Een troosteloze paasboodschap

Het moderamen van de Generale Synode zond aan alle predikanten en kerkeraden weer een , , paasbrief". Op zichzelf een goede zaak, zo'n schrijven dat bedoeld is als een pastorale bemoediging.

Met meer dan gewone belangstelling heb ik - en vermoedelijk sta ik daarin niet alleen - deze paasbrief gelezen. Het is nu ongeveer een jaar geleden dat in de kerk een behoorlijke deining ontstond als gevolg van de uitlatingen van (nu wijlen) Prof. Dr. F. O. van Gennep, die openlijk verklaarde niet te geloven in de lichamelijkheid van Christus' opstanding uit de doden. Een storm van protest stak op in de kerk, zelfs werden aanklachten ingediend tegen de Leidse hoogleraar. Maar terwijl de discussie nog in volle gang was overleed Van Gennep plotseling.

Het feit dat de persoon in kwestie zich niet meer kan verdedigen noopt ons tot bescheidenheid en voorzichtigheid. Tegenover de sprake die van de dood uitgaat past het ons te zwijgen, en zeker niet te oordelen. Anderzijds blijft de zaak die Van Gennep aan de orde stelde, recht overeind staan. De vraag of Christus lichamelijk uit de doden is opgestaan is tè belangrijk voor de Gemeente van Christus om nu de discussie maar als gesloten te beschouwen.

We hadden gehoopt dat de Generale Synode zich inmiddels over de kwestie zou hebben uitgesproken. Dat is niet gebeurd, wellicht omdat het tot heden ontbrak aan eenstemmigheid. In een begeleidend schrijven bij de , , paasbrief" zegt het moderamen te hopen , , binnen niet al te lange tijd een bredere pastorale handreiking over dit onderwerp uit te geven". De toegezonden „paasbrief" moet gezien worden als een voorproefje.

Feit en getuigenis

Als ik maar meteen met de deur in huis mag vallen, ik heb deze paasbrief met klimmende teleurstelling gelezen. De inzet spreekt van de vreugde , , om wat God gedaan heeft". Maar wat dat is, is me ook bij het slot van de brief nog niet duidelijk. Eén van de eerste zinnen uit de brief spreekt voor mij al boekdelen: „Na de dood van Jezus houdt het evangelieverhaal niet op, maar volgt het getuigenis dat Hij leeft..."

Ik wil voorzichtig zijn, en de auteur(s) van de brief geen woorden in de mond of in de pen leggen die ze niet bedoeld hebben. Maar ik ontkom niet aan de indruk dat hier over het sterven van Christus anders wordt gesproken dan over Zijn opstanding. Dood staat tegenover getuigenis. Het feit dat Hij gestorven is tegenover het getuigenis dat Hij leeft. Ook iemand die niet kan geloven in de lichamelijkheid van Christus' opstanding zal deze zin kunnen onderschrijven. Is er verschil met de vrijzinnigheid van de vorige eeuw, die beweerde: „Jezus is dood, maar Christus is opgestaan"?

Een vreemd bericht

Blijkbaar hebben de opstellers van de brief aangevoeld dat ze zich toch nader

moesten verklaren. Het getuigenis van de opstanding wordt door hen getypeerd als , , een vreemd bericht. Zo gauw als we de toonhoogte van de liturgie verlaten, blijkt de aanvechting op te staan". Een tijdlang heb ik naar deze zin zitten kijken, en nóg weet ik eigenlijk niet goed wat ik ermee aanmoet... Betekent dat nu, dat we paasliederen moeten zingen om in de opstanding te kunnen geloven?

Het gevoel heeft het er moeilijk mee, zegt de brief en ons verstand staat erbij stil. Dat zal w& ar zijn, maar ons gevoel en ons verstand zijn toch zeker niet normatief?

Dan wordt breedvoerig betoogd dat de boodschap van de opstanding haaks staat op „onze manier van leven". „Onze blikrichting is vertrouwder met de duisternis van de menselijke situatie dan met het licht van de herschepping". Daarom is het „niet vreemd dat er twijfel en vrees opkomen". Echter, we staan daarin niet alleen. Deze houding ontmoeten we ook in de paasverhalen.

Nu vraag ik me toch af of hier niet twee verschillende zaken onder één noemer worden gebracht. De opstanding is in strijd met ons gevoel en ons verstand. Op grond daarvan zegt de moderne mens niet te kunnen geloven dat een dode weer levend wordt, „dat een lijk wegwandelt uit een graf". Vinden we die gevoelens nu ook bij de mensen die ons door de evangelisten worden getekend, de vrouwen en de discipelen, die Jezus niet konden missen, die ten prooi waren aan twijfel en ongeloof? Mattheüs vertelt ons dat de vrouwen weggingen van het graf, met vreze en grote blijdschap! En bij Lukas vinden we het tafereel van de levende Christus temidden van Zijn discipelen, die het van blijdschap nóg niet kunnen geloven!

Einde en begin

Er staan in deze brief best een heleboel dingen die met een beetje goede wil bijbels geïnterpreteerd kunnen worden. De opstanding van Christus is het hart van het Evangelie. God maakt op Pasen een nieuw begin. We zouden daar van harte „amen" op zeggen, wanneer we niet constant het gevoel hadden dat veel goede en ware woorden uiteindelijk dienen om de zaak waarom het gaat, te verhullen.

Ik citeer: „mensen hebben op de Goede Vrijdag de steen voor het graf gelegd. Dat is het einde van onze mogelijkheden, waarmee alle hoop en verwachting wordt afgegrendeld, en het werk van God wordt buitengesloten".

Daar is natuurlijk geen speld tussen te krijgen. Maar dan volgt deze zin: „En dat steken de evangelisten de trompet van de opstanding. God keert zich niet af van de wereld, maar keert zich definitief naar ons toe".

Maar waarop rust nu dat getuigenis van de opstanding? Hoe zouden de evangelisten de paastrompet hebben kunnen steken wanneer de Vorst des levens niet werkelijk uit het graf was opgestaan? „De steen is afgewenteld. De dood is overwonnen", zo lees ik verder in de paasbrief. Maar als nu wél wordt gereleveerd dat mensen die steen voor het graf hebben gelegd, waarom dan niet dat een engel die steen kwam wegrollen?

Ik ontkom niet aan de indruk dat voortdurend wordt heengedraaid om het feit van de opstanding. Alle versluierde woorden over „ons einde" en „Gods begin" kunnen die indruk niet wegnemen.

„Diesseitig"

Het is opvallend dat, terwijl de boodschap van de opstanding zo wordt vervluchtigd, dat betekenis juist zo aardsgericht wordt opgevat. Jezus heeft een nieuw begin gemaakt en daardoor is er weer toekomst voor de wereld. Ik citeer:

„Dat geeft er een diepe zin aan dat wij ons inzetten voor vrede, gerechtigheid en heelheid van de schepping; dat we bondgenoot zijn van armen en verdrukten; dat we naasten zijn voor eenzamen; zieken steunen, bedroefden bemoedigen. Dat motiveert de gemeente de leeromgeving te zijn waar jongeren geloof ervaren en perspectief vinden".

Zelfs wanneer het woord van Paulus „zoek de dingen die boven zijn" wordt geciteerd, krijgt dat nóg een „diesseitige" invulling.

„We hebben in de opstanding immers gezien hoe de energie die Jezus aan het kruis brengt tevergeefs is. Hoe de leugen wordt ontmaskerd en het geweld uitzichtsloos is (...) Christus zoeken is leven in de verwachting dat heel deze wereld bodem is voor de belofte dat stenen kunnen worden afgewenteld. Zo kunnen we opstaan tegen alle macht, die de heilzame bedoeling van God met ons leven in de weg staat. Tegen alle traagheid om het goede te doen. Tegen alle negatief gepraat dat geen verwachting meer kent".

Bijna aan het eind van de brief lees ik: „We mogen de opstanding niet loochenen door net te doen alsof er na Pasen niets veranderd is". Ik vraag me af: is dat de enige manier waarop we de opstanding kunnen loochenen?

Hoe anders omschrijft onze Catechismus de rijke betekenis van de opstanding! „Ten eerste heeft Christus door Zijn opstanding de dood overwonnen, opdat Hij ons de gerechtigheid die Hij door Zijn dood ons verworven had, kon deelachtig maken. Ten tweede worden wij ook door Zijn kracht opgewekt tot een nieuw leven. Ten derde is ons de opstanding van Christus een zeker pand van onze zalige opstanding". Die noties heb ik in deze brief pijnlijk gemist...

Generaliserend

Er zou nog veel meer op te merken zijn naar aanleiding van deze paasbrief, maar ik moet me beperken. Mijn vragen heb ik ook bij het feit dat er zo generaliserend gesproken wordt. Wij mogen delen in het nieuwe begin. Wij zijn werkelijk verlost. Ook wij zijn met Christus opgewekt. Wij kleine mensen mogen erop vertrouwen dat Hij met ons is en dat wij niet zonder Hem zijn. De liefde van God zal ons vasthouden, ook als wij sterven. Enzovoorts...

Ik besef heel goed dat de brief gericht is aan het adres van de Gemeente van Christus.

Maar wie worden nu bedoeld met „wij" en „ons"? Alle mensen op de wereld? Of alle gemeenteleden zonder onderscheid?

Om een lang verhaal kort te maken, ondanks alle ongetwijfeld goede bedoelingen heb ik het meest wezenlijke in deze brief gemist. Kennelijk heeft het moderamen een brief willen schrijven waarin de hele breedte van de kerk zich zou kunnen vinden. Het resultaat is een compromis, dat moderne opvattingen over de opstanding verhult met orthodoxe woorden.

Ik hoop en bid dat de Gemeente van Christus op de Paasdagen vanaf vele kansels beter bemoedigd wordt dan door deze paasbrief. Met de klare boodschap van het Evangelie! „Want indien Christus niet opgewekt is, zo is onze prediking ijdel en ijdel is ook uw geloof".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen