Noodsituatie in Peru

ALs ik in het hooggebergte uit het raampje van de overvolle bus kijk, valt het me niet zo op. Het is augustus en dus gewoon de droge tijd. Dat betekent, vooral 's morgens, een staalblauwe lucht (een zeer diep blauw op deze hoogte van zo'n 4000 meter) en 's middags wat wolken. Maar de Sierra kent ook een regentijd, die meestal eind november begint en tot maart duurt. In die periode valt normaal zo'n 600 tot 700 milimeter regen, ruim voldoende voor de landbouw. Maar zoals op meer plaatsen lijkt het weer in de war. In Ethiopië en Indonesië is de droge tijd te vroeg begonnen en ook de Filippijnen worden door droogte geteisterd.

Koude
Het weer is nooit stabiel en boeren klagen wel vaker. Maar de grilligheid van het weer begint, zeker in de Andes, verontrustende vormen aan te nemen. Toen in het seizoen '82-'83 de Andes door hevige droogte was getroffen, stroomde een dor woestijngebied bij Piura in het noorden over door hevige regenval. Twee jaar geleden werd de zuidelijke Andes zo erg doorregen geteisterd dat het Titicacameer buiten z' n oevers trad en de boeren moesten hozen. En nu is het opnieuw raak. De Sierra wordt geplaagd door droogte en kou. In september '89 viel er wat regen en men dacht nog: Dat komt wel goed. Maar daarna bleef het droog tot december. Rond de jaarwisseling vielen er nog wat druppels en toen was het voorbij. De regens keerden niet terug en de temperatuur daalde gestaag. Zelfs in Iquitos, in het altijd hete en vochtige noordoosten, zit ik met een trui aan. In de tropen! Voor de hooglanden betekent de kou 's nachts strenge vorst. Door gebrek aan bewolking zakt de temperatuur tot -15°C en vriezen haver en aardappels vrijwel allemaal dood. Meer dan zestig procent van het gras en de strogewassen ging afgelopen seizoen verloren en het vee kwam om. Op de nog hoger gelegen gebieden, waar de lama's en de alpaca's grazen, bedekten zware sneeuwstormen de vlaktes, waardoor het gras voor de dieren onbereikbaar was geworden. Alleen al in het zuidelijke gedeelte van de Andes stierven meer dan 18.000 alpaca's door gebrek aan voedsel. En daar waar de gewassen standhielden, werden ze kapotgeslagen door kletterende hagelbuien. Niets bleef de boeren van de Sierra bespaard. Hij verloor niet alleen pootgoed en gewassen, maar ook de rest van z'n vee, dat scharminkelig als het was, op de markt ook niets meer opbracht.

Honger
Juan, een boer uit de zuidelijke Sierra, zag toe hoe z' n eigen voorraad zienderogen slonk. ,,Normaal gesproken oogst ik zes zakken aardappels voor eigen consumptie. Daar doe ik tien maanden mee. Nu is er niet meer dan één zak van het veld gekomen. Kleine, schrompelige hompjes, met nauwelijks voldoende voedingswaarde." Dat betekent: honger, want ook andere gewassen als tuinbonen en Quinua (een graansoort) zijn verloren gegaan. En honger voor een boer in de Andes betekent een onvrijwillig dieet van een paar aardappeltjes in een dunne soep. Daarbij hooguit wat rijst.,,Maar rijst moetje kopen en dat geld is er nu niet. En al zou ik het wel hebben, het is nu niets meerwaard. Vroeger ruilde ik een schaap voor zes zakken meel. Nu krijg ik er niet meer dan een halve zak voor." Als er geld is... als het niet te duur is... als het al verkrijgbaar is, want veel produkten leveren via de smokkelroute naar Bolivia veel meer op...

Trek
Dus verlaten veel boeren de koude en droge hoogvlaktes van Peru. Ze trekken naar de kust en naar de steden om het te proberen als bouwvakker, taxichauffeur en straatverkoper. Of ze zakken de tropische valleien af om een nieuw bestaan op te bouwen op de onvruchtbare oerwoudgrond of in de mijnen van de Madre de Dios. De rest verlaat het land. Vorig jaar trokken in totaal 180.000 Peruanen de grenzen over. Honderden werden zonder paspoort dit jaar aan de MexicaansAmerikaanse grens onderschept en teruggestuurd. Onder hen veel boeren uit de Sierra. Steeds meer akkers worden verlaten en terrassen storten in. In de dorpen blijven de ouderen en jonge kinderen achter, wachtend op het geld dat de man eens zal meebrengen. Maar de ex-boer heeft al genoeg moeite om in de stad z' n eigen hoofd boven water te houden. En hoe moet hij terug het hoogland in? De afstanden in Peru zijn enorm. Frankrijk zou er drie maal in wegzakken en een reis van de ene stad naar de ander kost al gauw een paar dagen.

Onrust
Wanneer ik door Puno of Juliaca loop, zie ik lange rijen voor de winkels. Men wacht met flessen en jerrycans in de hand op brandstof, die schaars is en duur zal worden. De nieuwe ministervan economische zaken zal z'n maatregelen bekend maken, maar stelt z'n toespraak steeds weer uit. De onrust neemt toe. Prijzen stijgen, verviervoudigen, verzesvoudigen, Hoe betaalt de boer, die terug wil naar z' n dorp, de prijs van een buskaarfle, dat de volgende dag met 500 procent is gestegen? Hij neemt dus een goedkopere truck, dagen en nachten staande in de laadbak, als hij het verviervoudigde tarief van dat vervoer tenminste kan betalen. Of hij probeert te liften of hij vertrekt helemaal niet meer en blijft ten slotte hangen in de sloppenwijk, die maar groeit en groeit en groeit,,.

Havermout
Maar waar het fout gaat, staat de noodhulp weer klaar. Voor dit seizoen is er zo'n 85 miljoen dollar uitgetrokken. Graan uit de USA, gedroogde vis uit Europa en verder alles wat het volgegeten Westen wel kan missen. Westerse gulheid bestaat uit het geven van de schillen en de droge kapjes van de overdadige wereldvoorraad. In 1983 werden er ook tonnen voedsel naar Peru verscheept. Maurik Bueno de Mesquita van de Stichting Nederlandse Vrijwilligers (SNV) in de zuidelijke Sierra, krijgt het nog benauwd als hij eraan denkt. ,,Ik zie nog die 24 treinwagons met havermout uit Nederland het station van Puno binnen rijden. Ze konden niet eens op het perron. We moesten een schuur verbouwen en 24 katten kopen om te voorkomen dat alles door de ratten werd opgevreten. Daarna begon de ellende pas. Niemand wist wat ze ermee moesten doen. Ze kenden hier geen havermout en wisten niet hoe ze het moesten opeten." Buena de Mesquita windt zich nog meer op als er over de voedselhulp wordt gepraat. ,,Dat leidt alleen maar tot conflicten over verdeling en beheer. De boerengemeenschappen moeten georganiseerd worden en de produktieve infrastructuur, zoals wegen, kleine kanalen en terrassen, moet worden hersteld."

Eigen plan
De landbouwconsulent werkt op een manier waarmee SNV zich van de grootschalige (en dure) ontwikkelingshulp onderscheidt. Geen dure ingenieurs sturen, die met hun kennis een dure westerse dam aanleggen, maar pas verschijnen als boeren en vissers in een arm gebied, zélf met een plannetje komen. Zo probeert Buena de Mesquita de kennis van de Andesboeren samen te voegen metz'n eigen ervaring. Valt er ook nog wat steun van de nieuwe regering te verwachten? Bueno de Mesquita weet het niet: „Het is bekend dat Fujimori vooral de gemechaniseerde, kapitalistische kustlandbouw wil steunen. Dat zijn dan vooral exportgewassen als rijst, katoen en suikerriet en het heeft niet zoveel te maken met de Sierralandbouw, die meer op eigen consumptie is gericht." Als ik terug ben in Lima blijkt de spanning nog meer toegenomen. De voedselsubsidies zijn vandaag afgeschaft en de prijzen van brood, rijst en brandstof zijn gestegen met 400,600 en zelfs 700 procent. Het is nauwelijks te geloven. En het land is al zo arm. De hoofdstad Lima valt bijna in elkaar. Afbrokkelende huizen, scheuren in het trottoir, gaten in het wegdek. Als ze al rijden, dan ontbreekt het veel auto's toch aan ruiten, vering of behoorlijke lampen. De taxi die mij naar het hotel vervoert, biedt me uitzicht op het wegdek en na een kilometer valt de motor uit. Koortsachtig probeert de arme man twee draadjes met elkaar te verbinden, hetgeen alleen wat vonken oplevert in plaats van de zo gewenste start. Pas als hij z'n staketsel een eindje heeft aangeduwd, komt het metalen framewerk met horten en stoten in beweging en vervolgt ploffend z'n weg. Als ik weer in mijn hotelkamer zit, klinken van ver twee explosies. Een ambulance rijdt voorbij. Het licht in de hotelkamer verflauwt, begint te knipperen, waarna het ten slotte dooft...

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen