Laten we zuinig zijn op onze leescultuur

Hiëronymus van Alphen liet in 1778 in een van zijn Kleinegedigten voor kinderen een kind zeggen: Het lezen en schrijven verschaft mij vermaak. Mijn hoepel, mijn priktol verruil ik voor boeken. Ik vermoed dat Van Alphen geen enquête heeft gehouden om te controleren of het hierboven geschetste beeld ook te onderbouwen was met feitenmateriaal. Ik denk dat bij hem eerder de wens de vader is geweest van de gedachte. Hoe het ook zij, het kan blijkens recente onderzoeken niet meer gezegd worden van de meeste kinderen in onze tijd. Volgens een in 1991 gehouden onderzoek ziet nog maar 7 procent van de jongeren tussen 12 en 19 jaar het lezen van een boek als een acceptabele vorm van vrijetijdsbesteding. Terecht is gezegd dat het nietlezen een verontrustende omvang heeft aangenomen.

Gunstiger
De oorzaken zullen wel niet daarin liggen dat jongeren in onze tijd geen geld zouden hebben om boeken te kopen en geen tijd om ze te lezen. Beide hebben ze in ieder geval ongetwijfeld heel wat meer dan het kind in Van Alphens tijd. We hoeven naar een verklaring niet lang te zoeken: het genoemde onderzoek vermeldt ook dat de onderzochte jongeren gemiddeld per dag 2 uur en 18 minuten tv kijken! Het laatste gegeven doet mij vermoeden dat het met de leescultuur in reformatorische kring waarschijnlijk wat gunstiger gesteld is. Nu staan mij geen officiële gegevens ter beschikking, maar een paar onderzoekjes, enkele jaren geleden gehouden op drie reformatorische basisscholen (in Zeeland, op de Veluwe en in de Randstad), laten zien dat 80 procent van de onderzochte leerlingen van groep 5 tot en met 8 graag leest. Weliswaar geldt het hier een onderzoek bij jongere kinderen, maar ik neem niet aan dat dit percentage als ze wat ouder zijn geworden ook maar in de buurt van de eerder genoemde 7 procent komt te liggen. We mogen dus wel concluderen dat er onder ons waarschijnlijk nog sprake is van een goede leescultuur. Ook dat lezen er nog een goed alternatief voor tv- kijken is. En dat is iets waar we dankbaar voor mogen zijn.

Zuinig
Maar het is ook duidelijk dat we daar zuinig op moeten zijn! Juist als alternatief voor de tv-cultuur, de massacultuur van onze tijd, die als voornaamste veroorzaker van de huidige tijdgeest aangewezen moet worden, zoals Knevel terecht heeft opgemerkt. Een tijdgeest die gekenmerkt wordt door het steeds meer ontbreken van normen en waarden. Een wezenlijk verschil tussen lezen en tv-kijken is de mogelijkheid van selecteren. Die wordt bij de tv bepaald door de programmamakers. En die laten zich voor een flink deel leiden door wat de massa graag ziet. Weliswaar is er binnen het aanbod nog enige selectiemogelijkheid, maar onderzoek van Knevel heeft aangetoond dat daar meestal, ook onder EO-leden, geen verantwoord gebruik van wordt gemaakt. Die kijken vaak naar dezelfde programma's als andere tv-kijkers. De mogelijkheid van selecteren is er echter volop bij het lezen van boeken. De keuze van wat we lezen ligt immers voornamelijk bij onszelf En daarop kunnen ouders ook een heel belangrijke invloed hebben. Uit een van de hiervoor genoemde onderzoekjes bleek dat de leesgrage kinderen vooral gezocht moeten worden in de gezinnen waar de ouders met hun kinderen praten over wat ze lezen!

Voorlezen
De grote vraag is natuurlijk hoe we de leescultuur onder ons in stand kunnen houden. Ik hoef niet meer te zeggen dat we daarvoor allereerst de tv buiten de deur moeten houden. Maar we dienen ook positief het lezen te stimuleren. Ik wil daarbij heel graag een pleidooi voeren voor het thuis voorlezen. Opvallend, althans door mij niet verwacht, was het gegeven in het onderzoek op de school in de Randstad dat van de kinderen in groep 8 nog de helft vermeldde dat ze het fijn vonden als er thuis werd voorgelezen. In de massacultuur van onze tijd, waarin steeds meer vader en moeder beiden buitenshuis werken, is er voor dat voorlezen echter steeds minder tijd, naar ik vrees. Juist de tv maakt dat buitenshuis werken van moeders gemakkelijk, ook buiten de schooltijd van hun kinderen: ze hoeven immers alleen maar de tv aan te zetten of moeder hoeft maar een videocassette klaar te leggen en je hebt er geen kind aan! De tv-cultuur is in plaats gekomen van de leescultuur, maar ook van de voorleescultuur.

Eigen bibliotheekje
Voor een goede leescultuur is natuurlijk ook van belang wat we lezen. Onmisbaar is een goede bibliotheek. Allereerst het eigen bibliotheekje van onze kinderen. De kinderen van groep 8 van de Randstadschool hadden gemiddeld tussen de 30 en 45 boeken. Dat is een aardig aantal, maar het mogen er best wat meer zijn, vind ik. Laten we onze kinderen maar verwennen door ze wat vaker een goed boek te geven. En laten we ze maar leren een eigen bibliotheekje op te bouwen, waarin straks ook plaats is voor stichtelijke lectuur. Maar onmisbaar voor leesgrage kinderen is natuurlijk ook de uitleenbibliotheek. Helaas zijn vele openbare christelijke bibliotheken verdwenen. De moderne neutrale bibliotheek bevat rijp en groen, ja veel wat onrijp of rot genoemd moet worden. Kerkelijke leesbibHotheken kunnen een goed alternatief vormen. Het verdient aanbeveling ze goed te voorzien, ook van verantwoorde lectuur voor onze jongeren. En waar ze niet bestaan, zou ik graag de suggestie willen doorgeven die ik eens op een ouderavond kreeg: het uitbouwen van de schoolbibliotheek en het openstellen daarvan ook voor kinderen en jongeren die al van school zijn. Dan kunnen we misschien ook daarmee helpen de leescultuur van onze jongeren in stand te houden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen