Viervoudig gezag

Inleiding

Kort voor zijn sterven heeft Mozes het volk Israël nog één keer toegesproken. Net voordat het volk het beloofde land mocht binnengaan, heeft hij ze vermaand te wandelen in de wegen des Heeren. Zijn hartstochtelijk pleidooi vinden we opgetekend in het boek Deuteronomium. Bij een gedeelte ervan, Deut. 16 : 18 tot 18 : 22, hopen we in de komende weken stil te staan. Het betreft een gedeelte waarin vier verschillende ambtdragers genoemd worden: echter,

koning, priester en profeet. Mozes geeft aan hoe het volk geregeerd en bestuurd moet worden. Gedeeltelijk is dat niet meer van belang voor ons-: wij hebben een andere samenleving. Toch zal blijken dat er veel blijvends is in de taak van deze ambtsdragers, tot onderwijs van de gemeente nu. De zogenaamde burgerlijke wetten berusten op Gods instelling en slechts tot onze schade verwaarlozen wij het onderwijs daarvan. Bovendien: de Heere Jezus Christus is gekomen om de Wet te vervullen: als Profeet, Priester en Koning beoefent Hij in volmaaktheid, wat aardse ambtsdragers slechts in beperkte mate kunnen. Zo willen wij ook de lijnen doortrekken van het Oude Testament naar het Nieuwe Testament en naar de toekomst die wacht. Voordat we echter concreet kunnen spreken over het onderwijs van Mozes ten aanzien van de genoemde ambtsdragers, moeten we eerst een paar algemene zaken behandelen.

Catechismus

Het heeft me vroeger wel eens verbaasd dat de Heidelbergse Catechismus bij de behandeling van de Tien Geboden de afzonderlijke geboden erg ruim interpreteert. Het vijfde gebod, dat letterlijk alleen spreekt - over 'vader en moeder', betekent volgens zag zondag 39, 'dat ik mijn vader en moeder, en allen die over mij gesteld zijn, alle eer, liefde en trouw bewijze, ...' Natuurlijk, er zijn teksten aan te voeren die wijzen op eerbied en respect voor hen die over ons zijn gesteld, maar ligt dit alles opgesloten in het vijfde gebod?

Ik heb het een keer meegemaakt dat een jongen erg slecht met zijn tweede vader overweg kon. Toen ik hem wees op het vijfde gebod, antwoordde hij: „Dit gebod spreekt alleen over mijn echte vader, niet over mijn tweede vader en dus hoef ik hem ook niet te eren." U voelt wel, dat we met deze laatste uitspraak niet op de goede weg zijn. De vraag rijst echter: hoe ver rijkt het gezag van het vijfde gebod? Anders gezegd: is alles wat de Catechismus zegt ook werkelijk opgesloten in dit gebod?

Opbouw

Om antwoord te geven op de laatste vraag, moet ik eerst iets vertellen over de opbouw van het boek Deuteronomium. De laatste jaren komt er meer aandacht voor de opbouw en compositie van bijbelboeken. Dat is een goede zaak! Reeds Calvijn preekte heel bewust hoofdstuk voor hoofdstuk van een bepaald bijbelboek door. Losse teksten kunnen gemakkelijk uit hun verband gerukt worden en zo worden misverstaan. Wie het geheel overziet, krijgt vaak meer oog voor de betekenis van de enkele teksten in hun verband.

De opbouw van Deuteronomium is als volgt:1:1—5 Inleiding (plaats en tijd) 1 : 6—4 : 49 Voorgeschiedenis, van Horeb tot heden 5 Tien Geboden 6—11 Vermaning God te dienen 12—26 Wetten en bepalingen

27—30 Vloek en zegen , 31_34 Slothoofdstukken

Wanneer we deze indehng rustig doorlezen, valt ons de logische en overzichtelijke opbouw op. Eerst komt natuurhjk aan de orde wie spreekt en waar en wanneer. Dan vertelt Mozes over de wonderen Gods en Zijn trouw. Vervolgens komen de Tien Geboden, die ook beginnen met een stukje voorgeschiedenis ('Die u uit Egypteland, uit het diensthuis uitgeleid heb'). Voordat Mozes gedetailleerd allerlei bepalingen gaat geven, roept hij ze op om God te dienen: Zo zult gij de HEERE, uw God, hefhebben, met uw ganse hart, en met uw ganse ziel, en met al uw vermogen' (6 : 5).

Daarna komen in hoofdstuk 12—26 allerlei concrete bepalingen aan de orde. Het is opvallend, dat Mozes daarbij min of meer de volgorde van de Tien Geboden in acht neemt. Deut. 15 en 16 spreken over het sabbatsjaar en over de hoge feesten, dus over thema's die in verband staan met de sabbat en het vierde gebod. Dan volgt het gedeelte over de ambtsdragers, waar wij de volgende keren bij stil hopen te staan (16 : 18 tot 18 : 22). In hoofdstuk 20 en 21 gaat het over de oorlog en over doodslag door onbekenden, thema's die te maken hebben met het zesde gebod. U ziet, het ligt erg voor de hand bij ons onderwerp te denken aan het vijfde gebod, want het hgt ingeklemd tussen eerdere hoofdstukken over het vierde gebod en latere hoofdstukken over het zesde gebod.

Uitwerking

Wanneer we in de gaten hebben dat de hoofdstukken 12—26 een uitwerking vormen van de Tien Geboden, hebben we iets heel belangrijks ontdekt. Het betekent dat Mozes zelf uitlegt wat de betekenis is van de Tien Geboden. We treffen hier een bijbelcommentaar aan in de Bijbel zelf! Nu verstaan we ook waarom de zogenaamde burgerhjke wetten niet zonder belang zijn voor ons: als hierin de wijsheid en de bedoeling van de Tien Geboden uitgestald worden, is het voor ons van groot nut deze op te sporen. Immers, wij geloven dat de wetgeving van Exodus 20 (de zogenaamde 'zedelijke wetgeving') van blijvende betekenis is voor de nieuwtestamentische gemeente.

Op deze wijze wordt ons duidehjk dat de aanpak van de Catechismus terecht is. Dit leerboek beperkt de betekenis van een gebod of verbod niet tot het direct genoemde, maar ziet de afzonderlijke bepalingen als kernachtige formuleringen. De geboden en verboden bestrijken het hele leven, ook al is niet alles direct genoemd. Als Mozes zelf de - -ïmb^-pp V2n rechter, koning, priester erprofeet behandelt bij de uitwerking van het vijfde gebod, zullen we het gebod nooit mogen beperken tot onze (natuurhjke) ouders.

Laat ik nog een voorbeeld geven om te verduidelijken, hoe belangrijk het is te zien dat Mozes zelf de Tien Geboden verklaart. Jaren terug had ik eens een gesprek met een ongelovig geworden student in de sociologie. Hij wist nog net genoeg van de Bijbel om allerlei strikvragen te kunnen stehen. Zo noemde hij ook het zesde gebod: 'Als jullie dan niet mogen doodslaan, waarom zijn zoveel christenen dan niet tegen het leger en tegen de oorlog.? ' Inderdaad, op de klank af lijkt elk doodslaan verboden, maar wie Deut. 20 en 21 leest, merkt dat dit Mozes' bedoehng niet is. Het voeren van oorlog is onder bepaalde voorwaarden geoorloofd. We hebben onze uitleg van de geboden te laten bepalen door de uitleg die Mozes zelf gegeven heeft.

De volgende keer hopen wij stil te staan bij de rechters, de eerste ambtsdragers die door Mozes genoemd worden in zijn uitwerking van het vijfde gebod. Hopelijk mogen wij daardoor iets zien van de wijsheid waarmee God Zijn volk Israël leidde. Mozes getuigt ervan:

'Ziet, ik heb u geleerd de inzettmgen en rechten, gelijk als de HEERE, mijn God, mij geboden heeft; opdat gij alzo doet in het midden des lands waar gij naar toe gaat, om het te erven^ Behoudt ze dan, en doet ze: ant dat zal uw wijsheid en uw verstand zijn voor de ogen der volken, die al deze inzettingen horen zullen, en zeggen: it grote volk alleen is een wijs en verstandige volk! Want wat groot volk is er, hetwelk de goden zo nabij zijn als de HEERE, onze God, zo dikwijls wij Hem aanroepen.? En wat groot volk is er, dat zo rechtvaardige inzettingen en recjiten heeft, als deze ganse wet is, die ik heden voor uw aangezicht geef? ' (4 : 5-8).

A.

M. J. P.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen