tot zijn werkzaamheden hoort bijvoorbeeld het notuleren, het in de gaten houden of volgens de regels gehandeld wordt, het corrigeren van anderen waar nodig, en het zorgdragen voor het archief. Zo is het ook met het geweten van de mens, waarbij vooral het aanspreken in geval van onwettig gedrag een belangrijke rol speelt. Het geweten kan houvast geven bij het maken van keuzes. Het geweten kan onderscheiden tussen goed en kwaad. Van het geweten wordt gezegd dat het kan ’spreken’. Naast het bezitten van een ziel, onderscheidt het hebben van een geweten de mens van de dieren.

Gods stem

Een andere bijzonderheid van het geweten is dat het een stem van God kan worden genoemd, zoals ook Bunyan schrijft. Het is een overblijfsel van Gods aanwezigheid in de mens, een aanwezigheid die de satan niet kan verhinderen. Daarom wordt het geweten ook wel ’de stadhouder van God’ genoemd. Wat een voorrecht, maar ook een verantwoordelijkheid is het een geweten, een consciëntie, te bezitten!

Een sprekend geweten

Doordat het geweten nog spreekt is het nog geen hel op aarde. We zien het al bij jonge kinderen: ze weten vaak heel goed wat wel en niet mag. Het geweten, ook wel ’het stemmetje’ genoemd, is in Gods hand een middel om te bewaren voor uitbrekende zonden. Het geweten zegt niet alleen wanneer iets niet goed is, het brengt vaak ook de straf op de zonde in gedachten, wat een afschrikwekkend effect kan hebben. Helaas is dat niet altijd geval. Denk aan Saul, die merkte dat de Heere zijn roepen niet meer hoorde omdat hij niet gehoorzaamd had. Denk ook aan Judas, wiens geweten luid sprak nadat hij merkte dat Jezus, Die Hij onschuldig bloed noemde, gekruisigd zou worden. Beiden hebben de brullende en beschuldigende stem van het geweten willen smoren door de dood …

De aanvallen op het geweten

Het is de satan heel wat waard om het geweten uit te schakelen. Hij doet dat stap voor stap en is hierbij volledig in zijn element. Wie het verhaal van Bunyan op zich laat inwerken, ziet de slinkse streken van de satan helder getekend. Wat een lessen kunnen daaruit getrokken worden.

We noemen nog één aspect. Het geweten kan toegeschroeid worden: … hebbende hun eigen consciëntie als met een brandijzer toegeschroeid (1 Tim. 4:2, zie ook de kantt., waarin gewezen wordt op de ongevoeligheid, en in dat verband Ef. 4:19), maar de stadhouder van God kan niet verdreven worden. Gelukkig kan het geweten nog wel gereinigd worden, Hebr. 9:14: Hoeveel te meer zal het bloed van Christus, … uw consciëntie reinigen van dode werken, om den levenden God te dienen!

Laten eenieder zich haasten en spoeden om dat te kennen, want eens zullen alle gewetens spreken!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen