Bestaat er wel een gereformeerde gezindte?

In de kerkelijke pers duikt af en toe de aanduiding "gereformeerde gezindte" op. Dat is niet een bepaalde groep die enig organisatorisch kerkelijk verband kent, maar een soort verzamelnaam van kerken of delen van kerken die enige gemeenschappelijke kenmerken hebben. Historisch gezien komen ze alle voort uit de gereformeerde reformatie, zoals die onder andere gestalte kreeg in Nederland. Kenmerkend daarbij is dat ze zich -in welke mate dan ook- verbonden weten aan de gereformeerde belijdenisgeschriften. Dit zijn formele, vanuit het verleden gegeven criteria. De opmerking „in welke mate dan ook" geeft al aan dat er verschil is te constateren. Dat verschil kan grote proporties aannemen. Zo groot dat er weinig meer is dan de historische verbondenheid. De Gereformeerde Kerken en de Oud Gereformeerde Gemeenten bij voorbeeld zijn wel zo uiteengegroeid, dat er nauwelijks meer sprake is van geestverwantschap. Het verschil kan ook minder gemakkelijk aanwijsbaar zijn, al is het duidelijk: vrijgemaakten en christelijke gereformeerden aanvaarden de gehele Heilige Schrift als onfeilbaar Woord van God en baseren zich op dezelfde belijdenisgeschriften, die ze op misschien een enkel punt na beide onverkort willen handhaven; maar het gesprek tussen beide verloopt al vele jaren zeer moeizaam en het is ook duidelijk waardoor. Soms zelfs is het verschil erg subtiel en toch nog wezenlijk. Ik ga hier maar geen voorbeeld meer geven. Ik acht me ook niet geroepen uit te maken tot hoever zich de grenzen uitstrekken van die ene gezindte waarbinnen werkelijk sprake is van echte geestverwantschap. Die grenzen lopen in ieder geval niet precies langs de grenzen van bepaalde kerken. Gelukkig niet en helaas niet.

Verantwoordelijk
Wat ik wel wil, is de vraag stellen of er reëel van één gereformeerde gezindte gesproken kan worden en wat de meest wezenlijke kenmerken zijn. Een tweede vraag is hoe we binnen de gereformeerde gezindte, ruimer of enger opgevat, met elkaar omgaan. De eerste is niet zo makkelijk te beantwoorden. Ik denk dat we ten minste twee antwoorden moeten geven. Allereerst moeten we een objectief gegeven zoeken in het aanvaarden van de Bijbel als Gods Woord, zonder enige vorm van Schriftkritiek, en van de gereformeerde belijdenisgeschriften als samenvatting van de bijbelse leer. Ik acht dit een gegeven op grond waarvan we in bepaalde verbanden kunnen samenwerken, maar op grond waarvan we ons, als afkomstig uit een zelfde huis, ook voor elkaar verantwoordelijk moeten weten en elkaar moeten kunnen aanspreken. Aan dit zich voor elkaar verantwoordelijk weten schort het nogal eens, ook bij mijzelf Maar we kunnen er niet omheen -en ik geloof dat het nodig is dit onder ogen te zien- dat hiermee niet alles gezegd is. Binnen deze ruimte is er sprake van diepgaande verschillen. Verdoezeling van deze verschillen -een verdoezeling die nogal eens voorkomtis on-heil-zaam. Ik schrijft het laatste woord opzettelijk in deze vorm, omdat het heil, de eeuwige zaligheid wel eens in het geding zou kunnen zijn.

Mond en hart
De kloof kan zo groot zijn, dat ze dieper is dan welke kerkelijke of geestelijke kloof er verder ook mag zijn. Juist omdat we als afkomstig uit een zelfde huis voor elkaar verantwoordelijk zijn, is het geboden hier -in alle Hefde en voorzichtigheid!- eerlijk en duidelijk te zijn. Juist ook onze jongeren hebben dit nodig, opdat ze weten waar ze staan en hebben te staan. Wat is dan het wezenlijke criterium? Dat is niet in een kort stuk als dit uit te schrijven. Wel wil ik één aspect noemen: dat is de vraag of de bijbelse leer vlees en bloed is geworden, met mond en hart beleden en beleefd wordt. Dat spreekt vanzelf zullen velen zeggen. Dat weet ik nog niet zo. Het gaat erom of we werkelijk weten wat het is zondaar te zijn, zo verloren voor God dat we werkelijk niet meer ons hoofd durven opheffen, dat het echt voor eeuwig hopeloos, verloren is. Ontzettende zaak, maar door en door bijbels. Ook als we nooit méér zijn geworden dan een mens die ervaart van zichzelf nooit meer iets goeds te kunnen doen. Maar ook of we echt iets kennen, bij ervaring, van het grote wonder, nee niet van genade gehoord te hebben, maar genade ontvangen te hebben. Onuitsprekelijk heerlijk en door en door bijbels. Ook of we weet hebben van een leven in verborgen omgang met God. Dat alles is nodig, niet alleen voor sommige 'geestelijke hoogvliegers' als bij voorbeeld de psalmisten, maar voor allen die zalig zullen worden.

Het hart
Dat is naar mijn vaste overtuiging het hart van het Evangelie zoals dit door de reformatoren is beleefd en verstaan en doorgegeven. En hier ligt de wezenlijke verbinding tussen Reformatie en Nadere Reformatie, met alle verschillen die er te constateren zijn. Ik denk dat we elkaar hierop moeten kunnen aanspreken. Is dit niet te subjectivistisch? Nee, want we hebben als objectief uitgangspunt de Heilige Schrift en de geschriften van de reformatoren. Sceptisch zullen velen zeggen: het gesprek hierover is al een paar eeuwen aan de gang en heeft nog nooit tot overeenstemming geleid. Dat weet ik en ik verwacht ook niet dat dat snel anders zal worden. Misschien mag ik er toch één opmerking over maken. Proberen we in het gesprek allereerst de ander te overtuigen van ons gelijk en ons eigen gelijk terug te vinden bij bij voorbeeld de reformatoren (en wat we willen vinden, vinden we ook vaak wel naar het lijkt!) of proberen we te ontdekken wat de ander ten diepste beweegt om zich anders op te stellen? Misschien, misschien leren we in het laatste geval al sprekende eens een keer te luisteren. Om daarna samen, een poosje niet meer sprekend, te luisteren naar wat allereerst de Heilige Schrift, maar toch ook ons gezamenlijk verleden ons te zeggen heeft. Misschien komt ook dan pas wat we bij anderen willen corrigeren een keer over. Of gaan we beseffen dat we eerst of ook zelf gecorrigeerd of gereformeerd moeten worden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen